Halloween party ideas 2015

HISTAWRI LE HISTAWRIAN

[By Pu L.Keivom*, Inpui Columnist]
Though God cannot alter the past, historians can. (Erewhon Revisited)
-Samuel Butler (1835-1902)

Ka thu buon tum hi buon châkum tak, sienkhom huphurum tak bok si a nih. Buon châk a umna san chu a poimaw bèk bék lei le indawi vêtna le inhril varna hmangruoa hmang thei ve ve a ni lei a nih. Buon huphur a umna san chu a huop lien taluo a, artikul pakhata thun tum chu arbawma saipui thun tum ang le Rairate tienamia thrim tieta rulpui insukchìn anga thaw ve a ngai ding lei a nih. A ieng khom chu ni sien, hi thu hi ka ziekna san la hang hril phot ei tih.

October 2-3, 2009 khan Aizawl tlanga Mizo Zirlai Pawl (MZP) buotsai ZOFEST 2009-a thuhriltu dinga an mi fiel leiin Delhi tlanga inthokin ka hang thrang a. ZOFEST hi Zo hnathlak hnam hrang hranghai insuikhawm nawkna ding thupuia neia an huoihot hlak a nih. Kum 2002 khan ZOFEST hmasa tak chu Churachandpur-ah hmang a ni a, tuta hi a voi lina a nih. Mizoram puo tienga inthoka inchuklai pawl hrang hrang palai hunghai chu: Bangladesh-a inthokin Bawm; Tripuraa inthokin Chawrei, Hrangkhol, Kaipeng, Muolsuom, Ranglong; Assam-a inthokin Biete; Manipura inthokin Kharam, Kuki, Gangte, Kom, MZP, Paite, Simte, Vaiphei, Zo; Chin Hills-a inthokin Zanniat (Falam) an nih. Chawimawina an pekhai chu 1972 Olympic boxing-a Burma aiawa thrang Vanlaldawla; Asian Games-a Bangladesh Hockey Team Captain Zomuana Ralte; le Sudden Muanga ziektu Lalsangzuala (Laisaizawks) hai an nih. Cultural Dance inentira ZOFEST hongtu chu Hmar Students’ Association an nih.

ZOFEST hi airuochingin a sukbuoi inlauna leiin Lammuola hmang nekin Vanapa Hall-ah hmang a ni a. Puongtu fel tak Lalmalsawmi (Mali) le K.Biakthianghlima haiin hnesaw takin an thruoi a. Prokram karlak hun inawngah Zo hnathlakhai hung thlang tlak dan chanchin an hung zep sa hlak a, a bengvar thlak hle. Mizoram-a Zo hnathlakhai hung thlang tlak dan chanchin, B.Lalthangliana ziek besana hmanga an hung puong chu a’n dik le indik naw thu puongtuhai chun chawl lailawkah an mi hung indon a. Kei chun, “B. Lalthanglien hin Zahmuok thlahaiin Mizoram an hung lut hun chauh kha Zo hnathlakhaiin Mizoram ei hung hluo hunah a sie a. Hienghai hung thlang tlak hma kum 300 lai khan Zo hnahthlak hnam threnkhat, abikin Old Kuki tiha hriethai, voisuna ei inkhawma hung thranghai hi an lo thlang tla ta a, Tripura, Cachar le Chittagong Hills Tract chen an inzar dar hman tah a nih. Hi thu hi Zoram Khawvel-a khom ka ziek rop ta a. B.Lalthanglien histawri ramri kham hi ei hmang ding a ni chun ei unau, abikin Bangladesh, Tripura le Assam-a inthoka hunghai hi Mizo ninaa inthokin ei hnawl vong tina ning a ta, ei ZOFEST thuthlung ‘Insuihkhawm leh zai i rel ang aw’ ti khom hi ei bawsiet ning a tih” tiin tlang takin ka hril fie a. Chu hnung chun an fimkhur thiem ta hle.

Histawri hi mi kei khawmtu a ni thei ang bokin mi kei dartu a ni thei bok a. Dan naranin histawri hi thuneina fung cheltuhai dit dan zawnga an tranghma kei taka ziek a ni nuom rop. Hi lei hin Lusei lalhai opna hnuoia chenghai histawri ziek, abikin thranghlui tienghai zieka hin Luseihai chanchin uor taka ziek an chìng a, Lusei trong hmanghai chauh Mizo-ah an bel bok a, an thaw dan dan chu Mizo thilah an sie bok. Entirna pakhat chauh hang hril inla. ‘Zawlbuk’ hi Lusei lalhaiin Mizoram an hung lut hnunga Pawi ral laka invengna dinga an duong suok a nih. Rikrum thilah tlangvalhai an chet nghal theina dingin khaw tinah riek khawmna riebuk an siem, chu chu ‘Zawlbuk’ an tih. Lusei ni lo Pawi (Fanai) inlalna Mizorama khuo 13-ah zawlbuk hi an hung nei ve ti naw chu Zo hnathlak dangin an nei ve ngai nawh. Sienkhom, Lusei lalhai inlalna hnuoia an thaw dan a ni leiin zawlbuk hi Zo hnathlakhai po poin inthuruolna, inthununna le tlawmngaina nun inchukna sikul ei nei sun niin an hung hril lut a. Chu chu zawlbuk nei ngai lohai khomin tak sawnin, zawlbuk neia inhril vein, a poimawzie thu ei chanchin inziekna le sikul text-book a hai chen ei ziek chier dup el a nih.

Hriet dinga poimaw chu, Luseihai histawri ringotin Zo hnathlak po po ai a aw thei nawh ti hi a nih. Aw thei dinga ei ngai a ni chun Zo hnathlak tam lem chu puo tieng ei hnawl tina a nih. Zawngin a mong khawn a hmu nawh ti ang khan, an histawri puo tienga an siehai kha ‘Mizo’ inti nuom loa dam an intum letling hlauh hlak a nih. Hi chânga char hin Hmar histawri ziektu threnkhat le phuokfawm histawri an mi hril, nghet taka awituhai khom ei intàng ve a, a tam lemin ei intàng a nih ti khom ei hriet nawh. Chu chu tar lang malam dingin hi artikul hi ka ziek a nih.
Histawri & Histawrian
Histawri (history) ei ti hi tienthu, hun liem taa mihriem thil thaw le khuorel thil tlungin kakhawk a nei pei dan chanchin suina a nih. A suitu le chîk taka bi-a a thil hmu le hriet hai ziek thlatu chu ‘Histawrian’ a nih. Histawrian chu histawri siemtu le ziektu a ni nawh. Mi tin, sungkuo, khawtlang, hnam le ram tin hai hi ei nun le thilthawa mani histawri seng ni tina siemtu le ziektu chu ei ni lem. Chu khêla chun khuorel hrim hrim, mihriemin ieng ei law thei lo dam le inveng fimkhur chun ei pumpel thei thil tam tak a um bok a. Chuong thil tlunghai le a nghawnghai chu sui a, inchik a, indota a hriet anga rem khawm a, a thlirna tukvera inthoka histawri inkhina hmol hmanga thil tlung san le a kakhawk pei dan nia a hmu le hriet hai inlai taka zieka sietu chu ‘histawrian’ a nih.

Thil hnung sui ding chun sirsana hmang tlak sulhnung hmawr iemani bek hriet a ngai. Sa hnung sui ang deuh a nina lai a um. Sa hnung ei sui a, a hniek lien le chin chier dup el ei hmu a. Chuong sa hniek chier dup lai chun ei sa sui hniek hriet a ngai a. A châng chun ei sa zui tak hniek kha sui hlei thei loa sa dang hniekin a chil khum vong chang a um hlak. Sui suok tuma bei ngar ngar chun ei hniek sui kha hmun dangah sui zom thei dinga a hung inlang nawk chang a um bok. Hniek inlang thei lona hmuna lem chu hniek ringot hmanga sui thei a ni naw leiin, sui thei dan dang zong a ngai. Chu dinga tu laia an hmang hlawk tak chu chi zungzam inmatna suina Genetic research a nih.

Entirnan, eini rawi chanchin hmang inla. Hun hrang hrangah China rama inthokin hnam hrang hrang ei inpèm suok a. A threnin sim tieng ei pan a, Vietnam, Malaysia, Indonesia, Cambodia, Thailand le Burma (Myanmar) ah ei inzar dar a. Sim thlang pana hung thla pei hai chu Burma, India hmar sak ram le Bay of Bengal Tuipuia zuk inkhaw lut Chittagong Hills Tract (Bangladesh) le Arakan (Rakhine) chen ei inzar phar ve thung a. Hnam hrang hranga hung insiemin, trong hrang hrang hmangin ei hung indar a, hnam upa le inbul tak ni ei inchu seng bok a. Zo hnathlak po po hi hlawm khata intêl khawm khomin tumbailok tiet chauh ei ni laiin, trong hrang hrang 47 chuongin ei la hang inthre dar nawknghal a, chu ruol chun hnam hrang nina hauh seng ei tum bok a. Chuonghai laia hnam pakhat chauh chanchin sui bing tum chu bupawl vum thûr laia thrim chite inhmang zong ang a nih. Sui fie nuomna luota tienami phuok sa treuh khom ei bo nawh.
Kong dangin hang hril fie tum inla. Hmawng lien tak, China rama zungpui thlak, Asia sim ram le sim thlang ram, mêl sang tam tak dâpa inzâr, a kâu tam tak trawl le thi tak, sienkhom kâu thar, zung thar le dawn thar insuo peia inzâr lien deu deuh ang a nih. Zo hnathlakhai hi chu hmawng zâr kâu za tam laia a rieu pakhat ve ang ei ni a, hnam hrang hranga insâlhai hi hna khat seng ang chauh ei nih. Chuong hna tin chun bul tak nina inchu ei tum seng leiin mani histawri chit sukupatna dingin ei chanchinah tienami, thurachi, thusim le phuokfawm thu kanglang tak tak ei bel sa seng a. Chuleiin, Zo hnathlakhai histawrihai hi a sai sa nuoi el a nih. Uiin luok a bun a, a hung invèl nawkin a luok bok chu mi êk sawna inhnik ti taka a fak angin ei khèl phuokfawm a hung invel nawk pha leh bu tak sawnin ei beng pùk púk a, mani dawi sa fain ei inrui a; khêl phuok huoi huoi chu ei histawri hre chiengtuah ei ngai el a nih.

Chu thila chun Hmar hnathlak intihai khom hi ei duoi bik nawh. Ei hma thruoitu tak khom ei histawrian hmasa tak nia ei ngai, Hmar History (1958) buotsaitu Hranglien Songate kha a ni ka ring. Kum 1970-74 lai khan, ka rawi upa L.Rokung, kum 2003-a muol liem tah leh bel chieng dawl deuh meta siempui tumin nasa takin hma kan lakpui a, chanchin tam tak kan khon khawm sa bok a. Ka thawpuina san chu a lekhabu kha Hmar History ti hming puta Hmar tronga lekhabu pieng hmasa tak a ni tlat leiin histawri ziek dan kalhmang hraw deu meta siem phuisuipui ka nuom lei a nih. Chu ding chun histawria hlu lut thei chin po ka thlier hrang a, a dang po chu thusim (myths) le thurachi (legends/folklores) hnuoiah sung khawmin Bung linaah ka sie khawm a. Chuonga ei thaw chun, trobul thu ei lo pam puom rak hai hi mutpuom (balun) inthre angin a hung inthêp dang el a nih. Inthêp sien khom bel chieng a dawlin inza a um ve thung a, chanchin la hung sui peihai ta dingin sullhnung indik a kawkhmu bok a nih.

Hi thil kan buoipui lai hin kan ngaidan a khuongruol naw a. Ka thawpuihai ngaidan chu, “Eini nêka thu le hla hlui hre lem an um ta naw ding a ni leiin ei hlu lut ang ang chu thrangtharhan thudikah an hung pom el ding a nih” ti a nih. Uong thu chang naw sien, kei ruok chu naupang tè ka ni laia inthoka histawria inhnik, M.A chen histawri sakzek la le sorkar sin ka thaw hnung khoma inchuk zom zing ka ni leiin, khêl le chokpol histawri chu ieng anga tlor le ngainuomum khom ni sien, dîla saidawium ruok nam phùm ang a nizie le iemani chen pil sien khom hun tuifawnin a la hung lèn suok hun a um ngei ngei hlak ti hre chiengtu ka ni leiin, “Eini lêt tama lungvar nei le thil hre lem thrangthar hung suok pei an ta, ei thu le hla hlu luthai hi bel chieng dawla an hriet naw chun thudik ei hlu luthai chen khom thrang sain an la hung hnawl vong bakah thukhêla hnam chawm chu an inthrang a fûk ngai nawh” tiin ka thrang ve thung a. Chu chu tu chena ka ngirhmun chel a la nih.
Phuokfawm histawri
Kum 2008-a Churachandpur-a kan zin trumin Rengkaia ka ruolpa Joseph Lalrothang, Zonal Education Officer inah ka leng a. Kaseta an khum, thuhril dangdai tak le ngainuomum tak el an lo ngaithlak lai hi a ni a. Thuhriltu chun Hmarhai trobul, Israel ram le Aigupta rama inthoka tranin a hung phok suok a, Sikpui hlapui besana hmangin Tuipui Sen a’n kàntir a, Sinai thlalerah nghok pawt khopin mana a’n tlantir a, Mosie tui sun suok indawntirin an siltir hem hem a. Manase hnam kha Manmasi hnamah a’n lettir bok a. Israel rama inthokin China ramah a hung thruoi tung a, a tawpah India hmar sak ram a hung thruoi lut tah hram a nih. A pui rep rep khop el. Makti taluoin ka hmulthi a’n ding uoi uoi a, khawsik thramin a mi thram a ni tak.

Hi tienami hriltu thu phuok thiem dan chu, Sahara thlalera cheng khom ni sien, hausakna khop pilvut zor thei hiela mawi a nih. Hi tienami hriltu hming hi ka’n don leh Rev. H.V.Sunga a ni thu an mi hril a. A thukhawchang hi hmanga an beramhai chawm pawl thiempu mi iemani zat ka hmu tah bakah thrang hlui lekhabu ziektu taphot deuthawin ei sakhaw thar histawri le ei hnam histawri chokpol hi an thil inruipui a ni tlat chu tie! An thlarau bek chu inhmang sa lo dingin beisei inla. Hi ei tienami phuokfawm hin mi ieng zat hiel am thruoi suolin, kristien sakhuo bansanin Juda sakhuo-ah ei inluttir ta a? Eini lai sipvir lukhum khum fir fera Inrinnia Sabat inser pawlhai hi Sikpui Hlapuia intol thlu pawl an ni deuh vong a nih. Tlûkna inumtirtu chung rikzie thu Isu hril kha ei chunga tlung ding ni pal sien chu, ei tuor a sâ hle el thei a nih.
Phuokfawm histawria intàng hi thil trium tak a nih. Ei histawri ei suinaah, induthaw taluo leia ram tin kei kop tum, entirnan, ‘manna’ chu ‘iemana’ tia suoka hril dam, Manase chu Manmasi, Himalayas chu Hihmalawi, Irrawady chu Airawdung, Chindwin chu Chindung, Mar chu Hmar tinaa ngai dam hi mani le mani inhlemna dawi sa fak ang char a nih. Ei hlaah ‘Sinlung’ a um lei ela China ram hmun pakhata ‘Sinlung’ ti hming lo inziek ve chu ei hung suokna hmun ni ngei dinga baptisma zuk inchangtir ei nuom el dam hi tui tlain insanhimna dinga rûl chen khom a chel thu an hril leh a danglamna a um nawh.

Hi ei hril hin ei hung suokna nia pipuhai thil lo hril Sinlung hi khêl a nih ei tina a ni nawh. Chun, hnam naupang ei nih tina khom a ni chuong bok nawh. Trobul hla tak nei ei ni a, ei zung inphanna khom China ram daiah a nih. Amiruokchu, tu laia hnam hrang hrang hming ei hung put tranna ruok hi chu hun sawt a la ni naw a, histawri inkhina hmol ei hmang lem chun zani laia thil tlung ang chauh a nih. Upat lem ni nuomna luota ei chanchin le tienami le hnam puon le làm chen ei inchu dam hi sul khat kuol ei nizie tar langtu sàkhi a nih. Vai nuhmeihai inthuomna sàri hi ei hnam incheina thuom a ni ngai naw leiin tu khomin ei inchupui ka la hriet ngai nawh.

Hmar hming pieng hun
Lungnona thrang loa histawri inkhina hmanga chîk taka tuta Zo hnathlak hnam hrang hrang hai inkona hming hung suok dan hi ei sui chun, a tam lem hin Lusei trong hmanghai mi kona hming ei som a nih: Hmar, Lakher, Pawi, Paite, Ralte, Vaiphei. Tuta Hmar pahnam hrang hrang, Old Kuki ti hnuoia sie, pahnam hminga inko zinghai hi a tu khom ‘Hmar’ ti hming a suok hma daia inpem suok vong an nih. Chun, Hmar hnathlakhai chanchin, tienami, hla hlui le dawi hla a ienga khom ‘Hmar’ ti hming hi hmu ding a um nawh, a la pieng tlat naw leiin. Ka hriet dan chun, lekhabua a chuong hmasakna tak chu 1904-a sut, G.A. Grierson buotsai ‘Linguistic Survey of India, Volume III Part III a na; a hung inlang nawkna chu 1912-a sut Lt. Col. J.Shakespear ziek ‘The Lushei-Kuki Clans’ ah a nih.

Kuki tia lo kotu Bengalihai zuk paw hmasatu tak chu tu laia ‘Hmar hnathlak’ tia hriethai hi an nih. An zuk pawna hun, rikawta inthoka hisap thei chu 1450-1500 AD vel kha a nih. Chuong lai le tu chena khom inkona hming tlanglawn hmang nuom loa mani pahnam hminga inko deu vong an la nih. An hnunga hung Thado-Haokip-Khuongsai haiin ‘Kuki’ ti hming hi inkona tlanglawnah an hung hmang leiin tu chen hin an put tah pei a nih. Chun, ‘Hmar’ ti hming hung piengna hi 1850 hnung tieng niin a’n lang bok. Chu umzie chu, Tripuraa thlang tla hmasa, Old Kuki tia hriet, tuta Hmar hnathlak tia hriethai thlang tlak hnung kum 400 velah ‘Hmar’ hming hi a hung pieng chauh a nih. Manipura Hmar hnathlak threnkhat, entirnan Anal le Chawthe haiin Manipur an lutna huna an rikawt le ‘Hmar’ hming piengna inkara khom hin kum 300 vel a tla bok a nih.
Assam, Manipur, Meghalaya, Tripura le hmun hrang hranga khawsa ei unauhai lai tirko ei tir a, thil chinchang ieng khom inchuktir hmasa si loin ei sezawl insuo top a. An rongbawlnahai kuomah, “Hmar ni si, ieng dinga Hmar in inti nuom naw? Ieng leia Hmar trong in hmang naw?” dam an ti tah mei mei a. Hmar hming a pieng hma daia ei unau bul le ziding lem, ei trong bul neitu le hmangtu an ni lem ti ngaituo nachang ei hriet nawh. An nina le inbul lemna pompui a, “Keini a hnukhawia thranghai chun a hran senga pahnam hminga inko nekin hming tlanglawnah ‘Hmar’ ti hi kan hmang lem an tah” ei ti ruok chun lien lema insung lut nuom naw tu khom an um nawh. Hriet ding poimaw chu, rawl tawp insuoin, “EICH EM AA AR Hmar hi a lo nih, pi le pu chen khoma an lo sak sa” tiin voi sang tam inawi hlak inla khom, khêl ei hril inruol rawn mei mei chauh a nih. ‘Hmar’ hming hi pi le pua inthoka an lo sak sa a ni nawh, pi le pua ei ngaihai an la hnai hle a ni pal ngot naw chun.

A tawi thei ang takin, ‘Hmar’ hming ei hung put dan le ‘Hmar Trong’ ei ti hi a hung suok dan hang hril ei tih. Mizorama chambang, Hmar hnathlak pahnam hrang hrang, Lusei lalhai opna hnuoia khawsahai kha Lusei lalhai an hung indo phing leh remchanga lain tam tak hmar tieng panin an suok a, chuonghai chu ‘Hmarho’ tiin an ko a, pahnam seng hminga inko nekin chu hming chu inkona hming tlanglawna an hung hmang leia hnam hminga hung pieng tah pei a nih. Chu thil chu 1850 vela intran niin a’n lang. Chun, ‘Hmar Trong’ ei ti khom hi Lusei lalhai opna hnuoia Hmar hnathlak pahnam hrang hrang trong le Dulien-Lusei trong inchok pola inthoka trong thar hung suok, Hmar hnathlak thlang lo tla hmasahaiin ‘Khawsak Trong’ tia an ko hlak chu a nih. Hi trong hi Chanchin Thra puong darna hmangruoa hmang hmasa tak a ni leiin a hung inthrang hlut hlut a, lekha tronga hmang a hung ni a, College chena vernacular sabzeka hmang thei Major Indian Languages (MIL) laia pakhata Manipur le Assam sorkarin an pom hiel a hung ni phak tah a nih.

Hmar hnathlak hrang hrang, thlang tla hmasa le hmar tieng pana Manipur rama inzar dar hmasa hieng Aimol, Anal, Biete, Chawthe (Chothe), Chawrai (Chorei), Chiru (Rhem/Hriem), Darlong, Hrangkhol, Kaipeng, Kharam, Kolhren (Koireng), Kom, Lamkang (Lamjang), Molsuom, Purum, Ranglong (Langrong), Sakechek le a dang dang hai hi ‘Hmar’ hming a pieng hma daia lo inpem dar tah an ni leiin, mani pahnam hminga tribal list-a lo inziek lut an um a ni khomin makti ding a ni nawh. A thren chu an hming put hmasa tak ‘Kuki’ hnuoiah an la um zing.
Lien lema ei thlir chun, Kabaw phaia inthoka Chin Hills tieng ei kai lai khan tuta inkonaa Zo hnathlak hnam hming hrang hrang ei neihai hi a ieng khom a la pieng nawh niin a’n lang. ‘Lusei’ tia inkohai khom ei hang bi chieng chun, a ziding tak le lal thlaa inngaihai hi Chin Hills-a inthoka Mizoram tieng an thlang tlak tawm ruoia sungkuo, an pa Paite (Zahmuok), an nu Hmar (Lawiler) a inthoka hung suok an nih. Hi nupahai histawri indina inthok hin a tawpah Mizoram hi a hung pieng a nih. Amiruokchu, anni hung thlang tlakna hun hi Zo hnathlakhaiin Mizoram an hung hluo tranna anga histawri ei ziek chun Lusei trong hmang ve lohai po ei hnawl tina a ni a, chu chu thil infuk lo, hnam insuikhawmna lampuia tlukna khur le dalna lungpui a nih. Hi thil lei hin hi artikul hi ka ziek pha a nih. Histawrian fimkhur chun histawri indik a ziek ding a nih.

Chun, hnam hming thil ringot khom ni loin, ei sakhuo biek dan le ei pielral lutna lampuia ei ngai khom a la hnaiin, mong inlang kûka inthrung a la nih. Mithi khuo panna, pielral lutna lampui ni dinga ei ring chu Trieu vadung sak el, Ri Dil (Hri Li), Burma le Mizoram inrìna bul ela um a nih. Hi lai hmuna hin ei Hringlang Tlang, ei Lunglo Tui, ei Hawilopar, ei Mithi Khuo le ei Pielral khawvel khom a’n thlung vong a nih. Ei hung thlak pei a, Khawlêk khaw bulah Thlanpiel Kot, mithihai hraw hlak lampui ei hung nei nawk a. Chu taka inthoka fe peiin Haflong suo tienga Ngaiban Tlang ei ti hming khom hi a hung pieng tah pei a nih. ‘Fâng’ ei ko changa hmun hming ei sàm inzing tak hlak khom ‘Hri Li le Champhai’ an nih. Hieng lai hmun ei hluo lai hin pahnam hming ngota inko ei la ni a, ei khaw maksanhai khom pahnam le a siperhai hming put vong an nih: Thriek, Zote, Chonsim, Khawzawl, Khawbung, Biete, Darngawn, Keivom Zo le a dang dang. Chun, Tripura, Cachar le Manipur tienga an inzar dar hmaa an lo cheng khawmna nia an hril chu Ruonglevaisuo (Tipaimukh) a ni a, Hmar hnathlak tam tak ta dinga an Sinlung-2 a nih. Hi hmun le inzom chanchin inzawt ding khom an hau hle. Chu chu ‘Hmar’ ti hming a pieng hma kum 200-300 vela thil tlung a nih. Hi thila hin ei chieng pha leh Hmar hnathlakhai inkara insuikhawmna kot khom hung inhong lien pei el a tih. Chuong ang char chun, ‘Mizo’ ninaah ei chieng pha leh Zo hnathlakhai inzomna khom hi hril tam ngai loin hung hrat pei bok a tih. A pumbil tum bik ei um pha leh ei trè hlak a nih.

Thu kharna
Hieng hi thil um dan a ni leiin, Zo History hi fimkhur tak le inlai taka ziek a ngai a. Chuong ang lekhabu Saptronga pieng hmasa tak chu Vumson ziek ZO HISTORY ti hi a ni ka ring. B. Lalthangliana buotsaih INDIA, BURMA & BANGLADESH-A MIZO CHANCHIN (2001 p.824)) hi histawri ruongam puta duong lekhabu changtlung le hmang tlak um sun a la ni hri a. Sienkhom, baksamna iemani zat a nei a, chuonghai laia mi chu ei thu buon hi a nih. Chuong baksamnahai chu sut nawk pha an hung siem phuisui pei beisei inla. Hi lekhabu hin kha hmaa phuokfawm tienami, histawri anga mi tam takin ei lo pom hlak tam tak chu inkhina indik lema a hriet hmangin huoisen takin a hung hnawl thlak bakah hun bi thre hrang hrang sungah a hung khum a, lawm a um takzet a nih. Histawri chu thudik zong mi histawrianhai kutah sie inla, a him tak. Phuokfawm histawri chu ieng anga ropui le mawi khom ni sien a tlo ngai naw a, a phuoktu hnamhai khom an tlo ngai bok nawh. Thudik hi inza a um tak a, hnam chawmna dingin a thra tak a, a tlo tak bok.
=============
[*Editor's Note: INPUI columnist Pu Keivom is a retired Indian Foreign Service officer, respected Hmar Mizo litterateur and author of 'Zoram Khawvel' series. This article is dated October 20, 2009, New Delhi]

Post a Comment

  1. a tha det det ie.. chu iem manmasi tla ei lo ti vet hi mani le mani in hlem fawm ei lo nizing tina a ni?

    ReplyDelete
  2. 'Manmasi' ti hi 'Manase' tina a ni naw thu a nih ei hril chuh. Bel kop tral tum chu mani le mani inhlemna a nih. Manmasi thlahai ei lo ni chun Manase le kei mat kher a ngai nawh. LK

    ReplyDelete

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.