Halloween party ideas 2015

Sumrisang_Rainbow 

Ziektu: Pu L. Keivom, Inpui Columnist

Sûmah ka sumrisang ka’n zàmtir a,Chu chu kei le hnuoi inkara,

Ka thuthlung inchikna ning a tih

-Gen 9:13

Pathien thuthlung inchikna
DHCF Sunday School Voi rukna July 16, 2006 a ei inchuk Genesis 9:13-16 a khan sumrisang voi thum zet a chuong ei hmu a. Hi hi Baibula sumrisang inlang hmasakna tak a nih. Baibul pumpuia hin ‘sumrisang’ hrilna voi ruk a um a, voi thum chu ei chàng tàr langa khin ei hmu a, a dang chu Pathien hmel inlang dan a hrilna Ezekiel 1: 28 a dam, vana lalthrungpha inzam veltu a ni thu hrilna Thupuong 4:3 le sûma inthuom vana inthoka hung trum vantirko lu inzam kuoltu a ni thu a hrilna Thupuong 10:1 a nih. Sumrisang ei hmu hmasa tak pathum chu Pathien thuthlung inkhêl ngai lo ding hriltu sàkhi danglam ngai lo a na, pathum dang chu Pathien ropuina le chawimawina hmangruoa thrang a nizie hrilna a nih. A tawi zawngin, sumrisang hi Pathien hmangruo poimaw a nih. Thlarau mita van ram thlirtu Pastor Thangngur lem chun,

Mi hmu thei naw ram mawi tak chu,

Thina ral tienga um a nih;

Sumrisang zàm vel kul a nih,

A’n mawizie hrim hril thei an nawh

tiin a mi hril.

Sumrisang umzie
‘Sumrisang’ chu iem a na? Ieng leia hi hming hi ei lo inbùk am ning a ta? ti thu hi kum sawmthum liem tah khan ka ngaituo hrep ta a, “Zo tlang sangah” ti thluk hmangin hla khom ka phuok nghê nghe a, chu chu LENRUOL HLABU –a Nambar 44 hi a nih. Ka ngaituona san tak chu Gen 9:13 a Pathienin Nova kuoma, “I set my bow in the cloud” a ti a “bow” ti hi a nih. A ngiel a ngana inlet chun, “Sûmah ka thalngul (thalkûm, thalkùi)/ saihli ka sie” ti ning a tih. ‘Bow’ (Heb. haqesheth) chu noun-a hmang chun thal kàpna ‘thal ngul’ amanih saihluma thil ei perna ‘saihli’ amanih a na, chu chu ei kei kùr pha leh a’n kùm/kui hlak a. Verb-a ei hmang pha leh thalkui anga zâng inkui rak khopa bokkhupa chibai buk tina a nih. Saptronga chu ‘bow’ hmaah ‘rain’ an bel a, ‘rainbow’ tiin thu mal pakhat an siem a. Lusei-Mizo trongin ‘chhimbal’ an ta, Thado-Kuki trongin ‘lhagui’ an ti nawk dai a, ieng le inzoma an phuok amanih ka hriet nawh.

Saptronga ‘rainbow’ (rain+bow) ti hi Baibula a trobul leh a hung inmil hle a, a scientific khopin ka hriet. Hmar tronga ‘sumrisang’ ti hi a tira lam dan chu ‘sûm-ri-sang’ a ni ka ring. Chu chun Genesis zieka a umzie inril tak a phok fuk tlat leiin a ‘theological’ bèk bêk a, chu chu a nih maktia ka ngaituo hlak chu! Hnuoi chunga cheng mihriem le thuok hmanga hring po po sukchimit dingin Pathienin tui inlettir ta lo dingin thu a thlung a, chu thuthlung inchikna ding chun van sangah ramri a khang a, chu chu nisa var le ruo mal inphi sing seng hmanga rong paruka chei, thil inkuol le inkûm a na, sûma ri sang a khang an lei chun ‘sûmrisang’ ei hung ti tah hi a nih. I ngaituo inthuk po leh ‘sumrisang’ ti trongkam hi makti deu deu i tih. Thil um pal (coincidence) a ni khomin ‘pal-mak’ a nih.

A iengkhom chu ni sien, ‘sumrisang’ chu iem a na? Patchawn anga boruoka inlêng, ‘sûm’ ei ti hi tui hù inzàm a na, chu chu boruok lum le dei invuok tawk chara a um pha leh tui mala inchangin, rikna neiin an tla thla a, chu chu ruo ei ti hi a nih. Ruo a sûr huk hnunga sûm zun, ruo phisi inzam chiei chiei la umhai chu nisan a hei khaw a, varin darthlalang ei inkhawtira a hung el khal nawk ang hin, ruo mal tina nisa zung fu khan a hung el khal a, chu chu a entu mita khan nisa lim anga inkuolin rong chi rukin a hung inlang a, chu chu sumrisang ei ti hi a nih. Dannaranin ruo muol khoi a sûr huk zoin a um nuom. Chu chu Palestina rama ruo a sùr dan pangngai a ni leiin sumrisang inzâm hmu ding a tam. Chun, tui inkhaw thla amanih, tui dawta inthoka tui a hung phu suok, phingphì sing seng hi nisa thlârah en la, sumrisang inzam hmung i tih. A tui phingphi sing seng, nisa zung hung elkhaltu kha a tam leh sumrisang kha inlang chieng zuol a ta, a tlawm leh inlang pheu pheu chauh a tih.

Hi hi a mawl thei ang taka hril fie dan ka hriet ve sun chu a nih. Amiruokchu, sui chik ding chun thu inthûk, teknawlawji inril tak a ni leiin ei hril anga mawl hi a ni teu nawh. Sumrisang chanchin suitu pawl hi tam tak an um a, chuong ang thu ziekna lekhabu khom tam tak a um bok. Ieng leia nisa var, rong khat chauh puta ei hmu ni si, ruo phisiin a hung el khal ei hmu phaa rong chi ruka suok am a na? Ieng leia sumrisang hi a kuol khera inlang am a na? Ieng leia ei thlirna hmun zira kuol hni kuom thum inthuo a um thei am a na? Ieng leia a kuol chenve chauh ei hmu thei a na? A kuol suok pap hmu thei dan chu iem a na? ti le thil dang zawna um theihai don ding chun nasa taka inchuk le bi chieng a ngai. Pathien thilsiem mawl taka inlang khom hi a mawl tak hrim a lo um nawh; varna inthuk taka inthoka suok le umzie inril tak nei vong a lo nih.

Sumrisang le Sâr
Thil danglam tak pakhat chu, van zawla nisa kuol khuma sumrisang inzâm hi ‘sumrisang’ ti loin, ‘nisa lukawm’ amanih ‘sâr inzàm’ ei ti lem dai a, chu chu ei hmu pha chun, “ Sâr thi an um ning a tih, sâr a’n zàm/ nisan lu a kawm tlat el!” ei ti hlak. ‘Sâr thi’ chu thi pangngaia natnaa thi ni loa thi hrilna a nih. Fur lai thla lir zan boruoka tui hu um, thla varin a khaw leia thlapa kuol vela sumrisang a châng chànga inlang hlak khom hi sumrisang ti loin, “Thlapaah sâr a’n zàm’ amanih “Thlapain lu a kawm’ ei ti bok. Mi ropui an thi changin sâr a’n zam nuom bikin ei hril hlak bok. Ei tienamia Khuongpuithlurh chun ral bei dinga a suok tawmin a nunghak kuomah, “Ral ka that ni chun sâr inzâm a tih” a ta. Ni iemani zat hnunga chun a nunghak chun sâr inzam a hmu a,

Chungturniin hrâng sam a ziel a,

Ka lungdi’n laimi a man tah ie

tiin hla thu mawi tak a’n sam suok a ni kha. Hi hla umzie chu, “Mihrâng pasalthrain tonlairang an ton angin, chunga nisa khomin lu a kawm a, ka ngaizawngpain hmelma a man an tah chu!” a tina a nih. Hi taka nisa/thla lukawm ei hril hi Saptronga ‘halo’ an ti hi a nih. Mi thienghlimhai lim an ziek threnkhata chu an lu po sumrisangin an inkuol khumtir hlak.

Hebrai Baibula Pathien thuthlung inchikna ‘sumrisang’ hi hnam tinin umzie hrang an inneitir a. Grik-hai chun hnuoi le van inkara palai Iris-in infe pawna dinga lampui a sàt ni dingin an ngai a. China thusima ruok chu, an pathien nu, a hming ‘Nuwa’ an tiin van inthler rong chi ngaa a phawkna niin an hril a. Hinduhai chun ‘Indradhanush’ an ta, chu chu kawlphe le vaninrum pathien Indra thal ngul amanih saihli (bow) tina a nih. Hmarhai ruok chun ‘rulpui tui dawn’ an ti hlak. Chinese haiin rong nga niin hril hai sien khom rong ruk a sen (red), serthlum rong (orange), a eng (yellow), a hring (green), a pawl (blue) le violet (senduk) a nih. Amiruokchu, mi threnkhatin sakhuo le inzoma hmet belin indigo (tring) rong an bel sa a, rong sariin an ngai thung. ‘Indigo’ chu hlo hna chi khat, inno dar el, ‘hmuo’ ei ti hna chu an suong a, a tui chu a dumpawl a na, chu chu ‘tring’ an ta, chu tuia puon var rong an thlak/nam chu ‘tring indum’ an tih. Nuhmei mini-skirt, ‘Hmar-âm’ ei ti rong hih tring indum a nih.

Zaipuhai lung kuoitu
Tiena tlanga inthok tah khan sumrisang hin mihriem ngaituona a lâkin hla tam tak an phuok a. High School kan kai laia William Wordsworth hla kan inchuk, ka lung sukleng êm êm hlaktu chu,

My heart leaps upon when I behold

A rainbow in the sky:

So was it when my life began;

So is it now I am a man;

So be it when I shall grow old,

Or let me die!

ti hi a nih. Hi hla hi ka tiem fuk nawk changin ngaituonain Pherzawl tlangah a mi thruoi nghal a, Tuizàng ruom kuol khuma sumrisang inzam chuoi el chu a mi’n thlirtir nawk hlak a. Naupang lai chun, ‘rulpui tui dawn’ an ti hlak leiin Tuizàng vadung tui chu dit khuot khuot ding damin kan suongtuo hlak.

Chuong ang khopa ram tin mi’n ngaituotir hlaktu ‘sumrisang’ chanchin suitu, abikin scientish hmingthang Isaac Newton le mi dang dangin nisa zungin sûm zun inphi sing seng a khaw hung el khal nawk el a ni thu an hung hril hnung chun, kha hmaa nasa taka maktia thu le hlaa an lo inawi hlak chu an sukho vongin hla phuoktu ropui John Keats chun a ngai a, kum 1820 khan hla pakhat ‘Lamia’ ti a phuok a. Chu taka chun,

Do not all charms fly

At the mere touch of cold philosophy?

There was an awful rainbow once in heaven:

We know her woof, her texture; she is given

In the dull catalogue of common things.

Philosophy will clip an Angel’s wings,

Conquer all mysteries by rule and line,

Empty the haunted air, and gnomed mine-

Unweave a rainbow

tiin a khêk suol hiel a nih.
Rala inthoka ei lo ngai ropui le lungdum êm êm, a nina tak ei hmu le hriet phaa balûn mut puom lai inthla thêp thut anga ei lungrila a hlutna a chuoi el hi inpam um deu el a na, chu chu Israel rama ka’n zin ding truma ka ngaituona kamtu lien tak a ni hrim a nih. A tak ngeia Bethlehem le Kalvari le hmun dang dang ka sir hnung chun ka ngairuotna le suongtuonaa Bethlehem le Kalvari kha a tak nekin a lêt tamin a lo ropui lem dai tih ka hmu suok a, ka’n pàm êm êm a, ka Eden hlui inhmang ang hielin ka ngai a nih. Chuleiin John Keats ngirhmun hi ka hriet thiempui khop el.

Kum 1970-a Delhi tlanga umhmun ka hung khuor tak tak hnungin, ni khat chu favang hnai tieng hin Delhi tlanga ka la hmu ngai dèr lo, sumrisang inzâm chuoi el hi ka hmu a. Chu chun thawk le khatah Pherzawl tlangah a mi fen lut a, ngaituona inlusu hnung chu kei thoin, kan naupang lai hunhai le kan hung tleirawl suok laia Independent Sikul tlanga inthoka bielnuhai le sumrisang inzam chuoi el, tu dang ngai loa kan thlir liem lai dam kha sinema angin a hung invir let vut vut a, lung hlui a’n leng vong vong a. Chu trum chun a nih Delhi tlanga inthokin SUMRISANG ti hla hi ka phuok ve chu:

Hlimna kawl êng hung inlangin,

Thangvanah sumrisâng a’n zàm;

Ni rong ze mawi kima cheimawi,

Thangsuo nemrâng puon i ieng ngei!

Sumrisang aw, inzàm chuoi la,

I rong mawiin suilung a hnèm;

Thangvan sang tuol i mawi angin,

Piellei hmun hi hung zàm mawi rawh.

Tiena pipu lungmawlhai chun,

Rûlpui siktui dawn an lo tih;

Sienkhom thrangthar lung thiemhai chun,

Ni zung sun mawi hù zâm lo tih.

Chung Pathienin khawtrotrim a,

Thuthlung biethu a lo tiemna;

Thangvan lalthrungpha zàm vèltu,

Hlimna risang zâm vel lo nih.

(Delhi, July 18, 2006)

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.