Halloween party ideas 2015

Tv. LRS Puruolte.
Ziektu: Tv. LRS Puruolte, Rengkai

1.       Aaron Burr khan vote khatin President of U.S.A. Nina a chan pha.
2.       Texas Union khata siemtu chu vote khat a nih.
3.     Andrew Jackson chu vote khat leiin a Lalthungpha a inthawka peithlak an tumna lakah a fihlim.
4.       Oliver Crowmwell chu vote khat leiin 1656 khan England ah Lalna a chang.
5.      Vote khat leiin America chun 1776 khan German tawng nekin English (Sap) tawng hmang theina a nei.
6.       1875 a France ram Monarchy a inthawka Republic a siemtu chu vote khat a nih.
7.       Rutherford B. Hayes chu vote khat leiin 1876 khan USA President a tling.
8.       Adolf Hitler chun German ram ah Nazi Party a thuoitu nina 1923 khan vote khat leiin a chang.
9.       Khawvelin France tawng neka English (Sap) tawng a hmang ta lemna hi vote khat chau a nih.
10.    Atal Behari Vajpayee, Prime Minister of India chun vote khatin a sawrkarna (BJP) buka a um hun ah May 1999 khan a tlaksietpui pha.

Chuleiin, VOTE KHAT CHAUH te khawm hin thil a lo thaw thei hlein, a lo suksiet thei hle a ni chuh! 

Ei ram Politiks le Taksa ram ah:
Ei ram, ei hnam le sawrkar sie mek siemthatna ding chun i ditthlangna Vote  khat chauh khawm te kha a hlu bek bek el a nih, ti hriein, ei hma election hung um ding a hin hang hmang thangkai tum chau ni lovin, hmang thangkaiin, hmang thiem hle ringawt el rawh. I vote kha darkar tlawmte chauh dai ding a zawr hmang lovin kum tamtak thlirin, indikna le ringumna kengkaw tlatin, nang ngeiin thlak rawh. Dit tukhawm I neinaw a lo ni khawmin, I vote kha a pawimaw tho tho a nih, ti hrie tlat rawh. India sawrkarin “NOTA/NONE OF THE ABOVE/NONE OF ABOVE (TUKHAWM KA DIT AN UM NAWH) tia thlang theina/tia vote pek theina zalenna a pek ang char chein, huoisen takin I ditthlangna ngeiin, ti le zam der lovin I vote thlak la, I ta bak, midang ta, I ruoltha tak, hmangai tak le i sung-le-kuohai ta khawm nisien thlak der naw rawh. I chungah thuneitu India dan bak tukhawm an um nawh ti hrie tlat rawh.

India rammi indik tak, dan bawsietna thubuoi neilo, mi lungrilkim/mi pangngai le mi Kum 18 a inthawka chungtieng Voter List a um, Voter ID Card/Lekha pawimaw nei taphawt hai chu Mani Vote Khat  Chauh bak thuneina a i pek bik, midanghai Vote thlak pek theina, thuneina a pek le hi kawnga dan bawsiet theina India mipui tukhawm a lien tak a inthawka a chintak, a hausa tak a inthawka a pasie tak, a var tak a inthawka an vet tak, a lekhathiem tak a inthawka a thiemnaw tak, tu ang mihriem khawm nisien ei um nawh. Hlutna ang khat seng ei nei a nih. Ei vangnei hle el. Chuleiin, I hlu hle ringawt el a nih, ti kha hrie tlat rawh. Chun, hi kawng a dan bawsietna lakah thiemchang theina a pek bik le nei pakhat khawm ei um der bawk nawh. Mi Vote inruk pek le hmun khat neka tama Vote nei hi dan in a phal naw hul huol chu a nih. Vote I neina le inzieklutna khuo a khan in le lo, a khuo a cheng, a khuo mi indik tak nina I nei ngei ngei ding a nih.

Mi thenkhat ching em em, hmun khat neka tam a Electoral Roll a inzieklut, Assembly Constituency pakhat neka tamaVoter ID nei khawm hi Representation of the People Act, 1950 … in a khap hmak a nih, ti hi hriet tlat dinga tha a nih, I vote neina insawn ding/pakhat neka tam I nei chun sawrkar tienga thuneitu in peihmang the tir ngei rawh, dan zawm hi I mawphurna a nih. Chuleiin, hieng thil hi I thawlui a lo ni chun SUOLNA le DAN BAWSIETNA RAPTHLAK TAK A NIH (Kristien ka nih, ti ve si a, hiengang ching hlak hai chun, Krista lungril a ni dim? ti ei inenfie a ngai hle. A hnungzuitu indik tak a inti ngam ve si hai thaw chi lem lem chu a ni der nawh) ti hi hrie tlat rawh. Man dawk I ni chun, I phutawk danin hremna a pek thei ding che hai chu Case I nei hun a, a thangpuitu ding che lo zawng la, inphalam der lovin lo indawn chieng la, India dan po po, IPC (India ram inhremna dan) bupui i/in phet suok vawng pha hril thei vawng a ti che.

Hnam tin le Rambung tinin an phu tawk ang seng Sawrkar an nei hlak a, eini khawm ei phutawk ang pei Sawrkar ei nei hlak a lo nih! Hun liemtah haia Sawrkar khawm kha a tha am, a sie am, ei phutawk a lo ni zing!… Chulei tak chun, I VOTE KHAT CHAUH te kha hlu takin hmang la, ei hma el inthlangpui (election) hung um hun a hin I chengna ram hi hang siemtha ve rawh leh…

Thil mak ve tak pakhat chu, hriet naw kar khawm ni lovin, hriet zing sain, ‘Democracy’ chu, For the people, by the people and of the people… a ni zing laiin Manipur le India ram hmun tam tak a hai chun, ‘Democracy’ hi Far the people, buy the people and off  the people… ti leh thuhmun char a lo ni tawl der chu an tah!! Chuchu thil chu, i sielethahrietna hmangin, i VOTE KHAT CHAUH te kha indik le huoisen takin, sawrkarpa’n zalenna le thuneina a pek ang char che kha  hmangin hang siem dik raw khai. Ram le hnam hmangaitu in ti hai khawmin chu ei hmangaina tak te chu’ ram le hnam siem hun lai tak a hin suklangin, mipui ha’n ditthlang theina le zalenna an nei, an hmang thei ngeina dingin sukbuoitu ni lova, thangpui lemtu ei hung ni a, hmu thei ngei a, ei hung suklang a hun ta hle.

Mipui hai chanvo “Rights”  ei chuthlak pek amani, ei inruk pek sung phawt chu ei ramah Sawrkar tha le indik ngir ngai naw hrim hrim  a tih. Ram le hnam changkang, mihai ngaisang le entawntlak ni ngai bawk nawng ei ta. Vawisunnia ei harsatna hai popo hi sukkieng ta nekin a let tamin hung pung tuol tuol lem a tih. Chuleiin, Mitinin Indikna chau kengkawin ei VOTE KHAT CHAUH nei hai te hi hang hmang thangkai diet diet ei tiu leh.

Manipur ah: Tulai hnai a Indian Army Analysis khawmin a lo hril tah angin Thalai, lekhathiem sin nei lo an tam leia Manipur a helpawl an tam niin a hril a. Hi thil hin Sawrkar/Mipui chu hrillo, Security Forces, Police le Paramilitary Forces hai a sukbeidawng em em a. Hieng sinneilo leia tamtak helna, nunkhawhlo zawnga hun hmang tah le hmang mek, inruithei thil tienga nun khal mekhai le mi Nuoi 7 chuong zet sin dit a Employment Exchange a Feb. 2014 chen a inzieklut (educated unemployed youth 7,00,602 an nih a, hieng hai lai hin nuhmei 2,00,784 le ruolbanlo 2,636 an thang) hai khawm hin ei ram politiks fe dan ei ditnaw tak tak a nisi chun, sum senglo le sin ruok um thei dan ding chun vote nei deu fur ei ta, ei vote pakhat chit chauh te hi tuok khawm diet dietin vote Nuoi tel hung niin Sin neilohai tadinga sin ruok siem theitu ding, sawrkat thar indinin, Sin ruok hung umin, ei ram ei siemtha thei zing a nih.

Tharum insuona nekin indikna le ei VOTE KHAT CHAUH, hlu ngawi ngawi el te hi hmang thangkaiin hma la lem ei tiu. Chuchu, lampui indik tak lem khawm a lo nih. 2011 Census dungzuiin Manipur ah mihriem 27, 21,756 ei um a. Votes um zat chu 17, 39, 005 le ti lai a nih. Manipur a sin neilo Employment Exchange a inzieklut hi Mizoram a Vote nei zat nekin ei tamlem!!... Mizoram ah Voters 6,90,860 an ni laiin, Manipur a lekhathiem sin neilo, sin dita Employment Exchange a in zieklut chu 7,00,602 lai zet an tling tah!! Annihai Vote ringawt khawm thahnem fe chu a um ding a nih. State thenkhat/pakhat vote neka tamlem a um thei dingin ring a um!!... Chuongang peiin, tu hun hi hun hlu tak el, vote nei taphawtin mani VOTE KHAT CHAUH hmang thangkai hun chu a nih.

Tu ang hun hi India ram pumpuia ei palai ding, kawng iengkima eini aia ngir ding ei thlangna hun a nih sih a.

“Invetna chikhat chu thawngai thaw zinga, thil tha lem beiseina hi a nih…”
– Albert Einstein

“Hnam tinin an phu tawk char sawrkar an nei...”
-Joseph Marie,(Comte De Maistre (Apr. 1754- Feb. 1821)

“Hun liemtah hai kha mivar darthlalang a nih...”
-Christina Rossetti


Thlarau ram ah: Unau, tiemtu dittak, nang khawm I ditthlangna VOTE KHAT CHAUH leiin Chatuon Meidil ah amani, Vanram ah amani I la fe ngei ngei ding chu a la nih a. Chuleiin, tu hi sukfel hun lai tak chu a nih. KRISTA a ninaw chun HREMHMUN/MEIDIL a ni el ding chu a nih. Chuleiin, a hun lai hin thlang fel vat rawh leh…


‘Lalpa, Lalpa’ mi ti nazawng vanram ah lut naw ni hai,
ka Pa vana mi ditzawng thawtuhai chauh lut an tih.
-Lalpa Isu Krista (Matthai 7:21)

Ziektu: Pu L.Keivom, Inpui.com Columnist

Kar hmasaka ‘A tanbaw sutin’ ti pakhatna ka zieka khan “.. zawna ei siemin hun tawite sunga a trobula inthoka indota ahmatiema suia ziek thlak dap dinga, “Hi a hnuoia thuhai hi a chepa kaia sui dapin hril fie rawh” ti ei ziek a, chu chu thawna dingin hun indai tawk ei pek si naw chun ei zawna siem dan hmang a fel hlel tina a nih” ti ka ziek a. Hi hi kum iemani zat liem taa DT-a insuo dinga artikul ka ziek threnkhat besana hmangin hang hril fie inla.

Zawna hieng ang hin hang siem inla. Hieng a hnuoia tronglamkeihai hi a tanbaw sutin hril fie rawh: (1) Tlumte thlira thlir (2) Nuhmei varin tuikhur ral a kai nawh (3) Sûra umpui mu hriet (4) Ka thla muongleia kal chawiin, Ka rinumna lawmna’n a hung par (5) Van khawpui thar tuola leng lai khin, Khawzing hnuoiah inrieng an um ngai nawh. Zawna 1& 2 hi tuta trum hin hang bitum inla.

Tlumte thlira thlir

Trong upa ei hmang inrim pawl tak chu ‘Tlumte thlira thlir’ ti hi a ni ka ring. A umzie chu nghakhla tak le beisei taka thil hung tlung ding thlir tina a nih. A umzie mi tamtakin hre inla khom a hung suokna bul hrie ei tlawm ka ring a, chuleiin a trobul ei sui ding a nih.

Tienlai hin paruol an um a, an mi tlum tak chu Tlumte a nih. Chuong laia nunghak hmel thraa inthang chu Vanchungnunghak/Vanchunglaizuor, vana um a na. Mi tamtakin nei tumin an bei a, an hlawsam a.

Ni khat chu Tlumte le a unauhai chun an thuom thra thra inbelin lêng dingin an inthok a, Tlumte’n hma a thruoi a. Khaw pakhat an tlung chun, "Vanchungnunghak lênga fe ding kan na, a tu am kan thra fal tak?" tiin an indon a. "A hmasa Tlumte" an ta. A unauhai chu an lawm naw leiin a laiah an sie a. Khaw dang an tlunga an hang indon nawk leh "A laia mi Tlumte" tiin an don nawk a. An thik ta deu deu va, a hnuhnung takah an sie tah a. Khaw dang an hang luta an indon nawk leh "A nuhnung tak Tlumte" an ti ta pei a. An thîk êm leiin Tlumte chu an inkirtir ta ringot a.

Vanchungnunghak in an hang tlung chun thrungna a lo pek sok sok a. An thrung fel chauh ti chun a pa kuomah a fe a "Pa, inlêng ka nei" a va ta. A pa chun, "Khuol thra am khuol sie?" tiin an don a. "Khuol sie" a ti leiin, "Favai hmepok pe la, infetir nawk rawh" a ta. A pa ti ang chun a thaw a, an kirtir nawk ta diel a.

Chuonga a unauhaiin an thlim lei chun makhâta lêng dingin Tlumte chu an thok ve a. Lampuia chun vate chikte, muin a man trêp hi a sansuok a. Vanchungnunghak in a hang tlung chun a lo ngaisangin hmel thra a ti hle a. Tukhomin thil an indon chun a sang dan ding a hril vong a. Chu zovah a pa a va kova, "Pa, inlêng ka nei" a ta. A pa chun, "Khuol thra am khuol sie?" ti bokin an don a. "Khuol thra" tiin a don leiin a pa chun, "Bu le sa infatir la, infetir rawh" a ta, sienkhom an fetir phal ta naw a.

Tlumtein a naunu nei a nuom ti a hriet chun, "Ka naunu i nei ding chun thil indon hmasa zet ka ti che a, i don indik leh nei thei i tih." a ta. "Kan truong hmorin khaw tiem a ngha?" a ta. Tlumte’n "Thlang tieng" a ta, a sang dik a.

"An leh, kan ban bulin khaw tieng am a ngha?" a ti nawk a. "Hnuoi tieng" a ta, a don indik nawk a.

"Hm, ka naunu i nei nuom tak tak chun haifien hin tui va thâl la, ana chu a mongin tui a tawk hlek ding an nawh" a ta.

Haifien mongin tui tawk lova thâl ngaina a um si naw leiin Tlumte chu an ngaituo nasa hle a. Chuong lai chun a vate sansuok kha a hriet suok thut a, a san thei ringin a ko va. Ring naw takin a hung vuong vang vang a, a bula thing kauva chun a hung fu chat el a. Tlumte chun a mangangzie le thrangpui a ngaizie a hril a. Vate chun a hmuom thei tawk tui chu a hang hmuom a, haifiena chun a pit suok pei a, sawtnawteah a sip el ta a. Haifien mong hu dêr lova tui a chawi thei lei chun Vanchungnunghak le chun an innei tah a nih.

Vanchungnunghakhai khuo chu vanah a na, Tlumtehai khuo chu hnuoiah a ni thung a. An khuo pana an fe lai chun Vangchungnunghak dang a char leiin Tlumte chu tui chawi dingin a fe a, a fe sung chun Vanchungnunghak chu taitaw lêrah an umtir a.

A fe hnung el chun Trâunu hi taitaw bula chun a hung inthrung mut a. Trâu hi ramhuoi chi khat an na, zana ram hnuoi amanih boruoka mei de an hmu hlak, trâu meiser sit (will-o-the-wisp) an ti khom hi anni rawi meiser sit ni dingin an ring. Chu trâunu chun a lu a hîk a, a hrik a en a, a chip mul mul a. A chunga thrung Vanchungnunghak hlimthla, ngûn kuol buna thri hli par chuoi el chu hnuoiah an lang a. A thla sawnin,

Ka takin ngûn chawi lova,

Ka thlain ngûn bun sing seng,

Thrî or sing seng

a ta, a ke a tet ut ut el a.

Vanchungnunghak nui chu a sukza khop el a, "A khai, ka thla lem an nawm!" a zuk ti a. Trâunu chun a hang en a, "Êr awr che chun, nanga thla a lo ni hrep chu tie! Hung trum inhmaw rawh" a ta. A hung trum a, trâunu chun voi le khatah a dol ta puot el a.

A nakie deu chun Tlumte tui chawi chu a hung tlung a. Trâunu a hang hmu chun, "An leh, Vanchungnunghak kha i va ang ta naw de, i kutparhai khom chu a van zum ta sel sul ngei de!" a ta. "Khu taka inthok khun Tlumte a hung ding a na tia ka kawkna an zum zo an ta hi" a ta. "An leh, i mithai khom chu a puolin a ter pêt pût el a!" a ti nawk a. "Khu taka inthok khun Tlumte a hung ding a na tia ka thlirna che a puolin a ter zo an ta hi" a ti pei a. Chuongchun lungawi lo zetin an khuo tieng chun an insom tung ta ut ut el a.

Vanchungnunghak a hung thruoi ding ti an lo hriet lawk leiin a khawnawtin hmuok dingin an hung suok a. An hang hmu chun, " E khai, a va se trei trui de" an ti huoi huoi a. Tlumte chun an zàpui hle a, Trâunu khom chu an zak bok a. Chuongchun, mi dang ang bokin ni tin lovah an fe hlak a.

Trâunuin Vanchungnunghak a dol kha a mong tieng haite (haihawte)in a suok nawk a, chu chu Tlumte’n a hawn a, rap chung zârluongah a sie a. Lova an fe karin haite chu Vanchungnunghaka inchangin zanbu a lo suongpek diem hlak a, Tlumte chun mak a ti hle a.

Ni khat chu Tlumte chun Trâunu chauh chu lovah an fetir a. Puonria inzêl khumin lova an fe kâra thlai suongpektu chu man tumin an chân a. Zantieng bu suong hun vela chun Vanchungnunghak chu rapa inthok chun a hung trum thla thar a, mei a sêm ding lai takin Tlumte chun a man ta choi a.

"Min thla rawh. I nuhmei trei trui hi ka trî a nih. A mi dol a, haitein a mong tieng ka suok nawk hram a ni kha" a ta. Tlumte chun, "Tri laklaw naw, ka that el ding a nih" a ta. Khuma chun hlim takin an inpawl a, an insai her her el a.

A lovai hung chun Trâunu’n lungsen deuvin "Tlumte, kot hung hong rawh. A tu’m a na ka khum laizawla i sai awr awr kha?" a hei ta, a ha a rawt hmuor hmuor el a. Tlumte chun hriet naw sak sak a thaw leiin Trâunu chun kotkhar chu a baw thlak a, a lut ta a.

Tlumte chun, "Chemtumin insât in ta, a ngamtu lem lem nuhmeiin ka nei song ding cheu a nih" a ta. Trâunu hmang dingin khonghma chem a sakpek a, a phaw dingin hnachang kawr a pek a. Vangchungnunghak chu kawlhnam ngei patawp le phaw dingin puonria vate hmul par chuoia thrui a pek ve thung a. Insat dingin inhmatonin an ngirtir a.

Vanchungnunghak chun, "Mi sât hmasa rawh" a ta. Traunu chun a hang sât a, iengkhom a ti nawh a. Vanchungnunghak chun a hang sât a, a fik hmok a. A ruong chu huonah an pei a, saisuoin a to va. Tlumte le Vanchungnunghak chu hlim takin damsung an intawi tah a nih.

Chu tienamia inthok chun hi trongkam ‘Tlumte thlîra thlîr’, nghakhla le tûng taka ei thil beisei ei thlir le nghak thu hrilna hi a hung pieng a nih. Ringtuhai chun Messia hung nawkna ni ding chu Tlumte thlir takin ei thlir a nih.

Nuhmei varin tuikhur ral a kai nawh

Thuvar ei ti lai hin a hun lai le hmun chaua indik dam le khaw lai hmun le huna khoma indik a um a. Ei pi le puhai thuvar kha a thren chu anni hun le hmun chaua indik a um ve a, chuonghai laia pakhat chu ‘Nuhmei varin tuikhur râl a kâi nawh’ ti hi a nih.

Khaw sâtna ding hmun remchang an zong changa an ngai poimaw tak laia pakhat chu tuikhur ding remchang a nih. Khaw sattu le a khuoa chêng le a tuikhur tlântuhai chu a ‘khuo le tui’ (citizen/villazen) ti an hung ni ta pei a nih. Tuikhur chen hi khaw sungin a huom, nuhmeiin mania an dâi phaka ngai a ni leiin tuichawi khom hi ram sin ni lovin in sin, nuhmei sina a ngai a nih. Tuikhur chen hi nuhmei inlalna a ni leiin tui chawia fe parol an um palh chun nuhmeiin an inken a, tui kang nghaka lo inthrung khup khom ni hai sien pasal an inthâltir hmasa zet a, chu zovah nuhmeiin an thâl chauh hlak a nih.

Chuleiin, ‘Nuhmei varin tuikhur râl a kai nawh’ ti hin umzie pahni a kawk. Pakhatna, tuikhur chen hi nuhmei thuneina le inlalna a nizie hrilna a nih. Pahnina, nuhmei varna a tawi tina a nih. ‘Nuhmei var le bui mei tawi’ khom an lo ti hlak.

A hmasa hi inbul lem ni dingin ring a um. Pi le puhai thilthaw tam tak kha umzie neia an thaw a nih. Pasal chu râl le sa laka khuo le nunau humtu a ni bâkah fak le dawn zongtu tak a ni a, nuhmei chu in sin tieng rêl feltu a nih. Lo sinah nuhmei thrang ve sien khom mawphurtu tak chu pasal a nih. Pasal mawphurna nuhmeiin a thaw amanih, nuhmei mawphurna pasalin a thaw amanih chu thil mawi lo, inzakuma an ngai a nih. Entirnan, ina thlaisuongtu chu nuhmei a ni a, sienkhom ram an suok pha nuhmei mawphurna kha pasalin a lak vong a, ram suok le riek sung po thlaisuong iengkimah nuhmei chu pasalin an inawl top el a nih. Chun, sin hautak le tharum hmang a ngaina thila rêng rêng pasalin mawphurna an lak hlak. Tlâng ruoithre, bu le sa in-ei le chongchên nikhuo hrim hrimah insung inrelbawlna puo tieng thil a ni leiin nuhmei an châng ngai nawh. Chuleiin, mawphurna an insem dana inthoka sui chun, ‘Nuhmei varin tuikhur râl a kâi nawh’ ti hi an var inthuk le inthuk naw hrilna ni lovin an mawphurna bielin a huop chin hrilna, jurisdictional interpretation niin an lang.

A pahnina ruok hi chu nuhmei hmusitna trongkam a nih. Hieng ang trongkam, Nuhmei le aiin sakhuo an nei nawh, Nuhmei le pal sie chu thlâk dan, Nuhmei thu, thu ni lo, mansa, sa ni lo, Nuhmei thu, thu ni lo, ai sa, sa ni lo, Nuhmei le uipui chu lo inrûm lungawi ve mei mei raw se, Nuhmei le uite chu a thaw thra pei pei, Bahra le nuhmei chu a ngul zir ti le a dang dang hi a hung suok a nih. Chuleiin, tienami hlui taka ei ngaihaia a changtu tak chu pasal deu vong an nih: Sura & Nahai, Liendo & Tuoisiel, Lalruong & Hrangsaipui, Hrangkhup & Thrawnglai.

Nuhmei varin tuikhur râl a kaizie chu pipu chanchina khom tam tak hmu ding a um. Entirna pakhat chieng tak chu Lawitlang-Hrangchal hnama mi Lawilêr a nih. Chin Hills-a Huolngo biel, Seipui khuoa an um laiin Zahmuok le Lawiler chun nau pasal 7 an nei a. Zahmuok pa hi Suolawm (Chhuahlawma), Saksuok (Chhakchhuak) haiin Paite khuo an va rûn truma an sal man, an chawmlien le sa an inphuntir a nih. Seipui khaw kawl Tlangkhuoa lal chu Sanpiel, Hnamte pahnama mi a na. A thi phaa a tlang hluotu ding nau le unau dang a nei naw a. A thi tawm chun, “Seipui khuoa Zahmuok nuhmei Lawilêr saw ka nu laichin a na, an pa ruol bok a, ka thi pha lal dingin va fiel ro” a ta. A thi chun an va fiel ta ngei a. Zahmuok chun a nuom naw a. A nuhmei ruok chun var takin, “Eini kongkara lalna tlang hluo dinga an mi fiel chu hnawl ding a ni nawh. Fe ngei a thra” a ta. A nuhmei thu chu zawmin an fe a, an inlal tah a. Anni hi a hnunga Lusei hnam laia chi ropui le lal thla bika inngai, abikin Sailo hai thlatu le Mizoram le Zo hnathlakhai ke nghatsan ding phûmtuhai chu an hung ni tah a nih. Nuhmei varin tuikhur râl chau khom ni lo, ieng râl khom a lo kai phak khop el.

Psycho-analyst hmingthang Sigmund Freud chun, “”Despite my thirty years of research into the feminine soul, I have not been able to answer….the great question that has never been answered: What does a woman want?” a lo ti hiel a. Socrates chun, “Once made equal to man, woman becomes his superior” a ti bok a. Nuhmei varzie le zeizie hi sui suok ruol lo a nih. Thu an ngaithlak khom hin an thluok voi tieng le chang tieng hmangin an na pahniin an ngaithlak a, pasal ruok chun na khing tieng chauin an ngaithlak ti hi tu lai el hin an hmu suok chauh a nih.

Nuhmei zeizie hrilfiena thra tak pakhat chu Johan 4:1-42 a Nazaret tlangval le Samari nu pakhat inbiek hi a nih. Hi thu hi chîk taka ei bi chun ngainuom a um kher el. Tuikhur le inzom a ni chau lei ni loin ei thu buon le thil inzom tlat a nih. Hieng ang hin:

Argument 1: Isu’n Samarinu tui a hni a, zuk pe el awm tak, Juda mi le Samari mihai inkara intenna thu, ‘Untouchable Question’, social, religious & political issue khirkhan tak hmangin a sang ta dai a nih. Tui pek dam chu a hnâi nawh.

Argument 2: Tui hring pe theitu a ni thu Isun a hril chun, Judapa hang insuk ‘champ’ chu Samari nu chun a ngei put ni ding a na, Judahai neka an inbul lemzie, an tuisunsuo khom chu an thlatu, an pu Jakob-in a pek a nizie thuin a hang khak nawk trol a. Judahai histawri lai khoma an bung le chang suong tak chu an chupek dai a, “Kan pu Jakob nekin i ropui lem am a ni?” a ti ta fek el. Chuongang ‘historical claim’ bisana hang inkhak chu na tak a nih. A histawria neitu taka inngai Judapa chun Samari nu chu hang ben thluk top nuom um hiel a tih.

Argument 3: A tui pek ding chu dangchar thei ta lona tui a ni thu Isun a hril chun, hadamna ram hnota tlân ve Samarinu nakawr chu hnapkhawn pachang hmu an hril ang elin a hung kap a, economic consideration chu a nuna chunghnung tak a ni leiin, chu tui chu pe dingin a hni ta var a a nih. Chu hadamna chu a hmu theina ding a ni phot chun voi khat voi hni zâlpuia hlaw khom poiti kher naw nih.

Argument 4: Dangchar thei ta nawna tui hring a pek hmain, a pasal va ko phot a, hung kir nawk dingin Isun a hril a. Kha tlangval kha a lo ‘hope’ hman hiel amani ding, pasal a nei naw thuin, insir khal takin a don a. Pasal panga a nei tah thu le tuta a umpui lai chu a pasal ni loa, Delhi tlânga an ti dana ‘living together’chauh an ni thu Isun a hril chun zawlnei a nih ti Samarinu chun a ring nghal a, a rawl ki a thlak a, gospel takin ‘theological discussion’ ah a lutpui nghal el a nih. Zei deu an son naw!

Chu zet chun Isu khomin a nina a puong a, Samarinu chu a thuhretu le misawnariah a hmang nghal a, a khawnawtin a van pun a, a hung thruoi kawi dul dul el a, Isu khoma an khuo sunpêl el a tum kha ni hni top a cham pha hiel a nih. Nuhmei varin tuikhur ral chau a kai naw a, van ram kotkhar khom a pêl a nih.

(Um pei ding). March 29, 2014 Delhi.

A LUSUN KA SUNPUI

By: Pu Thangsawihmang

clip_image001

Lungngaina kan tlangpui, umlai nunrawng leia buoina tam tak ka lo tuorpui Prof. Lal Dena, (Consultant, Manmasi Year Book) chu a nuhmei dit tak Pi Vanlalhlu chun December 24, 2013 zanin a khuolzinna ram maksanin Inpui tieng a mi lo inlawisan thu ka hrietin, zingkar inhma deuin ka naunu leh Sielmat, panin a ruong puon kan inkhum a. Pi Vanlalhlu ruong um ni chu Christmas ni a ni leiin mithi vui pangngai neka inhma lema vui a ni ding thu ka hriet chun, lunrilin nuor thusim kan zawt a. Chuonga lungrila nuor thusim kan zawt lai chun C. Wolffe hla phuok, “The Burial Of Sir John Moore At Coruna” ti chu a hung inlang a. Kum 1961 laia kan hotu David Mannar-in hi hla hi a mi zirtir lai ngaituona mit chun fel takin a zuk hmu thei a. English General, Sir John Moore chu indona hmuna thatin a um a, hmelma silai inri dum dum lai zing chun, hmawsarumin silai feiin a thlan ding an cho a, general a thi chun chawimawina an pek a, band party leh silai puok dum dumin an kap hlak. Sir John Moore ruok chun chuong ang chawimawina chu a hlaw phak ve nawh; hmelma silai mu sur hnuoiah inhmaw taka phum a nih leiin. Hi a hnuoia hla thu hi Pi VanLalhlu ruong vui ni hin ka lungril a khei ngawi ngawi a, ka tlin naw bek el, inlet chuong loin tarlang ei tih.

“Slowly and sadly we laid him down,

From the field of his fame and glory;

We carved not a line, and we raised not a stone,

Bur we left him alone with his glory”

Chang tawp tak hi a hril zo chun, kan hotupa chu a tawng thei ta nawh, naw tieng a ngha a, a mithli a hruk a, a tuor nat luot chun a mi suoksan hlawl el a nih. Hieng ang zirtirtu tha hi khawvelin a mamaw tak chu a nih, a kum nawk hin IAS (general ) kai phakin an ziek tling. Sir John Moore chun chawimawina chang phak ve naw sien khawm, a ropuina chu hnuoia phum hmang thei chi an nawh; a hrietzingna chu lunga ziekin a um naw sien khawm England mipui lungrilah bo thei ta lo dingin ziekin a um a nih. Pi Vanlalhlu hi mithi vui panngai a vui ni naw sien khawm, hi thu hin suntuhai a thawi dam deu nuom a um.

Pu Dr. Lal Dena hi thil danga chu ka ruol phak nawh, thina chung vangduoina ruoka chu ka sangawi zawnpui niin ka hriet. Nau pasal pahni kan chan ve ve ta a, ama ruok chun a nuhmei khawm a chan tah. Kei chu ka nuhmei a la dam a, ama ruok chu nun chulram fangpui ding a nei ta naw leiin a lusun ka sunpui a nih. Lusun chu thiem tah, ti a um nawh; lusun rawn rawn chu lusun thiem naw; a tuor thiem naw an ni lem. Tlangin mi rel naw ro, kum 70 chuong kan ni tah; kan ta ding chun khawvel hla khawm Pathien hla ang vawng an tah. Pu Dr. Lal Den lusunpui zing pumin a hnuoia hla hi sakin nun chulram hei fangpui ka tih;

“Kan sulhnu ka rawn fang,

Lung ruala kan lenna;

Kan tukram chul hnu leh,

Khawtlangin lung min len,

Thuva di ngaiha tah,

Berhva ten hrai an awi,

Hmanah kan tual lenna,

Lentupui a chang ta,

Hmanlai nunhlui ngaiin,

Fam a awl awm mang e.” (Pu Thanher)

Khawsawt beidawngin ‘ Hei ha’ ti hlawl ei tih. Mihriem lungril hlak chu thlipui nek khawmin a hrat lem, zan khat sung chauh khawmin kil tin, kil tang a tlawk hman; nuhmei le nauhai thi hnunga nun chulram fang chu khawawt chu um hleng a tih. Putar ni ta chu in thei zan nekin in thei naw zan a tam lem, nunhlui chulhnung chu dang ruol lovin ngaituonaah chun an hung thar nawk a, a tak ram hlak chu hla tak, dam sunga tawng nawk ni um ta der lo ding, tuor thiem an tak a nih. Vathu nupa chu khawsawt em emin tu lieng dawka chun thungin an inhram a, an lu an sukbak bak a, tu tuol inkhieng lera chun vaber nupa chu hlim em emin an thla inthin char charin an inlawm a. Lo hnawma sakhi inphawt le vate, mihriem nun ruok chu a danglam tah, sung kima hlim lai nihai kha ngai a um ngei maw!

Lusun beidawng ta ding chun thing le ruo, muol le tlanghai khawm tawng thei vawng an nih, vadung inri hawr hawra luong khawmin thu tam tak a hril thei bawk, thingbul lungbul khawm inbiekpui thei vawng an nih. Kum 1996 khan Parbung ramah teak bil ka siem a, teak 10000 lai ka phun a, ka naupa chun duot takin a enkawl a, a zawr huna a sum hmu ding chu hlim em emin a hril vet hlak. Ka nau a hung thi chun chu teak bil chu ka sir ngam hlawl ta nawh; ka ta ding chun tapna huon an chang tah. Ka ngaituona ruok chun teak hnaihaia chun zing daidaw a far tuk tuk a. Teak kunghai chu an hung tawng a, “Hieng kan hna far khawm hi inhma angin daidaw an ta nawh, huon neitu tak a thi ta leiin kan khawsawt beidawng mithli vawng a nih” tiin, an mi hril a. Huon lailunga vadungte inri hawr hawr luong khawm chun tap hla inzawt niin ka hriet a, chuonga khawswt beidawnga nun chulram ka fang lai chu kan sum zo hlawl naw leiin mi hriet lovin ka tap rul rul ta a.

Manipur University compound sunga Pu Dr. Lal Den in, sung kima an lo chengna khawm a ngui zo tah, a in kawla partehai khawm inhma angin mawina an insuo thei ta nawh. A thiemna leiin sawrkar le University chun chawimawina pe hai sien khawm, khingpui bo chun a hlu ta nawh. Putar ta dingin chawimawina khawmin hlutna a nei ta naw zie Lord Byron chun hieng hin a lo hril. “What are garlands and crowns to the brow that is wrinkled?” a lo ti kha. Ka tlin nawh, inlet chuong naw ning, a ruolpa Lord Byron tawngbau a nih. Ama Byron khawm hin a hmangai em em kum 1815 hin Milbanke nuhmeiin a nei a, kum khat hnungah a nuhmei chun ruolbanlo (kebai) damsunga nei chu a nuom naw leiin a maksan a. A beidawng chun kir ta lo dingin England a maksan a, Greek rama a thi a nih.

Pu Dr. Lal Den thungna le khumhai khawm a thung ding le a zal ding um ta lo chu an nuor ngawi ngawi, lukham tak tak a nuor, inhma chun Pi Vanalhlu’n zan tin a kham hlak, a khamtu a um ta nawh. Fak le dawn tha khawmin umzie a nei ta nawh, chawlni tuk ar ei that, bawngsa/vawksa ei inchawk, ei nauhai leh hlim em ema ei fak dam kha a hlutna a lo insang a nih. Nu le nauhai a lawm ding um ta lo chun sazuk, sakhi kap inla khawm a hlutna a um ta nawh, mitthli le fak chun iengkhawm an hnik tak tak ta nawh. Lungngai ni le beidawng ni, hlim ni le lawm nia mi tuorpui ding le lawmpui ding nu tak um ta lo chun mihriem hringna hin hlutna a nei ta nawh, chuleiin, Dr. Lal Den lusun hi ka sunpui a nih.

Amiruokchu, hi hi ka thucha ni raw se, ngaizawng thar nei raw seh, nuhmei purdo chu ngaizawng neiin a hnem tak an tih. Chu nunghak hmelthat zie chu mita hmu nekin lungril le ngaituona mita a mawi lem. Pu Dr.Lal Den ruolpa William Wordsworth chun hi nunghak hi a lo ngaizawng a, a zuna an uoi thlep zak el chu a nih. Ama chun a hming chu ‘Lucy’ tiin a ko. A nuhmei dam lai chen khawm a nuhmei nekin Lucy hi a ngai lem a, hieng ang hin a hmangaina hla (love song) phuok:

A violet by a mossy stone,

Half hidden from the eye;

Fair as a star, when only one

Is shinning in the sky,” tiin.

A hmel a va tha lawm lawm de, a ni ang taka hril dingin a ka tawngbau thiemin a tlin nawh. “Chimbuk hnuoia parte, A mawina chenve chauh hmu thei; Thangvan zawla arasi mal thla, Inlep sieu ang a nih.” Hi hi tu dang an nawh, a hming chu Lucy, chu chu Khuonu (Nature) a nih. Ama chu hringmi angina a pang a vuoi ve thei nawh, a tleirawl pang inno chu a pangngai zing a la nih; a bieng le a hner khawm a pangngaiin Shimla theibuot (apple) angin a la sen nar nar zing a nih. Hollywood film star, Bollywood film star, nunghak hmeltha tak tak hai khawm chuoi hun le vuoi hun an nei a; Lucy ruok chun chuoi hun a nei ve nawh. Mi thiem le var, Lucy mawina hmutu chun an maksan thei ta ngai nawh; an thi chenin Lucy zunah an inuoi el chu a nih. Lucy zun chu muol le tlang, thing le ruo, vadung inri hawk hawka luong, thilhring le vate inhram chil chil dam hin an phur a nih. Mizo hlaphuoktu, Damhauva chun Lucy (Khuonu) zun phur, thing tin par a phuok, chang tawp taka chun hieng hin a lo inzawt a:

“Zawtin hril thei chang se chungleng huiva,

Berhva hram thiam, thing zar awi lelte nen;

Zun ngai chhawl ang uai ve ang maw,

Hril za ila lunglen hi;

Kei chu nau ang tlei ka rel lo, tapin khawvelah

Ka rum Zion thlen hma loh zawng,” tiin.

Nuhmei le nauhai thisan hnung chun lungkham bangna ding a um ta nawh, nuhmei thar, chuoilopar Lucy hi hung neiin, Pu Dr. Lal Dena hin a lusunnaa inthawkin thangtharhai ta dingin thu thar hla thar la hung pe suok pei sien nuom a um. (Source - Manmasi Digest Jan. & February, 2014).


by: Alan Famhoite.

“ ..hieng  ka unau chintakhai laia mi pakhat chunga in thaw chu, ka chunga thaw in nih..” Matthai 25:40.

16 March, 2014 khan Gandhinagar, Bangalore-ah Nanda Kumar, Property Dealer hin a sin thaw pangai thawa an vak vel naa chun lamsira thlabal le chau taka inthung, a hmela thangpuitu ngaia inrum dawr dawr le hringnun derthawng tak, lainatu ding mamaw em ema inlang naupang Kum-17 mi  Sanjay Subba a hmu chun a lunginsiet ta em em a.

Hilai hnaia mipui inlawn le naupangpa lo hmu hlak tu hai chun “Mi dukdak lo, inruithei thaw(drug addict), mi chavai, thangpui khawm a ngainaw” tia an en liem mei mei el hlak ni sienkhawm Nanda Kumar in a hang hmu chun lunginsietna’n a khat a, chu phing leh naupangpa hi thuoiin Ayanagar Hospital-a admit in a mamaw le tul po po, a thuom inbel ding hai chen a pocket-a pawisa seng rin der loin alo enkawl ta anih.

Hienga Hospital-a a admit zo sawtnawte hnung hin hi naupangpa (Sanjay Subba) chanchin hi facebook-ah a thlalak hai leh Nanda Kumar hin a zuk post a, a sung le kuo hai dâma anlo hmu khîet rawi maw? tiin mitin in share sawng pei dingin ati a, chuongchun hi chanchin hi mi sâng têlin an share dar chuoi chuoi hnung chun a vangneia siemin napangpa ruolpa Gangtok a um chun facebook-ah alo hmu ve ta hlau el a. Chu phing chun Sanjay Subba pute bula chun a hril ta a, chu taka inthawk chun a sung le kuo hai le hin anin hmu nawk ta a nih.

A sunghaiin a chanchin an hril dan chun Sanjay Shuba hi Gangtok, Sikkim, India a um niin thluok tienga buoina (mental illness) a nei leia thla thum liemta khan Bangalore-a a pute le hin inenkawl (treatment) dinga hung an nia, treatment a ni hma met hin alo tlan hmang pek dei a, a pute hin zawng ngaina hre loin Police-ah FIR a thelut a, an veng tieng dam alo kir el am tiin an veng tieng zawng dingin a fe kai san ta anih.

Tuhin  Ayanagar Hospital, Bangalore-ah Sanjay hi enkawl mek ani a, that tieng a pan pei niin chanchin ei dawng.

Dear Nanda Kumar, your heroic deed restores our faith in humanity. We love you man!

“..Saruok ka niin puon in min siltir a; ka damnawh a, in mi kan a, intang inah ka umin in hung sih a..” Matthai 25:36



Sanjay on the footpath of Gandhinagar, Bangalore. - 16-03-2014



Sanjay on the footpath of Gandhinagar, Bangalore. - 16-03-2014







Ziektu: Pu L.Keivom, Inpui.com Columnist

March 16, 2014 khan Paul Chonzikin HYG-ah hieng hin a hung ziek a: “Ei MIL subject haia hin Poetry section ah hla chang umzie hrilfiena ding haiah, 'a kalbi sutin hrilfie rawh' ti a um tawl a, a umzie hi saptronga, 'explain with reference to the context' tina ni dingah ka ngai a. An dik am? Tuta ei hmang neka inhme lem le indik lem a um thei ding am?  A umzie tak ka man naw a nih. Inchuklaihai khom an buoi ve tho ka ring hlak. Mi hung hrilfie pek ro khai!!” tiin.

March 17 khan HYG-ah hieng hin a don lailawkna ka ziek a: “Hi hi tronglamkei a ni a, a umzie i hung hril hi ei inkawktir tum tak chu a nih. A trongkam hi a'n dik am a'n dik naw ti ruok chu hril ngiel tham a nih. Tronglamkei dang ei hmang hlakhai chu 'a chepa kai, a tanbaw sut, a saha inban, a bul le bala sut/phok,' ti le a dang dang a nih. Ei hmangna san le inzomin ei hmang indik le indik naw chu hriet thei a nih. Tawitea hril fie ding ti sia a bul le bal le umzie a kip a kawi ei phut si chun thil thei lo a ni leiin ei tronglamkei hmang a'n dik nawh tina a nih. 'Reference to the context' chu 'a suokna bul le umzie' tina ni dingin ka ring a, chu le i tronglamkei hung thur suok hi inmil chie naw nih. Ka hun remchangah, a hranin artikul la hung ziek ka tih” tiin. Chuleiin hi artikul hi ka hung ziek a nih.

Thu le hla ei inchuka inthoka mi tlar hni khat amanih a hung suokna bul le a umzie tawi kim taka hril fie dinga an hung phor suokhai hi kha hma, Hmar tronga vernacular subject ei la nei hma, Lushai Vernacular ti, kum 1972 laia ‘Mizo Vernacular’ tia an hung thlak tah kha kan inchuk lai chun a ‘a tanbaw chhu, a chepa kai, a hauhuk kai’ tihai hi ‘reference to the context’ tina tronglamkeiah an hmang a. Hmar tronga ei inlet pha leh, ‘a tanbaw sutin, a chepa kaiin, a saha inbanin’ tiin ei sie hlak. Hieng tronglamkei tin hung suokna hi a hran seng a ni leiin, a hmasain la hang hril fie phot ei tih. Ei hrilfienaa inthok hin, a ngiel a ngana bi chun, ei thu le inzoma ei tronglamkei hmang threnkhat hi ei hmangna san le inzomin hi a fûk chie am, an naw leh a threl met am ti ei hriet thei nghal ka beisei.

A tanbaw sut

Kan naupang lai chun tuolah mei sêma kan inhnel changin inhnelna chi khat ‘Pi-pe saihnokah’ ti hih kan thaw hlak a. Mei tieng nghain kan inthrung tlar a, kan kut hnung tieng kan daw seng a. Kan kuta chun mi pakhat hin meihol amanih lungte a hung sie a. Chu a siena tak chu hre dik tumtu ding naupang inthrung tlarhai hmaah hnung tieng bok sonin a thrung a. Hla sak zoin naupanghai tieng chun a hung ngha a, a semtuin aruka lungte a siena naupang chu hriet dik a tum a. A hriet dik hma khat hla kan sak nawk hlak. Kan hla sak hlak chu,

Pi pe saihnokah,

Saihnokate changpâna,

Piring parang aikum deng,

Khaw hin am ka sie, hre thei rawh?

Dîkdêk takah, aikum rok

ti a nih.

A hla hi inhnelna hla ei nei laia upa tak ni dinga ring a ni a, a umzie khom hriet a harsa khop el. English nursery rhymes hai hi an khawsakna ram leilung, fakzongna, nunphung le an chanchin le inzom vong a ni ang bokin, ei inhnelna hla ei hung thur suok khom hi van laia inthoka hung tla el ni loin, ei chanchin le inzoma hung pieng ni ve ngei a tih. A tlar lina hi tu lai trongkam a ni tah leiin, tuta ei Hmar trong hmang tlanglawn, ‘Khawsak Trong’ an lo ti hlak hmangtuhaiin ei trong hmang thlĕka ei hung her rem pei tah khom a ni el thei. Genesis bung khatnaa thilsiem trobul a hrilna bung le chang inkar tina hin kum maktaduoi ieng zat pei am a tla ding ti hi mithiem tam tak ngaituona chotu a ni angin, inhnelna hla ei hrila tlar thumna le tlar lina inkara hin thrang ieng zat hiel am a tla ding ti hih ngaituo tham a nih. Sipai ding an lak a, a ruola inchen lo rupa va’n tlar el ang chuh ni naw top a tih.

A ieng khom chu ni ta sien, an thaw tak ruok chu lungte, aruka semtuin a siena tak kha ngairuota hriet tum a nih. Mi hmêla inthoka mi lungril le ngaituona hre thiem thei chun naupang ruol inthrung thrap hai hmel kha an hang en veng veng a, lungte chawitu threnkhat chu an inthup thiem naw a, an hmela inthokin a hung inlang a, hrediktu ding khan a man nghal hlak. An man dikhai kha hre diktu dingin an thrang nawk a, hrediktu kha a kheltuah a hung thrang pei hlak a nih. Mi hmela inthoka thil suia hriet suok tuma inhnelna a ni leia a ‘tânbaw sut’ ti trongkam hi a hung suok a nih ti ring a um hle.

Hi le inzoma thurachi an nei pakhat chu hi hi a nih. An inhnelna bula hin thlarau chi khat phûng an ti chun a lo ngaithlak zing a, tu khomin a lungte chawitu indik taka a hriet vong chun phûng chu a thi hlak niin an ngai. Hi tienami tawite hin thil tam tak a hrilin ka ring. Dawi hlahai po po hi chîk taka ei bi chun, thuvara inbeina ngot a ni angin, thil ngairuot le hriet indik theina thlarau chu ramhuoi khomin an lo ngam naw a nih ti chieng taka hriltu a ni thei. Isu khomin ni sawmli le zan sawmli thlemtu Setan kha ‘ti ziek’ ngot hmangin a sel dong der a ni khah.

Hienga inthok hin pi le puhai thurachi (legends), thusim (folklores) le tienami (stories) hai hin varna thu tam tak an pai ti hriet thei a nih. Chuong ang hlutna, abikin Grik thu le hla hluihai inthukzie le ropuizie an hung man suoka inthok chun thu le hla le arts tienga har tharna le tha thar thawa beina thlarau a cho suok a, chu chun Renaissance ei ti vet hi a hring a, chu kakhawk pei chun political revolution, industrial revolution le Reformation a nghong suok a, tu lai ngirhmun chen hi ei tlung phak a nih.

Mizorama misawnari hung hmasa tak pahnih, Rev. F.W.Savidge (Sap Upa) le a ruolpa J.H.Lorrain (Pu Buanga) hai khan A AW B an mi siempek bakah hnam ro tam tak ziekin an lo humhal a. Pu Buanga diksawnari tia hriet Dictionary of the Lushai Language (1940)-a chun hieng hin ‘tanbaw’ ti hi a lo hril fie : tanbaw, n. the name of a fireside game played with small pieces of charcoal (or any convenient ‘men’) and a drawing on the hearth with twelve extremities. The player, with his back turned, tells another where to place the pieces of charcoal, and the game consists of not telling him to put a piece on the same point more than once. It is a test of memory. It is said that a phûng (spirit) is always listening behind the hearth, and if the player goes through without a mistake the creature dies” p.427.

Hi inhnelna hi a hnung peiah tronglamkeiah hung neiin, thil sut dapa suina thu hrilnaah an hung hmang a, ‘a tanbaw sutin hril fie rawh’ ti chu ‘explain with reference to the context’ tinain an hung hmang zui ta pei a nih.

A chĕpa kai

Mazu sungkuoa mi, rama chetla chu thienhlei (squirrel) ei ti hi a ni a, chi hrang hrang an um a, chuonghai lai chun thienhlei pangngai neka hmŭr inzum, rim sie le intlaw tak ni awm chu ‘chĕpa’ hi a ni el awm. ‘Awk ta laileng’ ti trongkam khom a sertua an inthrangtir a nih. A filawsawfi zuitu khom mihriem lai hin a tlukledingawna tiem ei um. Eini lai ngei khom hin, mani intangnaa inthoka intâl suok thei lo dinga inngaina lungril put, chepa le ringkol bat hmunkhat ei tam a, ei thrangmawbawk laia mi del riktu tak a ni thei hiel awm. A tlan suok olsamna tak nia ngaiin mi tam takin sakhuo ei bĕl a, hmaithinghawngah ei hmang a. Amiruokchu a thlarau thilthawtheina ei hnawl a, ringnaa taima tak, huoisen tak le ringum taka hlawtling dinga kal chawi nekin, lemchang nunah ei lut a. A langa kraws thilthawtheina khekpui rak a, a taka mani nuna hmang pei si loin ei ek che inthrung a, intâl suok thei lo dinga inngai tlat chun mani kea ngir nêkin kutdaw ei thlang a, ei pulpit tin kutdawna tlangah ei inchangtir a, ‘a nawchi zor hrat hrat nu changkang’ ti ang khan, a daw hrat hrat mi changkangah ei ngai el a nih. Hieng thil hi chepa lungril hring suok a nina chin a tam.

Chepa hin hnuoiah fak a zong ang bokin thing lĕra khom fak a zong a. Thilthawna ienga khom a trangkaina tak hril ding um bar si lo, sienkhom a hming hre naw um lo khopa hmingthang vieu ni si a ni leiin, chuong anga hriet hlaw, ieng ni bar si lo hrilna chun, ‘chepa inlar, chepa hmingthang’ ti khom hi a hung suok a nih. Chun, chepa hi um rieu rieu thei lo, inphu zau zaua a lu phong hlak, tlân zot zot a ni leiin, chuong anga mi lêr, hur, um trok trok thei lo, mi har thot thot hrilna trongkamah ‘chepa hring khai ang vat vat’ ti hi a hung suok bok a nih. Bu bakah, a lampui bik khom ngaisak loa tlan vot vot a ni leiin, a kong khan khom ni loa châng an kam hin chepa hi a awk nuom a, a awk tah hlak chun, a mei ringota awk khom ni sien, intâl suok tum lo niin an hril a. Chu taka inthok chun, ‘Chepa hmanin awk tah laileng’ a tih an nawm ti trongkam, a hmaa ei hril tah kha, a hung suok a nih. Hi hi thil thra tieng hrilna khomin an hmang : “Pasalin thil ei thaw tran tah chu bansan lo e! Chepa khoma ‘awk ta laileng’ a tih an nawm” tiin.

Ei hril ding tak, ‘a chepa kai’ tiah lut inla. Thing bula inthoka thing lêr chena chepa a kai tung zat zat anga a bula inthoka thil a hung zik suok dan, a hung ni dan le a nina tak indota a kal khăna sui suok tǐna a nih. ‘A chepa kaiin hril fie rawh’ ti zawna le ‘Explain with reference to the context’ ti hi a hril tum thuhmun a nih. Entirnan, (1) ‘Kan hung innei dan chu a chepa kaiin la hril ka ti che’ ka ti chun a tira inthoka kan hung inngaizawng dan le innei dan chanchin indot thlapa hril ka tum thu ka tiemna a ni a; (2) ‘Sierkop chu a chepa kaia inthoka inchuk ding a nih’ ka ti chun a kal khăn (formula), a bul le bala inthoka inchuka hriet hmasak phot a poimawzie ka hrilna a ni thung.

‘Tawng Un Hrlhfiahna’ ti buotsaitu James Dokhuma chun, “Hei hi sawi dan a inang lo va. Thenkhat chuan ‘Thehlei angin chepa hian kawng a nei mumal ve lo va, a kal kaina remchang lai lai atangin a kal mai thin a. Kawng siam chawp leh lei khan chawpah pawh thang kam ila, a awk mai zel a. Chu avang chuan thu inhman kai remchanna lai hi a ‘chepa kai’ an ti a. Thenkhat erawh chuan, ‘A thu indawt leh inman chho thlapa sawina’ niin an ngai. Chutianga hmangtu chu an tam zawk ‘A hauhuk kai’ tih en la” tiin (p.4-1987 edition; p.3-2007 edition).

A saha inbanin

Saha hi Lusei trongin ‘hauhuk’ an ti a, zawng chi khat, gibbon ape (Hylobates hoolock-Pu Buanga) a ni a, Chambers Twentieth Century Dictionary chun ‘hoolock’ chu ‘a small Assamese gibbon [Said to be native name, hulluk] tiin a hril fie. Saha hin zawng sungkuo lai khom mihriem an hnai bik a, nupaa um, a pakhat lem kap hlum tu khom a koppuiin a sŭn dan le a pûrdo lungsietumzie hmutu chu insir lo an um ngai naw a, an kap nawk ta ngai bok nawh tiin an hril hiel a nih. Ram hmangpuia an chettlat dan hmua an inhram hre zing zing hlak ka ni leiin, an inhram ria inthokin saha khom ti loin ‘hulruk’ kan ti a, an ‘inhram’ ti nekin ‘an hulruk’ kan ti hlak. Mihriem ang deuthaw an lo ngaizie khom ‘Hmangaina Ruongpuon’ bung khatnaah hieng hin ka hung phor suok ngat a nih:

Ramsim saha tuhmang lerah,

I pau kawl dar ang an ring luo e;

Thing tin zikah hraite i chawi a,

Neichonghnieng zu i du naw mani?

Saha hi chettlatna ram bik chin nei, a ram sunga chun hraw bik lam amanih khăn bik nei a nih. A chetna rama chun a riekna hmun le a ra tlăn umna hmun panna dinga thingzar inban kai hnaina lai dam hi a hriet a. Chu chu tekhinaa hmangin, thil inmantuo remchang lai, a bula inthoka inlalawn peia, indot thlapa a umzie indik taka hril fie hi thingzara inman kai theina remchang laia saha inban leh an tekhi hlak a. Entirnan, inchuklai naupang kuomah, “A saha inbana i thaw pei naw chun, voi le khata hmu el thei a ni nawh” tia thurawn ka pêk chun, a thil tum kha a hmu theina dingin ahmatiema sirbi nghet rem a, chu chu a hraw a trŭl thu ka hrilna a nih. Chu chu a nih kar hni vel liem taa artikul ka ziek, Stepping Stones tia ka thucha hril nuom chu nih.

A kalbi sûtin?

A thu hongnaa Dr. Paul B. Chonzik zawna pahni hung indon (i) ‘A kalbi sutin’ ti hi Saptronga ‘explain with reference to the context’ tina ning a ti? (ii) Hi nêka inhmè lem le indik lem um thei a ti? tihai hi hang don tum inla. ‘A kalbi sut’ ti hih trongkam ei hmang ka hriet ngai naw a, mi tuhaiin amanih ngaituo chieng mang loa trongkam thar an ser a ni el thei. ‘Sirbi’ a um a, chu chu Lusei trongin ‘rahbi’, Saptrongin notches, step, foot-rest an ti a, thing ler manih tung amanih kaina dinga ke nghatsan ei ker amanih tuk hi a nih. ‘Kalphung’ a um a, chu chu thaw dan tlangpui, inkeithruoina dan, khawsak dan, thil fe dan hmang tina a ni a, ‘kalhmang’ ti leh an inhnai hle. Rimawi leh hla bi leh inruol taka ke pên thruop thruopa lawn hi ‘kalrem’ an ti a. Theihle ei mut phaa ei ri tum ding anga a suok theina dingin hmet ding a kuo a um a, chu chu kal-‘bi’ ti a nih. Kal pên amanih chawiin bi a nei ka hriet ngai naw a, a lo nei a ni khomin a sŭta sŭt chi ni loin a suia sui chi ning a ta, hnienghnung sui ti leh thil thuhmun hung ning a tih. Chuleiin, ‘a kalbi sûtin’ ti le ‘reference to the context’ ti hin inzomna le inzawlna an nei theiin ka

hriet nawh. Trongkam thar hi a tam thei ang tak ser suok ding a ni laiin, a konglam hrawa ser a ni naw chun a dam sawt nuom nawh.

Chun, zawna ei siemin hun tawite sunga a trobula inthoka indota ahmatiema suia ziek thlak dap dinga, “Hi a hnuoia thuhai hi a chepa kaia sui dapin hril fie rawh” ti ei ziek a, chu chu thawna dingin hun indai tawk ei pek si naw chun ei zawna siem dan hmang a fel hlel tina a nih. Entirna dingin, hril fie dinga ei pekhai chu (1) Hmun serh am lo ni ta! Kan siengna hnuoi ram hi;

(2) Thina thim hnuoia ka’n thrung laiin, Pielral khawfing a hung chat ka lungrilah; (3) Vâl ka tlawm nawk tah; (4) I run sirah thlunglu nghatna bêk, Nunnem chantawk um thei a tim? (5) Tlumte thlira thlir; (6) Nuhmei varin tuikhur ral a kai nawh, tihai dam hi ni ta sien, a tlawm takah a donna dingin zawna pakhatah darkar chenve pei ei pek si naw chun ei zawna siem dan a fel nawh tina a nih. Tawi fel taka an don dinga ei ti a ni chun, hieng tronglamkei ei thur suokhai hi hmang loin, “A hnuoia thu le hla chang tar langhai hi a hung suokna bul le umzie tawi fel takin hril fie rawh” ti amanih, “Hienghai hi tawi fel takin an trobul le umzie hril fie rawh” ti el ding a nih. (Delhi, March 22, 2014, Saturday)

Tuithaphai: 20.03.14 (Thursday) March 14, 2014 HYA Executive Meeting chun April 4, 2014 a HYA General Election hun dinga a ruot chu India ram 16th Lok Sabha Election, 2014 ding leiin April 30, 2014 hin Muolvaiphei Community Hall-ah nei ta lem dingin a hun sawn hlat a nih. 

March 2, 2014 a HYA Gen.Hqrts. Executive Committee chun HYA Election Commission member dingin a hnuoia hai hi a ruot:


1. Rev. Ruolhlei Pakhuongte - Chairman
2. Pu Chalmawilien - Vice Chairman
3. Pu Thangthasiem (Advocate) - Secretary
4. Pu Lalhmuok Famhoite - Returning Officer
5. Pu Zosanghlei Joute - Member
6. Pu Zaiawithang - Member
7. Pu Hmanga F.Khawlum - Member

Ziektu: Pu Zarzolien Keivom

Chang thlang : 1Timothe 6: 10.

Tangka sum hi ieng leia suol tinreng bul ni thei am a na ti le ei hnam le kohranin a sietpui dan a tlawm a zawng hang tarlang ei tum a nih.

Tirko Paulain Timothe kuomah tangka sum ngainat hi suol tinreng bul a nih tia a hril hi ngun taka ei ngaituo chun tangka sum thil thaw theizie ei hriet thei nghal a. Tangka sum hin thil tam tak a thaw thei a, thil thra le thra naw a ieng ieng khom thaw thei naw a nei naw a, a ngainatu ta ding chun ringna hiel khom inphatsana mani ta dinga lungngaina tam tak min tuoktirtu a nih ti Paula hin a hril a nih.

Tangka sum hi suol tinreng bul a nizie chu, roreltu mit a sukdel thei a, mi lungril thrahai khom a hem suol thei a, mi thudik tak khom khel a’n hriltir thei a, insel inhalna a suksuok thei a, tuol chen inthattir theitu a nih. A tam taluo…… Tirko Paula hun laia inthok ta rêng khom khan tangka sum ngainat taluot leia ringna chen khom nghatsantu an lo um tah a nih ti ei hmuh. Tu lai lem hin chu a zuolkai nawkzuol a, Pathien nek hmanin tangka sumah hin ringna ei innghat ta lem khom niin an lang. Hnam thilah ni leh, kohran thilah ni leh inpumkhatna suksetu le keidartu parti thar le kohran pawl thar indintu laia a pikhawi chu tangka sum hi a ni deu zat zat vong.

1 Samuel 7 ei tiem chun Israelhaiin lal an la nei ngai naw thu le Pathienin Samuel hmangin Israelhi chungah ro a zuk rel el hlak a ni thu ei hmuh. Khang hun lai khan Israelhai chun ram dang pathienhai an sie hmang a, Lalpa an Pathien rong chauh an bawl a, Lalpa kutin an hmelmahai chu a dang tlat leiin an sevela um, an unauhai po po khom Filistinhai kuta inthokin an san suok vong a nih. Samuel chun a dam sungin Israel mihai ro a rel a, kum tinin Bethel le Gilgal le Mizpa khuohai a kan vel hlak a, a fena naah Israelhai ro a rel pei a, Lalpa ta dingin maicham a siem pei bok thu ei hmuh. Bung riet ei hang tiem kai chun Samuel chu a hung upa ta a, a naupahai chu Israelhai chungah roreltuah a sie a, nisienlakhom, a nauhai chun a um dan la ve loin sum le pai an hnot a, thamna an lak a, indik lo takin ro an rel a ti ei hmuh. Tangka sum chun Israel ram inthruoi dan le in awp dan hung sawi danglamin, Pathien rorelna chu lal rorelnain a hung inthlak thleng tah a nih ti ei hmuh. Hi taka hin Pathen mihai ta dingin tangka sum ngainat hi suol tinreng bul a nih ti a sukchieng hle.

Samuelin Israelhai chunga ro a rel lai ang el khan Watkin Roberts le a rawihaiin ei ramah rong an bawl ve a, ei pi le puhai khan an sakhuo maksanin Pathien rong an bawl a, an sevel rama hai chen Pathien thuin ram a lak duok duok a, khaw tinah biekin an in ngir a, chanchinthra zarin iengkimah hma ei hung sawn duok duok a, Pathien zarin kum sawmnga ei hang inher kai a, ei lawm luotin lung ei lak a, “Hi chen hi Lalpan a mi thrangpui a nih” tia ziekin a hminga khom Ebenezer” ei inbuk a ni kha. Hi hnung tieng panga ei hnam le kohran kal chawi pei dan hai ei thlir kir chun ram dang poisa inhâkin voisun chen hin ei la buoi pei chu a niin an lang. Einin thaw thra feta ei inngai zing lai hin hmun dang le ram danga inthoka ngaithlatuhai ta ding chun ei ri mi ri ei sawn el a nih aw!

Ei Samuelhai an hung upa ta a, an ram tieng an min lawisan a. Thranghluihaiin muol an mi liemsan a, an naupasalhaiin pa ngirhmun ei hang chel khan, ei pahai um dan la ve loin sum le pai ei hung hnot a ei inkhawmpui lien khom ro a fe tluong thei ta naw leiin pawl le pawl insiemin ei indeng thre a, ringnawtuhai hmaah chen ei inkhing a, Pastor Thangngurin ringtu laia suolna lei khom hin ei Lalpa hming an hril pawi zo ie tia a lo khekpui kha a sukdiktu ei lo ni reng a. Ei hnam ei kohran sunga Setan bukhuor, einia suol kop tlat, ei sie hmang thei lo, ei la sietpui pei ding chu ei pawl phun rawn hi la ni pei a tih. Hmar hnam le kohranin ei sietpui le ei konkawpui laia a lien tak chu sum a nih ti inla hril suol kher naw ma nih. Chuong ang bokin ei hnam ei ram le kohran inpumkhatna ding khoma tangka sum bok hi ei ta dinga tlukna lung le dalna lungpui la ni pei a tih.

“Suolin taluo a nei naw ie, thlarau tiem seng lo a thruoi hmang zo ie” ti hla ei sak ang elin hnam le kohranhai hin ei thil ching ei ban thei loin ei pu nasa deu deu pei chu a na, a mak ngei! Mihai thaw dan danin hnam sipai ei ta, ei hang khukpui ngiela chu hnam hmangaitu nekin tangka sum hmangaitu ei tam lem hiel naw maw! Ei kansil khom para ra thei thei lek loin ei sawi tril zo pei chu a ni hih! Tu chena parti kei nawitu bul tak khom tangka sum bok niin an lang. Pawl tinin mani pawl seng hnam hmangaitu takin eiin hril seng bok. Kohran tieng ei ti leh a chuong a liem um chuong bok lo, pawl ram zauna dingin khawpui le khawtea hai hma ei lak insiek a, ei ramthim/ ramthar rongbawlna hai chenin pawl ram chi ei tu sa pei bok. Ieng ngaituo hrim am ei nih, Pathien rongbawl am ei nih pawl kompetison thaw ti hriet kar thiem khom an tak an ta hih! Ei ram ei hnam le ei kohranhai khom ku hih verveknain a mi phurtluk zo am an ta ding maw ! Naa ei hriethai hi thrahnem ngai takin zawm inla chu pawl inthre le sum le pai tlaksam ti hi kohranhai hin hre ngai nawng ei ta, thawlawm hming khom phuok belsa treu khom ngai loin ra hmasa le sawma pakhat chau khoma ei intodel el thei ding bah.

En tam Lalpa i thisena intlansa hai hi,

Khawvel ropuina par anga truoi ding hi,

Mi sang tam takin an lungkham zo,

Chatuona hlun ding Van Saron nang nekin.

-Upa Ngama

 

KEIVOM RUN (Greater NOIDA)

12 March 2014.

Ziektu: Pu L. Keivom*, Inpui.com columnist

Eini thla tiem danah Saptronga March thla hi ‘Thlatrâu’ ti a ni a, amiruokchu a hming ei săm changin a thla hming nêkin ‘chapchăr’ amanih ‘thrâl’ amanih ‘awllĕn hun’ amanih tiin ei hril hlak. Tlâng lo neia khawsahai chun Tuolbul (January) thla lailung vĕlah lo an văt tran a, Thlavul (February) lailung vĕlah an zo a. Thing le ruo le ramhmul an văthai chu ‘chap’ an ti a, thla khat vêl nisa an in-em trawltir a, March chawlkar thum vel hnungah an raw a. A thla nawk Thlatŭn (April) chun chap a kang fai nawhai inthielin an raw a, chu chu ‘hmangkhaw’ an tih. Hi malam hin lo chu an nei sung poa an khawsakna ding bûk chite, ‘trû’ an ti, hla tronga ‘bukthlam’ an ti chu an bawl bakah thlai chi hrang hrang le bu an tu tran bok a. Lo an raw inkar le hlo le thlai a hung mawng hmaa fil lula lo a um sung chu ‘Ringmu’ ti a na, chêpchêpin nunkhuo an pham hun a nih. Chêpchêp hi thereng (cicada) chi khat, thinga fu hlak, a pang hi inkaw chup el a ni a, a hang inthuok suok le boruok a hip lut zatin a panga kaw tina chun ri a suok a, chu chu chepchep inhrăm ei ti hih a nih.

Chapchar hun hi an sin inrimnaa inthoka an chawl hadam hun; sesun inchong ding an um khoma khawtlang hraia an inchong hun; lo vat zo lawma ‘hazu’ dawna nun an phăm hun; in bawl tum le siem thra nuomhaiin kaisan fiel a, ruoi siem a, inhoiti taka an inphungbawm hun; kum khat sunga ring ding in le lo khorsaw an mamawhai an lak khawm hun; vadungah ai le nga man a, chengkol rûta, ram hmul chi hrang hrang la khawm a, therhlo an zong hun; zanah nunkhuo phâma chongchena an chai (lam) hut hut hun a nih. Thil tro hun, inder hun le intuoi thar hun a ni leiin thlirna tieng tienga mi lo hmuoktu chu thing hna inno hlep hlep, thral thli fimin a thawi hning sel sel hai chu an nih. Chu thli chu thli naran el khom ni loin, ‘tro thli’ an ti kher hlak a nih. Iengkim siem thar hun, par mawi tin thang an vul hun, khawthlanghaiin an thlakhla tawp lo, Spring Season a ni si a.

Ka chapchar ve

Tu kum chu prokram duong lawk ka hau hle a, sienkhom sukpuitlingtu chu Pathien chauh a nih ti ka hriet. Kar hmasa tak a bo hma ngeia Delhi Version Baibul, sut hnina ding Final Edited Copy chu thon hman ngei dinga Kawllienthang le thrang kan lak kha kan zo hman hram a. 2013 November hapta tawpna le 2014 February hapta tawp inkar khan Baibul pumpui, Hmar tronga thu mal nuoi riet le singkuo umna chu sir hrang hranga inthokin a final-na dingin voi li kan bi suok a, kristmas le kum thar lawm vuok vet lai a ni bok bakah kan nauhaiin hmun hrang hranga inthoka an mi hung kan hun a ni bok leh, inna hun ding a tlawm kher el. Kan pek suok hun, March thlaa kan hang chawl hadam hun ding chu Tlumte thlirin kan thlir takzet a nih.

Kha hmaa inthoka ka lo inkei batna chu March 8-a HSA (Delhi Joint Headquarters) buotsai, Literary & Art Meet-2014, THIEMFIN ti-a ‘Hmar National Movement’ ti thu hril dinga an mi fiel chu hlen ngei ngei tum a nih. March 10 zing tieng Churachandpur-ah prokram dang a um leiin, chu taka thrang dinga March 9 tuka inhma taka vuong tung dingin tiket ka ruot fel bok a. Chu chu zo charah March 11-ah Delhi tieng kir a, a tuk March 12-ah Lakmé Fashion Week-a thrang dinga Mumbai tienga vuong thlaka March 14-a Delhi tieng kir chu ka prokram a nih.

Remchang nawna leiin Churachandpur-a ka prokram chu hun remchang lema dinga son a ni leiin ngaingam takin Thiemfin prokram chu March 8 khan Arunachal Pradesh House-ah changkang tak, hlawk tak le lum hlatin kan hmang a, kong hrang hrangah inchuklaihaiin hma an sawn a, thruoitu fel tak tak an hung suok pei bok a, thla an sukmuong takzet. Vangduoithlak takin, Delhi tlanga ei beram threnkhat, hotu mitkal am ei ti ding mitdel ruolin ramthima an hnuk luthai hmêl hrim hrim kum khat sung hi hmu ding a um ta naw leiin, a poi khop el. Kum za neka tam kristiena insâl tah inti sia mani ramthim indin fawma ringthara insiem a, mani piengna champha voi khatna lawm let let nuomna thlarau kholbing put an ni tlat a ni ruok chun, an nuom dan taka khawsak chu an thaw zui pei ding chu a ni mà el. A nawlpui ruok chun HSA thuvon (motto) chel tlata inthuruol taka hma tieng pan pei hi chawlsan neka kum tina a hma neka nasa lema thaw zuol sauh a tum a, a thaw pei bok. Kha hmaa thu tlukna a lo siem chu indik taka a taka bawzuiin, hi ni hin thla thum dana DT Special- TLAITLAN insuo dinga ti chu a voi hnina tlangzar a nih.

Lakmé Fashion Week

Kum 1999 inthok khan Lakmé Fashion Week hi Fashion Design Council of India (FDCI) haiin Mumbai-ah an tran a, kum tin voi hnih- February/March ah Summer/Resort, August-ah Winter Festive an nei a, India rama fashion designers haiin an thil dizainhai inentira an fuon khawm rawnna tak a nih. Tu kum Lakmé Fashion Week Summer/ Resort March 12-16 a hin designer 98 an thrang a, chuonghai laia India ram puo tienga inthoka accessory designer an fiel chu ka naunu Margaret Thangmawi Keivom a na, an trana inthoka ram danga um designer an fiel voi hnihna chauh a la nih. A hre nawhai ta dingin, ‘accessory’ ti chu mi an inchei phaa an thuom/silfen le inmawi dinga siem belmawi, jewellery tia ei hriet lar hi a nih. A company hming chu ‘Mawi Limited’ ti a nih. Tuta an fiel dan chun, thuomhnaw silfen po designer hmingthang Gaurav Gupta-in tum a ta, Margaret-in a belmawi siemin model-hai chu a thuom mawi ding a nih.

An thil siem an inentir hun ding hi March 13 zan dar 9:30 ding a ni a, inentir sung ding tak chu minit sawmhni ding a na, chu taka chun model 36 thrang dinga riruong a nih. An suok hmaa an incheina pindana lo cheitu ding hin cheitu nunghak ruol 150 chuong ruoi a ngai. Fashion Show an thawa mengte lawn (catwalk) thawa an lawn awt awtna hi nuoma thingpek le plastic/carpet naran rem el a ni naw a, mani hmang ding seng leilak insiemtir a ngai a, pakhat siemna dingin nuoi li vel a ngai. Chuleiin, a fieltuhaiin minit sawmhni sung chauh thil an inentirnaa an inbuotsaina dingin nuoi sawmnga chuong an sangson a nih. Mumbai-a hin Hyatt hotel pathum a um a, chuonghai laia pakhat, Grand Hyatt Hotel hi hieng ang thil thawna ding lieu lieua an inchawk a nih.

March 12 khan sunah Mumbai tieng ka vuong thlak a, ka vuongna kha darkar hnia a’n hnu leiin ka tlungna dinga unaupa Darzakhum Songate mi lo buotsaipek Hotel Accord ka tlung chun dar 6 a lo inri der el ta a. Darkar khat hnungah Darzakhum khom a hung tlung a, fak ding dam awrdarin, ram tin hrilin, kan titi mel mel a. Ama hi Additional Commissioner of Income-tax ni lai, Mumbai-a Hmar Welfare Association le Hmar trong hmanghaiin a hrana chawibiek inkhawm an nei theina dinga Mumbai Hmar Christian Fellowship indinpui dinga sulsutu ban poimaw a ni el bakah kan nu Dari le Sikpui Kuta an mi fiel truma hnĕ taka mi lo mikhuoltu, Parbung khaw suok a nih. Nuhmei fel tak el Esther a nei a, nau nuhmei pakhat Emily Roneikim le nau pasal pahni an nei a, a naupang tak Zacharia Vanlalring lem chu a u Aron Ruolthankhum le an inkarah kum 11 zet a tla a, ka pieng ni July 15-a kum 2013-a pieng, kei leh lem lem chu kum 74-a inthlau kan nih.

Grand Hyatt Hotel-ah

March 13, 2014 Ningani. Inhmaw lo deuin zingbu ka fak a, Darzakhum motor hung tir khom a hung tlung tah leiin ka nauhai tlungna Grand Hyatt Hostel-ah jean le sneaker bunin, tu lai zakhaw thrui deu el hakin, casual deuin ka va fe a. Five Star hotel hi ram palai sin kum sawmthum chuong ka thaw sunga kan chet tlat rawnna a ni leiin ka nĕl el khom ni loin ka ba sa ngam ve tah hrim hrim a. Amiruokchu, security an lo thaw nasa khop el a, car hnung le hma le a sung an bi nasa a, ram buoi vang laia Manipura inzin ei insawn rum rum el a nih.

A lutna ding kotkhar puo-ah reception office iemani zat an lo inthrut a. Mi hunghai lo buoipui le vil veltu dingin thralai ruol zanga chuong Fashion Week buoipuitu ding hin an ruoi a. Model za tam, hmun tina inthoka hung fuon khawmhai chu favang zantienga phuhlum suok vanglai ang elin a phulin an phul a. Hmu nuom an um a, sienkhom en mei mei seng an ni nawh. A ngo, a eng, a hăng, a dum; a jên, inkhaithli, pum duong thra, a chêr, a kor, pangti mar thra; vapuol amani vaki anga hnar ngul sei le inkûl dam, inkûl loa muol anga inkhaw phei zot dam, a thren chu duthusama sei nal dam, a thren chu trok sen hlar dam, a thren chu mongoloid hnar ang deuhthawa bŭl, sienkhom inbêk si lo dam, an chi kim a nih. A thra bik deuhai chu an hmêl el khom a ni nawh, an dung feet 5 le inches 7 chung tieng deuh vong, an boruok hap khom mi pangngai hap phak lo a nih ti inhmai ruol a ni nawh. Model po po deuthaw inthuruolna nia ka hriet chu insukchĕr a nih. Zanah riekpui pal inla, chemte luzum anga mi sukna thei ru le châng an hau. Pasal lawm zawng ‘trang vûm mawi’ dam chu ka ha se? Nal an nuom talaw leiin an trang tienga thlir thuok chun tuoi le tuoi naw hriet el thei lo chi deuh vong an nih. Fak insûm, salad le dâl tui fira hring tam tak an um ka ring.

Ka nauhai tlungna pindan No. 4144 chu Delhi-a kan in tiet deuthawa lien a na, office le sitting room-a hmang ding pindan inza huou el a um a, laptop inthal rumin an sie bakah telefawn landline iemani zat an thlung zom bok a, sienkhom sin iengkim an thawna chu an mobile a nih. An mi sorhai, thaw dan ding indona hung lut le suok an um zing. Darkar thum ka thrung hnungin Pathien kutah an hringna le an prokram hai inkoltirin, an thil thaw ding iengkimah malsawmna ka hnipek a. Chu dinga fe chu ka ni tak hrim a. Ka thil inlau tak laia pakhat chu ka nauhai hin hlawtlingna an dong changin a petu Pathien hi theinghil pal hlauh rawi an tih ti hi a nih. Pathien theinghil phàna ding a ni chun hlawtling nekin hlawsam a thra lem ti thu hi ka nauhai kuoma ka thurosie laia pakhat a nih.

Zan tieng dar 1930 hrs-ah Dr. Laldaikim Sinate, Chief Medical Officer (Navy) le a pasal Darthangluoi Sinate le an naunu pahnih- Edlyn Sinate le Elsy Sinate hai chu ka hotel-ah an hung tlung a, Darzakhum Songate le a naunu Emily Songate khom dar chanve hnungah an hung tlung ve a. Fa le dawna iemani chen kan inthrung hnungin Grand Hyatt Hotel kan pan phei a. Beisei ang ngeiin an lo inzi nuoi nuoi a. Fielhai chauh fe khawm ni inla khom, ei rama mipui pung khawm chu thil indai lo inchu hmang ei nina lungril hi ei bansan thei naw ni ngei a ta, a lut hmasa tak ni tum ran pawl, ticket nei sa khoma thrungna chang naw inlau pawl ei um tlat hlak leiin, a tlar indota mawi tak le inzaum taka hang lut hi ram dang mi taah ei ngai tlat chu tie! Chuleiin, hnengtawna lut kan thaw a, a lut hmasa tieng kan thrang a, kan rêngin tlar khatah kan inthrung thrap a. Mi dang show ni loin, eini show enpui dinga fe kan ni leiin kan mikhuol naw khopin ka hriet. Kan thaw theinghil pakhat chu, ei trongin, sathu, ngathu, bekanthu le zawngtra ei hmèna bau ngei khan inring vuolin lo khek inla a fûk awm vei leh, kan lo thaw theinghil dĕr a nih. A poi nawh, ni danga dingin la khèk el ei tih.

Mi ta; Ei ta

Model, kei ka nih inti thei ngot nunghak 33 ruolin mengte ke pena Gaurav Gupta thuom dizain le Margaret Thangmawi belmawi dizain inbel a, tribal khawvel le tribal lo khawvela mawina luong khawm, John Keats-in

‘Beauty is truth, truth beauty,’ that’s all

Ye know on earth, and all you need to know

ti thu inril a lo hril chu trong thrak loa lawn awt awt a, African tribal music dangdai tak el chauh sut ria hril fie an tum lai khan, a hall-a mit tla vâng vănga thlirtuhai lai khan a hre thiem mi ieng zat am um an ti aw? ti ka ngaituo a. Ka zuk ngaituo zui pei chun, ni danga Fashion Show hrang hrang, tv-a ka lo en hlak kha a tak ngeiin, an thawna hmunah taksa ngeiin ka um zing a nih ti ka zuk ngaituo chun, mihai taa ei lo ngai ieng khom hi Pathien lunginsietna zara eini ta ding khom a lo ni thei vong ti ka zuk hmu chieng zuol a. “Chuongchu Isu zara ka ta” tia naupang laia inthoka ka lo sak hlak kha a takin ka sumphukah a hung trum pei a lo nih.

Margaret hi kan nau lutir a ni leiin, Isu Krista khom a nu le pain an hnam suokna trobul Bethlehem-a ngei inpiengtir dinga Nazaret khuo, mel 77 laia hlaa inthoka hming ziek malama an fe ang khan, kei khom ka nau lutir chu ka puhai khawsat hmasa tak Pherzawlah fe thei naw in lang khom an khaw sat pahnina Saidan, ka chengna khuoa ngei a pieng ka nuom leiin ka nuhmei, Imphal Civil Hospital-a Staff Nurse ni lai kha nau nei dingin Saidan ka panpui ngat a nih. Miin nau an nei dingin hospital an pan hlak ti hre chiengtu chu kan nu a nih. Amiruokchu, Saidanah, fam tah Varchong Nurse kha a um lai a ni leiin, kan inpuia ngei Margaret hi a pieng a, a hming khom hi keia phuok a nih. A naute lai chun nau awi hla ka phuok a,

Margaret bung dawntuoite,

In tawt tawt aw, bei tawt tawt;

Nunu’n thei hung phur ding ie,

Papa’n sa hung kap ding ie;

Lenruolhai khom peng ei ta,

Ei rûn sungah ruol kimten,

Nui hieuin leng tang ei tih

tia ka’n awi in hlak a nih. Sapui sahrang dang, khawvel hrieta inzakum lo, belmawi dizain tienga khawvelin an hlut ve khop le Zoram khawvela tu khomin an la hawn ngai lo hawna India rama a hung el dam hi ka pi le puhai le a nu le pahai ditsakna le malsawmna luong khawm, Pathien lunginsietna zara thil tlung lieu lieu a nih. Krista zarin, khawvel thila khom mi ta hi ei ta a ni ve vong thei. Pherzawl, Saidan le Khawmawi le Delhi, London le New York inkar hi Pathien ta ding chun thil thuhmun vong a nih.

(March 15, 2014 Saturday, Delhi)

Hmar Inpui Constitution Review Meeting.
Photo: Alan Famhoite.
Tuithaphai: 16.03.14 (Sunday) Zani 10:30AM – 2:00PM khan VET, Rengkai, Churachandpur-ah Hmar Inpui Constitution Review (Final Draft) chu review meeting a thang ve dinga fiel hai le inhnikna nei taphawt hai chun tiema uluk taka lo belchieng dinga ngen an ni hnungin, mani ngaidan le thurawn tha hai chu zani Hmar Inpui Consultation neia um ah chun chipchier taka hriltlangna nei a nih.

Darft a inlangsa kherlo ngaidan le rawtna hai khawm hriltlang sa nghal anih. Hieng anga Review meeting hi March 22, 2014 hin Hmarkhawlien, Cachar ah nei ning a ta, March 24, 2014 hin Muolhoi, NC Hills ah nei ni bawk a tih.

HI SPECIAL ASSEMBLY CHUNGCHANG: November 23-24,2013-a Hmar Inpui Special Assembly-in “thla ruk sung ngeiin Special Assembly ko nawk nisien ti a  a rel” angin, hung tlung ding March 27-28,2014 zing dar 10:00 hin HL Daka Memorial Hall, HSA Campus, Rengkai ah Hmar Inpui Constitution Final Draft en tlang dingin Special Assembly ko nawk a nih. 





Joseph Joute, Freelance Journalist.
David Buhril, Gen Secy & John H.Pulamte, President, Hmar Inpui.

Lalhmuok Famhoite, Sr Adviser, HYA, Gen Hqrts.


























Lalthanglien Hmar



Upa H.C.Jaikung.

Rev. Dr. Lalkhawlien 


Powered by Blogger.