Halloween party ideas 2015

[By Pu L. Keivom*]

Tu khom tui le Thlaraua pieng a ni naw chun

Pathien ram lut thei naw nih.

Johan 3: 5

Zuidîpa zuitu an um am ti hriet tuma hma tieng, hnung tieng le sîr tieng ve ve en dèk pumin zan thimthamah Nikodemin Nazaret tlangval tlung inah a pan a. Thu ropui phorin, Liendohai unauin rulpui phingpuia inthoka hausakna rosum an phor suok lêt tama hlu, chatuon daih hausakna le hamthratna fùnpui an thret a. Chu thlengpuia an ruoi thur suok hnienghnar tak chu tu chen hin khawvelin ei pur hut hut el a nih.

Inpan ka hriet tah po po laia fûk tak, hlawk tak le ropui tak chu Nikodem-in zàna a rûka Nazaret tlangval a pan thu Hmangai Johanin a ziek (3:1-21) hi a nih. Hi hi miin a rûka zana Isu an pan thu rikawt um sun khom a ni ka ring. A rûka inpan ni bok si, an thu hril ippui loa Isu zirtir Johanin ziek ngeia a tlangzar chur chur el khom hi thil mak chu a tling hrim hrim. An inpanna bung le chang hi Thuthlung Thar Baibul sunga mi tiem rawn tak le khawvela trong hrang hranga inlet suok le tar lang rawn tak a ni ring a um. Kan naupang laia ui tol inleta anga kan inlet hlak, tu chena innâl deua Baibul chàng ka la hril thei tlawmte laia mi a nih. Chu chu pansak panthlang inpan danghai titina neka a dangdai bik rieuna chu a nih.

Isu hung pantu Nikodem hi Judahai Rorelna Inpui, Sanhedrin-a member poimaw laia pakhat a nih. Sanhedrin hin Israel hnam tina upahai le dan hre mihai an thlang khawm membar 71 a nei a, chu chu Mosie hun laia inthoka an tran a nih. Inpui chìn lem (Small Sanhedrin) an nei a, chu taka chun roreltu 23 an um a, ni tina thu buoi hla buoi rêltu tak an nih. Dannaranin, a lu tak chu Thiempu Laltak a ni hlak. Mosie hun laia lu tak chu Mosie a nih. Sanhedrin Inpui (Full House) hi thu poimaw tak chai ding a um pha an ko chauh hlak. Mosie thi hnungin member 70 chuong an nei ngai naw a, a 71-na chu an Messia hung phaa a hluo dingin an sie ruok hlak. Sanhedrin hi Jerusalema Full House an inthrung tawpna tak chu Isu chungthu an rel trum kha a ni el thei. Chu hnung, abikin AD 70-a Jerusalem siet hnung khan an indar vong a, dam tea vui liemin a um tah nia hriet a nih. AD 358 khan Roman sorkar chun Sanhedrin nei a khap a. France lal ropui Napoleon The Great-in kum 1806 khan indin thar a tum nawka chu a hlawsam a. Chu hnung chun voi tam indin thar nawk tumin mi hrang hrangin hma an lak a, an hmalakna nuhnung tak chu October 2004 khan a nih.

Isu inleng Nikodem

Israelhai lai khan Nazaret Isu kha an lo beisei Messia nia pom pawl um hai sien khom an sakhuo thruoituhai le an inpui Sanhedrin chun an pom naw a, a tawpah kros-a hemde dingin a chungthu an rèl a ni khah. Amiruokchu, Sanhedrin membarhai lai khom khan mimal, a rûka Isu ring pawl an um a, chuonghai laia pakhat chu Nikodem a nih. Isu thil thaw mak tak tak a hrietin, an beisei Messia ngei ni dingin a lungril ruk takin a ring a, a ni le ni naw hmaisana fie nuomin, a member chanpui tu khom hriet loin, a tlungna inah a rûkin zanah a pan ngat a nih. Ama neka naupang lem dai le lekha tieng dikri hlek khom nei lo Nazaret tlangval kha inza tak le hawihawm takin, “Zirtirtu” tiin a ko tlat a nih. Pathiena inthoka hung a ni ngei a ringzie thu a hril nghal bok a. Mi dang a lo ngaithlatu ta ding khomin hadam zai a tih.

Nazaret tlangval ruok chun a inlengpa chu kûr ngieia lo lawm lut tah nekin, “Thudik ka hril che hi, tu khom a piengthar naw chun Pathien ram hmu thei naw nih” tiin kha deuh fekin a lo kungfu nghal a. Nikodem kha a barakhai hle ring a um. An inbiekna rikawttu hin a kip a kawiin a ziek nawa chu, tu lai thil chu ni sien, “A khai, tlangval, ring nekin fiemthu i va du reu de! Ieng tin am upat hnungin mi a pieng nawk thei hrim hrim ding? A nu sulah voi hni a lut nawk ding am a ni? Awi um lo lo, thil awm lo baksak i hril a!” tiin mi tam tak chun an don let ngei ring a um. MNF hotu Laldengin Prime Minister Morarji Desai a hmu trum, a hang inthrung fel chauh, ieng khom an hril hmaa Morarjiin, “I don’t trust you” (Ka ring naw che) a ti hlut, Laldengin, “That’s your privilege” (I thu annawm) tia a don trum, Morarjiin “I am just joking” (Ka fiemthu a nih) a ti nawk leh Laldengin, “That’s also your privilege” (Chu khom chu i thu bok annawm) a ti nawk hmak ang deua inbiek bùl khom an hoi hle.

Piengtharna thu dangdai

Nikodem barakhaina san ding chu a hang lut chauh, mong indêna a thrung hman hmaa Nazaret tlangvalin a lo kungfuna thu khirh pahni kha a nih. Pakhat chu ‘piengthar’ thu a nih. Hi thu hi Baibula a chuong hmasakna tak le Nazaret tlangval baua inthoka a suok hmasakna tak a ni hiel awm. Israelhai zirtirtu Nikodem meuh khom kha a bo map a nih. Israel hnam tungding le siem thara an la um nawk ding thu hrilna a tam em em a, sienkhom ‘piengthar’ thu ruok chu an la hriet ngai lo, thil thar a nih. Chuleiin, ‘piengthar’ chu taksaa pieng non niin a ngai a, chu chu mihriem dânah thil thei a ni naw thuin a don lêt nghal a nih. Thu khirh pahnina chu piengtharhai naw chun ‘Pathien ram’ an hmu thei naw ding thu a hril hi a nih. ‘Pathien ram’ chu ieng tina am ni tâng a ta? Hi thu umzie hi a’n don naw leiin, Israelhai inzirtirna le beiseina le inzomin, an Tlumte thlir, an Messia hung phaa khawvel chunga ama inlalna hnuoia ro an rèl hun ding chu kawkin a ngai khom a ni el thei. ‘Pathien ram, van ram’ (kingdom of God & kingdom of heaven) tihai hi thil thuhmun hrilna ni sien khom tu chen hin mi tam takin a umzie ei la hriet chieng naw niin a’n lang.

Chieng faka ‘piengthar’ umzie zuk hril fiepel el awm tak, ‘Khawbung a la ti ta deuh deuh’ ti ang khan, thu khir lem hmangin Nazaret tlangval chun, “Tu khom tui le Thlaraua pieng a ni naw chun Pathien ram lut thei naw nih” tiin a zuk kapzùt sa tah deuh deuh! ‘Tui le thlaraua pieng’ chu ieng tina am ni tang a ta? Nikodem lu chu a’n hai takzet a nih. A zirtirhai kuoma bu chi thè thu a hril fie ang khan zuk hril fiepek sien chu a hriet thiem el ding bah. Sienkhom chuong ang zawng chun a hril fiepek teuh si nawh. A hnung khomin, tu khomin, an hril fie zui tah bok nawh. Mi thiem a ni leiin thu thup le inrilin a hrilpek khom a ni el thei. A ni naw leh, ama ngeiin a zirtirhai kuoma, “Van ram thu ril chu nangni hriet dinga ti a na, anni hriet dinga ti a ni ve nawh….Chuong lei chun an kuomah tekhinthuin ka hril a nih, hmu zing sia hmu ngai loa, ngaithla zing sia hre ngai loa an umna ding le an hriet thiem bok nawna dingin” (Mat 13:10-13) a ti ang khan Nikodem khom hi a dawr ve am an ta ding maw!

Tui le Thlaraua pieng

Tui le Thlaraua pieng’ ti hi a hrilfiena a ngiel a ngana pek ei ni naw leiin hril fie dan a tam a, mi thiem ruol le pawl hrang hrang inkara insêlna le inbakkeina cho suoktu thu laimu iemani zat laia pakhat a nih. A thren chun ‘tuia pieng’ umzie chu tuia baptisma chang leh an kei kop a. Chuonga ngai pawlhai lai khom chun ngaidan le pom dan hrang hrang a tam. A bebawm le keizap, a bikin baptisma inchang dan thuah, thu inchin le inhnok a tam em em a, kohran pawl tam tak a suok pha hiel a nih. Ka tonhriet, entirna pakhat chauh hang hril lang. Delhi Version-a chun Thilthawhai 2:38 kha “In suolhai ngaidam a ni theina dingin inrêngin sim unla, Isu Krista hmingin baptisma chang ro. Chuongchun, hi thilpek Thlarau Thienghlim hi dong in tih” tiin a thil tum sie hmasain kan inlet a. United Pentecostal Church (UPC) a unau threnkhatin, “Hi châng in inlet dan hin kan thuring a pei thlak leiin mi’n let thrapek rawh” tiin an mi ngèn hiel a. A san chu inlet hmasaa, “Sim unla, in suol ngaidamna dingin Isu Krista hmingin Baptisma chang seng ro; chuongchun Thlarau Thienghlim pek hi hmung in tih” ti sirsana hmanga baptisma thu le a chang dan ding an lo inzirtir hlak lei a nih. Tiem phuol chun inang vonga ngai el thei, bi chieng ruok chun thuring bul khîk buoi thei thil a nih. “Baptisma-in suol ngaidamna le sandamna a’n tlun thei am?” ti zawna khom a cho suok thei bok. Baibul inlet hi fimkhur a lo ngai khop el.

A thren ruok chun, tuia pieng umzie chu ‘thua pieng’ tinaah an ngai thung. An Baibul chang changchawi threnkhat chu 1 Peter 1:23, “Chi hmon thei ni loin, chi hmon thei lo Pathien thu hring le tloa inthoka pieng thar in nih” ti dam; 1 Korinth 4:15 a Paulan, “Kei hi Kristaa in pa, Isu Chanchin Thraa hringtu cheu chu ka nih” a ti dam; Jakob 1:18 a, “A tum chu sukpuitling dingin, a thilsiemhai laia ra hmasa ni dingin thutakah a mi hring a nih” ti dâm hi a nih.

A thren nawk ruok chun, Eden bawsietna suol bul chu mihriemin ei sim leia sukbo le tlak thei a ni naw leiin, chu chu tlak le sukbo dingin Pathienin a naupa a hung tir a, kraws-a thiin a hung tlak a, thinaa inthoka thilthawtheinaa kei tho a ni a. Pathien hmangaina le lunginsietna zara mihriem sandamna sin a thaw zo tah chu ringa pomtu taphotin thiem an chang a, a ring nuom naw po thiem naw changin an um zing ti thu an uor a, baptisma chu sandamna petu ni loin an ringzie entirna chauh niin an ngai thung.

A thren ruok chun ‘tuia pieng’ chu mihriem taksa puta pieng tinaah an ngai. Chu thu chu a nih ti artikul hi ka ziek san tak chuh. Tui le Thlaraua pieng thu a hril zo chara Isu trongbau ei bi chun, “Taksa chun taksa a hring a, Thlarau chun thlarau a hring” ti a nih. Chu chu tui le Thlaraua pieng umzie inril taka a hrilfiena a nih. Tuia pieng chu taksa puta pieng leh a hril kop a, Thlaraua pieng chu thli leh a hril kop thung. Tui sika inthokin mihriem taksa putin ei hung pieng a, taksa put mihriem chun taksa put bok mihriem ei thla sawng pei a nih. Amiruokchu, mihriem chu thlarau neia siem a ni leiin Pathien leh an inzom ding chun Pathien Tharau leh an inzom a ngai. Chuleiin, ‘piengthar’ ti umzie tak chu ‘chung tienga inthoka pieng’ tina a nih.

Hi lei hin Isu vekin Samari nuhmei kuomah, “Pathien chu Thlarau a na, ama chawibiektuhai chun thlarau le thutakin an chawibiek ding a nih” tiin a hril (John 4:24). Chu lei bok chu a nih, Thlaraua hringna nei poimawzie thu Rom 8-ah Paulan chieng êm êma a lo ziek khah. Krista Thlarau neitu chu Pathien nau a nih. Chu Thlarau ngei chun a thlarauah Pathien nau a nizie a’n hriettir hlak. Chu thlarau zara chun, nau nina changtuhai po chun an Pa Pathien an nèl a, pa bula naute an insèk ngam angin, ‘Abba, Pa’ tiin Pathien hmaah ei insek ngam a nih. Naupang khaw hre lo ei tihai khom hin khuo an lo hriet khop el a, hmel hriet lo mi dang pahai bula chu an insèk ngam nawh. Pathien Thlaraua pienghai khom chuong ang chu an nih. Hmangai Johan bokin, “Tu khom Pathiena pieng chun Pathien chi a pai tlat tah leiin thil suol a thaw zui zing nawh; Pathiena pieng tah a ni leiin suol a thaw zing thei ta nawh” (1 Johan 3:9) tiin a ziek bok. ‘Pathiena pieng’ ti le ‘Thlaraua pieng’ ti chu thil thuhmun a nih.

‘Taksa chun taksa, thlarau chun thlarau a hring’ ti hi kong dangin zuk hril nawk inla. Nazaret tlangvalin Nikodem a hril tum tak ni awm chu, “Ngaithla rawh. Taksa put mihriemin i pieng a, sienkhom chu chu a huntawk nawh. Thlarau neia siem i ni a, i taksa in hi i thlarau a chengna chu a nih. I thlarau chu Pathien le in inzom theina a nih, Pathien chu Thlarau a ni tlat leiin. Chu inzomna chu Eden-ah a lo inchat ta a, inzom thar a ngai a. Chu inzomtir theina lampui chu siem dinga Naupa nina puta hung ka nih. Kei hi mihriem taksa put ni si, Pathien nina nei bok si, Mihriem Naupa le Pathien Naupa ni kop ka ni a, mihriem thlarau le Pathien Thlarau inzom thei ta lo chu suizom nawk dinga hung ka nih. Mosien thlalera rûl a khaikang ang khan khaikangin um ka ta, thiin tho nawk ka ta, kei mi ringtu taphot chun thiem chang an ta, a thlarau le Pathien Thlarau chu inzom nawk a ta, nau nina le chatuon hringna chang a tih. Keima hi ring loa hnawltu chu thiem naw changin um zing a ta, Thlarauah pieng naw ni a, Pathien leh inzom thei bok naw ni hai” ti a ni ka ring. Hi lei hin Isun Nikodem kuomah Thlaraua pieng poimawzie a lo hril mol mol a nih.

Tui le taksa inzomna

Mihriem hi tuisika inthoka hung insieng ei nih. Ei taksa puma zaa sawmsari vel hi tui a nih. Tui boin ei hring thei naw a, ei taksaa tui um zat ding a um naw chun ei châu nghal el a nih. Ei sai hlaah Zamchunghnungin, ‘Siktui ka ni lai khan, riel ang lo luong ral lang aw’ a ti dam, Lungthuliena Thanglunglengin, “Ka chûnnu lairilah tui ang ka’n tling lai khan, Hieng ding hi hre lang chu hringmi’n ka’n leng hma hma kha, Chawi lai zotui thieng angina luong ral tang ka tih’ a lo ti dam hi tuisika inthoka insieng ei nizie hrilfietu thra tak an nih.

Chuong ang char chun, hnuoi hmun thuma threa hmun hni hi tuiin a chim ve a nih. Thla det tir le thla lir lai hin thla hipna a hrat leiin pawng thùr thûrin tuipui a hîp a, nasa takin tui a fawn pha hlak. Chu thla hipna chun mihriema tui um khom a hîp ve leiin, mi pangngai lohai chun thla dêt tir le thla lir hi an hriet sek a, an inhuot a, an pangngai nawna a zuol hlak. Thla lir chun khawsawt lungleng a sukzuol a, mania inthat tam tak hi thla lir laia inthat an nih. Hi hi ‘Lunar Effect’ amanih ‘Transylvanian Effect’ tiin an ko. Hi lei hin Saptronga ‘lunatic’ ti khom hi a hung pieng a nih. Thlapa hi Latin trong chun ‘luna’ ti a ni a, thla thar le lir inhuota buoihai chu ‘lunatic’ ti a ni a, chu chu invêt, ngai aw lo tina a nih.

Sam 121 thupui chu ‘Mi Humtu Lalpa’ ti a ni a. Stanza pathumna chang 5 & 6 a chu hieng ang hin Delhi Version-ah sie a nih:

Lalpa chun a vêng zing che,

I chang tieng hliekhutu a nih;

Ni intrèngin em nawng a che,

Thla varin sukbuoi nawng a che

tiin. Hi taka ‘Thla varin sukbuoi nawng a che” ti hi a chunga ei hril leh khin thu inmat tlat a nih. ‘Thla varin sukvêt naw ni che’ amanih, ‘Thla var khom inhuot naw ti nih’ ti thei khom a nih. Inlet danga chu “Zana chun thlain em bok naw ni che” (BSI/BFW) tiin an sie. Hla phuoktu hin thla em le em naw thu ni loin, ngaituona thluok chen khom Lalpan a vengpek ding thu a hrilna a nih. Ei hril nuom tak ruok chu tui le taksa inzomna le inkungkeina inthukzie, tuia pieng chu taksa puta pieng tina a nizie thu a nih.

Thlaraua pieng

Johan 3:8 ei tiem chun, “Thli chu a nuomna tieng tieng a hrâng a, a rî i hriet a, sienkhom khaw laia inthoka hung am ti le khaw lai am a fe ding ti ruok chu i hril thei nawh. Tu khom Thlaraua pieng taphot chu chuong ang chu an nih” ti ei hmu a. Hi lem lem hi chu Nikodem ta dingin a mik a mak hang hriet ngaina a um naw hrim hrim. “Chu chu iengtin am ni thei a ta?” tiin a kahâk el a ni khah.

Thlaraua pieng le thli nungchang a tekhi hi thil mak tak a hoi laiin thil mak lo tak a ni bok. Hebrai trong chun thlarau, thli le thuok hrilna trongkam hi pakhat ‘ruah/ruach’ a nih. Chu chu Genesis 1:2 ah ei hmu nghal a, tui chunga thli, Pathien Thlarau inlêng vel kha a nih. Chu bok chu Adam hnâra Pathien inthuok lut, hringna thuok kha a nih. Thlaraua pieng taphot chu Pathien Thlarau le inzomna nei an nih. Thli chu hmu thei ni naw sien khom a sinthawa inthokin hriet naw thei a ni nawh. Pathien Thlarau neituhai chu chuong ang char chu an nih. Chun, thli amanih thlarau chu a kontrawltu Pathien thu thua thok le sinthaw a ni thu Isun chieng takin a hril sa bok a nih.

An leh, Thlaraua pieng dan chu ieng am ning a ta? Hi thu hi hal le zil infawmin Nikodem kuomah Nazaret tlangval chun a hril ngat ngat a, chu chu 3:9-21 ah ei hmuh. Iem a na a hril? Ama chauh chu mihriem taksa put ni si, vana inthoka hung, hnuoi mihriem laia hung um sun a nizie dam, kraws-a hemde a ni ding thu dam, ama ringtu taphot chu bohmang loa chatuon hringna an nei ding thu dam, thiemchang an ni ding thu dam, a ring nawtu chu thiemnaw chang sa an ni ang hrima thiemnaw an chang zui pei dingzie dam, ama ringtuhai chu var nauhai an nizie le Pathien hmaa inlang hlak an nizie dam le chuong po po chu Pathienin khawvel a hmangai em leia a Naupa khat nei sun inremna inthawina dinga a hung inhlan lei a ni thu, khawvela a hung san thupui chu Nikodem kuomah a hril ngat ngat a nih. A zirtirhai nek hmanin Isun a thi ding thu hi Nikodem a hril hmasa lem khom a hoi khop el.

Nikodem kha a piengthar am?

A piengthar le thar naw thu Baibulah ziek a ni nawh. A hnungah, Sanhedrin thusuoka Isu man dinga mi an tirhaiin man ngam loa an hung kir truma Sanhedrin membarhaiin an lo hal khan Isu tran zawngin Nikodemin a member chanpuihai a khak ngam (7:45-52) bakah vui dinga Josef Arimathai le Isu ruong an buotsai truma rimtui man to inchawtu le thlabara zirtirhai an inbi hmang rip hnunga Sanhedrin member a nina khom hnawmhnawla huoisen taka vui liemtu (19:38-42) kha a nih. A hmu chieng char char khop el.

Tienami anga an hril dan chun, Nikodem kha histawrian hmingthang Josephus unaupa, a hming tluon Nikodem Ben-Gurion, Jerusalema hausa taka an hril mi pathum laia pakhat, Sanhedrin-a member poimaw a nih. Isu zuitu a nih ti an hriet suoka inthokin Sanhedrin-a inthokin an ban a, nasa taka suknomnat a ni a, Jerusalema inthokin an hnot suok a, a hausakna po po a chân a, a hung rethei a, a naunu khom mi loah bu lak hmaih zongin a fe hlak an tih. Paula ang bokin, “Iengkim neka hlu lem ka Lalpa Isu Krista hrietna le buk khi chun iengkim hi hnephnawlah ka ngai a; Krista chu ka nei theina ding le ama leh pum khat kan ni theina dingin, ama leiin iengkim ka chân tah” (Fil 3:8) a ti ve hmak ngam a nih ti ringhla ruol a ni nawh.

Dodalna le harsatna tinreng kara khom, Isu ringtu, pantu le a thu zawmtuhai tluka mi vangnei le hamthra an um nawh. Tuta le chatuon chenin, pan rop tlak a va ni ngei!

=============
[*Editor's Note: INPUI columnist Pu Keivom is a retired Indian Foreign Service officer, respected Hmar Mizo litterateur and author of 'Zoram Khawvel' series. This article is dated Nov 11, 2009, Delhi]

Post a Comment

  1. Pu L Keivom, I thu ziek hai hi andika hamthratna iemani zat a um bok. Mi thilthaw/mi chanchin hai i hril pha tawngkam mawi lem hmang hlak la a tiem inhawi bik a tih. Tawngkam mawilem le changkang lem hmangin i hril nuom hril tho sia ziek thiem la chu lekha ziek thiem khawm hlaw sang i tih.
    Entirna: Bible min kum tam liem hnunga an lo ziek tah Hmar Bible ei neisun kha tu hin DV hung pieng lei khan a hlutna a bo el chuong nawh. Chuleiin, 'Pangzatum' ti nek chun 'An dik nawh, thu letling' dam hang ti la chu i hril tum hril suok zingin i tawngkam mawi lem a ta, mi ngainat khawm hlaw zuol i tih.

    ReplyDelete
  2. Lawm a um. Hmangaina rawl a nih. Amiruokchu, hi artikula hin 'pangzatum' ti thu mal hi ka hmang ti ka va hriet naw de! Pangzatum tak tak, sienkhom a pangzatumzie ei hriet si lo a tam em em a, entirnan, 'Thu chu tisaah a hung inchang a' ti dam, thil suol thaw (committing sin) ti po po 'thil thaw suol' (committing error/blunder/mistake) tia sie dam, 'sie le thra hrietna' ti 'suolna le thra hrietna' tia inlet dam hi Pathien thu le inkal lettop an ni leiin pangzatum khel hman an nih. A iengkhom chu ni sien, ei nak khik khopa thrahnem ei ngaina leia hril uor taluo a lo um pal chun hmangaina rawl a nih ti hre tlang ei tiu. LK

    ReplyDelete

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.