Halloween party ideas 2015

[By Pu L.Keivom*, Inpui columnist]

The chains of habit are too weak to be felt
until they are too strong to be broken.
-Samuel Johnson (1709-1784)

September 27, 2008 Inrinni khan Bethesda Social Service Centre, Mahipalpur, New Delhi-a Hmar Christian Fellowship, Delhi (Department of Music and Youth Affairs) huoihot THRALAI INKHAWMPUI 2008-ah kan sungkuoin kan thrang ve a, inhoi kan ti hle. Peter inkhawmpui fe inhoiti lungphur le chiria bekte bawl a rot hiel ang boruok èm kha chu kan tlung naw deuh.

Hi hi Delhi tlanga HCFD hnuoia Thralai Inkhawmpui an huoihot hmasa tak a nih. Kha hma khan chu hi hun hi Delhi tlanga thralai hung tharhai lawmlutna prokrama an hmang hlak a nih. Veng hrang hrang pawl ngaa insiemin thu le hlaa inruolsiekna- malzai, hlapawl, hlasam (recitation), chang hril ruolna, thiem zawng inentirna (talent show), faifuk, hna mut- an nei bakah a tawpna takah Bible Quiz an nei a, chu chu Tirko Laltinsangin a thruoi a. A tawpna tak le inzom hin a nih tuta trum chu titi sep ka tum chuh.

A pawlpuia châng hril ruolna le mi mal hlasama hmang chu Delhi Version-a mi, Thuhriltu 12 le Sam 23 a nih. Bible Quiz-a hmang ruok chu, a hmaa an lo baihat nâl tah Bible Society of India/Bibles For the World sut a nih. Thu indontuin pawl hrang hranghai insam ruol ding Sam bua mi a nuom nuom a hung thlang suok a, chu chu en loin an hril ruol ding a nih. Inah an nu le pain amanih, naupang sande sikula an kai laia an zirtirtuhaiin amanih an lo inbaihattir angin, indontuin hril ruol dinga a tí tì kha thiempuin dawi hla ui tol inlet tluka innâla a’n sam angin an hril ruol thriep thriep a. An thiemin ngainuom a um a, kan naupang lai hun an mi’n hriet suoktir a, lung hlui a’n lèng vong vong a.

Lunghminna (indoctrination)
Châng an hril ruol thriep thriep laia ka lungrila thu hung inlang hmasa tak chu Saptrong thu mal ‘indoctrination’ ti hi a nih. Chu ruol chun Karl Marx le a thu tlanginsampui Communism zuituhai an hung inlang bok a. ‘Indoctrination’ chu eini trongin a tlukpui thu mal a um naw a, a umzie ruok chu mi lungrilah ei thuring tu a, awi le zawm dinga an ngaituona le lungril inhmin hnè a nih. Chuonga naupang laia inthoka an lungrila tù nghet chu an hung puitling hnung khomin an thlak mei mei thei tah ngai nawh. Chu chu Communist-hai le sakhuo tin hmangruo changchawi le hmang tak chu a nih. Chu chu thil thra a ni thei ang bokin thil thra lo khom a ni thei. Thil thra ei tù nghet chun thil thra a hring suok a, thil thra lo ei tù nghet chun thil thra lo a hring suok. A sen hi a hring, a dum hi a var ti tlat khopa lung inhminna (indoctrination) hi thil trium tak, a sie le thra hrietna hmang thei lo dinga mihriem lungril suosamna le bawia intangtirna a nih.

Thralaihaiin châng an hril ruol laia ka lungrila zawna hung inlanghai chu: An châng hril umzie le an thu insam laia tam tak chu Hmar trong indik loa ziek a nizie hrieng an ti? Trong iemani zat an inchuktir vaki anga an insam thlak mei mei am a ni ding? Chuong chu a lo ni chun, thrangtharhaiin mani trong an bahlàna san laia pakhat chu chanchin thra thu fe thlenga trong ziek dan le hmang dan indik lo ei chin laia inthoka an mi lo inchuktir le chu chu indik dinga an mi lo lunghmin (indoctrinate) lei ning a ti? Chuong zawnahai donna chu thrangtharhai chang hril ruol thriep thriep sunga hin inthuk taka inphûmin zung a kei ngei a lo nizie le chu khuopna hrênga inthoka insuo zalen ding chun hun a lak sawt dingzie dam chu ka ngaituo a. A san chu, an intang a nih ti an hriet naw a, an intàngna san lem chu an hriet naw nawkzuol. Anni chauh an ni nawh, kohrana rongbawltuhai po po deuthaw le an berama an ngaihai hi a mimirin ei intâng thrup el a nih.

Chu thu le inzom chun, Kristien Hla Bu-a inlet dik lo hla pathum chauh entirnaa hmangin, a thu umzie ngaituo loa, samphuol takmeua sak a, kut bena khêl ei hril ruol thruop thruop dan, hang bi vak ei tih.

Aw mi sang tam tak
Tu lai hnaia chawibiek inkhawma ka thrangna taphot deuthawa an hla thlang le hi nia prokram-a inchuon an hla thlang No. 02 chu AW MI SANG TAM TAK ti a nih. Hi hla hi kum 1739-a Charles Wesley (1707-1788) phuok a nih. Hi hla hi hla 9000 neka tam hiel a phuokhai laia inlar zuol bik laia pakhat a nih. A phuoktu hin a rawl ringota Pathien inpak chu a dit khop naw a,
Oh, for a thousand tongues to sing
My great Redeemer’s praise;
tiin, rawl sang tam tak neia Pathien inpakna hla hang sak a nuom thu chu a chang hmasa taka hin a sie ngat a nih. Chu chu eini rawiin, “Aw mi sang tam tak hla sak ding” tia lu le mong nei loa ei inlet bopek der el hi chu a phuoktupa ta ding chun lunga chemtea sun tlang ang tlukin a nat ka ring chu tie! Kei khom hi hla hi ei sak zatin ei inlet dan hin ka lung a khei non hlak. ‘To sing’ ti ‘hla sak ding’ tia ei inletpek el dam hi zam inzal a um khop el. Mi sang tam tak hla sak ding thu hril a tum nawh; Pathien inpakna hla sakna dinga rawl sang tam nei a nuom thu a hril a ni lem. Hieng ang bek hin inlet inla chu a zieum deuh ka ring:
Rawl sang tam neiin sak thei lang,
Ka Tlantu inpak hla.

Immanuel a thizamah
Hla pakhat dang, ei sak rawn pawla ka ring chu kum 1772-a William Cowper phuok, ‘Immanuel a thizamah’ ti hi a nih. A châng dang an inlet dan chu ngaidamna bawmah thlak inla. A chang lina,
Thil dang nêkin i hla mawi tak
Hi khawvel thlan hmunah;
Hlim le lawmin inpâk ka che,
I mi sandam leiin
ti ruok hi chu a ngaina tak hriet harsa ka tih. Upa Ngama thukhawchang hmangin, “A mi hril zo thei hi tu’m um an ta?” tia indon ei nuom ve el a nih. Hang bi chieng inla, hi khawvel thlan hmuna thil dang neka hlim le lawma inpak dinga a hril chu “i hla mawi tak” ti hi a nih. Hla mawi tak chu hlima inpâk neka a saka sak ding ni lem awm tak si maw! Chuleiin, rawl tawp suoa insîm hmer hmera ràu deu taka hi hla sak hlakhai khom hin ei thralaihaiin a umzie tak hre mumal si loa Sam-a hla mawi tak tak an insam ruol ei hril tah kha ei khùm bik naw el thei a nih.

Hi hla phuoktu chanchin hi ngainuomum deu el a nih. Ama hi pa dangawk, trong vak vak harsa ti mi a nih. Ukil ni tumin Law a’n chuk a, a zo a, sienkhom lungril buoina a nei leiin chuong tieng chun a’n hmang zui thei ta nawh. Voi tam inthat a tum a, sienkhom mak taka san himin a um pei a. Kum khat le a chenve zet invet sie khawmnaah a um hnungin damten a hung thra suok a, kum 33 mi a ni kum 1764 khan a piengthar a. A hnungin ‘Amazing Grace’ phuoktu John Newton umna Olney khuoah a khawsa a, thu le hla tienga rongbawlah Newton leh inthlopin hla 349 lai an phuokhai chu a bu-in an siem a. Olney-a a um sung hin Cowper-in hla 67 zet a phuok nia hriet a nih.

Hi hla ei bi lai hi a phuoktu chanchin hriet hnung chun tlar tin hi a testimawni a nizie inhmai ruol a ni nawh. Ei hril tah ang khan, pa dangawk, trong vak vak harsa ti mi a ni leiin, a piengziein zir nghal lo chu, a nuom anga nasain Pathien sandamna ropuizie a khekpui thei nawh ti a hriet a. A thi pha ruok chu vanah angelhai leh ropui takin Krista sandamna thilthawtheizie inpakin hla mawi a la rem dingzie thu ei chang bia hin a hril a nih. Saptronga a phuok dan chun hieng ang hin a nih:
Then in a nobler, sweeter song
I’ll sing Thy power to save,
When this poor, lisping, stammering tongue
Lies silent in the grave.
Hi a hla phuok le ei hla bua an inlet hi chu sim le hmar ang deuthawin an inpersan a nih. A phuok dan angin inlet inla chu, hieng ang deuh hi ning a tih:
Kei dangawk le kam thiem lo hin,
Dairiel ka chang pha chun,
I sandam theina inpakin,
Zaiin chawi ka ti che.

A thra ie, a thra ie
Kum 2003 khan Churachandpur-a in bawla kan um lai ICI nuhmei inkhawmpuiin 1873-a Horatio Gates Spafford hla phuok Kristien Hla bu No. 355, “A thra ie” ti kha hlapawl inruolsiekna dingin an hmang a. A chang khatna ei inlet dan hin a phuoktu hril tum a kap fuk naw leiin ka ngaimaw khop el a. Chu chu ei hang tui hni met ding a nih.

Hi hla phuoktu Spafford hi Chicago-a ukil inlâr, a sum hlaw suok po po deuthaw khawpui lùnna laia in tam tak inchawknaa hmang le chuong tienga hlawk taka sumdawng chu a nih. Nau pasal pakhat le nau nuhmei pali a nei a. Sienkhom, 1871 khan a naupa a chân a, chu ruol deuthaw chun Chicago khawpuiah kangmei a suok a, a in nei po po deuthaw chu a kang fai vong a.

Mi tam tak kangmei tuok, umna ding invaihai chu thrangpuia kum hni sung a buoi hnungin an sungkuoa Europe-a holiday hmang malama England hmun hrang hranga a ruol thra D.L.Moody le Ira Sankey rongbawlnaa thrang ve dingin inzin suok an tum a. Sina a buoi laklaw leiin a nuhmei le a naunu palihai chu longin a lo infetir hmasa a. Vangduoithlak takin Atlantic tuipuiah November 21, 1873 khan Newfoundland lai long siet an tuok a, a naunu pali a chân a, a nuhmei ruok chun thingphek a man fuk a, damin va kamah tuifawnin a len suok a. A pasal kuomah thirhrui tawite “Saved alone” ti a thon a. Chu chu Spafford-in a hmu charin long fe hmasa takah England panin a suok nghal a. Hi hla hi Atlantic Tuipui chunga lusun beidonga an zin laia a phuok a nih:
When peace, like a river, attended my way,
When sorrows like sea billows roll;
Whatever my lot, Thou has taught me to say,
“It is well, it is well with my soul.”
Hi châng hmasa taka a hril hi Getsemani huona lungngaia Isu a trongtrai laia a hril, “keima thu ni loin nangma thu ni lem raw se” (Luka 22:42) ti ang char kha a nih. Thlamuongna le lawmnain an lo hmuok amanih, lungngaina le beidongna tuifawn insok buon buonin an lo hmuok amanih a ni khomin, ama chan dinga Pathienin a ruotpek a ni phot chun a ieng lem lem khom thra tiin a pom thlap vong thu chu hi hla chânga hin a hril a nih. “Pathien hmangaituhai, aman a ruot anga a kohai ta ding chun iengkimah an thratna dingin a thawpek hlak” (Rom 8:28) ti kha a tak takin a nunah a lak lut a nih. Chuong anga hla ropui chu ei hla buah,
Thlamuongnan tuipui angin a mi chìm a,
Lungngaina tuipui fawn lai hin;
Ka ta dinga i buotsai thil iengkim chu,
A thra ie, ka thlarau ta dingin
tia ei inletpek hi chu hung tho nawk sien, a lung na ngot dingin ka ring chu tie! Ieng leiin am? Chu chu a nih ei bi nuom chuh.

A phuoktu hin lungngaina tuipui fawn chunga a’n leng laia thlamuongnain tuipui anga a chim thu hril a tum nawh. Pathienin a chan dinga a ruotpek a ni phot chun a sie khom a thrat thu, a thra khom a thrat thu a hril lem a nih. Chuleiin, hi châng hi hieng ang hin inlet inla, a tum a hnai lem ka ring:
Thlamuongna tuipuiin a mi hmuok chang le,
Lungngaina tuifawn tawn changin,
Ka chana i ruot, hril dinga i ti phot,
A thra ie, ka thlarau ta dingin.
Hi nêk hmana a hril tum phok suok phaka inlet ding chun a hla thu le tlar hi rem thra a, a kawk tieng zawng awna hieng anga siem hi thra mei a tih:
Muongna tuipui le lungngaina tuifawnin,
A ieng khomin mi hmuok sien la,
Ka chana i ruot, hril dinga i ti phot,
A thra ie, ka thlarau ta dingin.

Hla inlet dan kalhmang
Hla amanih thu amanih trong danga mi inlet hi kalchar inang lo, inang chara hmet bel tum ang a ni leiin thil harsa tak el a ni bakah inang thlapin a suok thei nawh. A saka sak chi hla a ni lem chun lamrik (silebul) inzat chara inlet a ngai leiin a harsa zuol a, thu mal tin phur suoka inlet lem chu thil thei lo tluk deuthaw a nih. Ei inletna trong a hausak le pasiet dungzuiin a thra lemin amanih a thra naw lemin amanih a suok hlak. Eini tronga phuok hlahai khom hi Saptrongin inlet inla, a ni ang charin a suok thei naw bakah ei kalchar rong le zie a put rawnna hmun hmun kha inlet a harsa zuol. ‘Tiena phunchong, kûr duom duom rawh, nu, ka sang a dang a châr’ ti dam hi a trong mal tin thrangin ieng anga mawiin Saptrongin inlet inla khom, hla phuoktuin besana a hmang a tienami hre nawtu ta ding chun a mawina le inrilna man phak ngaina a um naw hrim hrim.

Inlet dan tlangpui chi hnih a um a. Pakhat chu, thu mal tin phur suok dinga inlet, word for word translation a nih. Hienga inlet hrim hrim hi dannaranin tiem le hriet a harsa. A dang chu a thu umzie tak phur suok dinga ei inletna tronga an hril dan ding anga inlet a nih. Chu ding chun ei inlet le inletna trong thiem ve ve a ngai. Trong thiem ei ti hih thu mal hriet rawn el a ni naw a, thu mal tin hi a hmangtuhai kalchar thlalak a ni leiin, an kalchar, an khawsak dan le nunphung hriet sa naw chun an trong thiem tak tak thei a ni nawh. Entirnan, tuipui kama chênghai chun tuipui le inzoma an khawsakna thu hrilna trongkam an hau êm êm. Eini tlangram ringota khawsa hlak, tuipui hmu ngai lohai chun tlangram nun le inzom trongkam ei hau thung.

Inlet dan chi hnina ei hril ang deua kum 1969-a Indian Revenue Service-a ka thrang laia Saptronga hla pakhat ka’n let ka hriet suok chu tie! Chu chu 1950-a Ira Foster Stanphill phuok I KNOW WHO HOLDS TOMORROW ti kha a nih. Entirna dingin a chang hnina chauh hang tar lang ei tih:

Ev’ry step is getting brighter
As the golden stairs I climb;
Ev’ry burden’s getting lighter;
Ev’ry cloud is silver lined.
There the sun is always shining,
There no tear will dim the eyes,
At the ending of the rainbow,
Where the mountains touch the sky.

Thangvan tluonglam ka hraw laiin,
Ka kalchawi a zâng tiel tiel;
Malsawmna ni êng sen sierin,
Ka rikphur a sukzàng a;
Sumrisâng zàm tawpna kawlrawn,
Kawlvalensam rama chun,
Chungturni rêng a tla ngai nawh,
Luoithli nul puon ang an bàng.

Mani inhril mawi thu chang naw sien. Hi hla inlet hi i bi veng veng chun, a Saptronga thu hi a kim vong bâkah dit lem thlang ding ni la, Sinlung suok i ni phot chun Hmar tronga mi hi i thlang lem ngei ka ring tlat chu tie! Ieng leiin am? A thu hi ka khum kim vong a, a tlarhai hi Hmar tronga ei hril dan ding angin ka rem thra a, hla trong ngainobeinain ka’n thuom a, ei sumphukah ka’n trumtir a, ei kalchar mita thlir chun lung a kuoi lem hlie hlie annawm. Sienkhom, insuk sakhawmi, pi le pu lo ser sa hla trongkam mawi tak taka chei mawi taphot ringnawtuhai thuomhnawa ngai pawlhai chun a ieng a khaw hril loin pawng hnawl nghal mei an tih. Chu chu ei thrangmawbawk laia pakhat a nih.

Kristien Hla Bu hmelhmang
Kristien Hla Bu-a hla inlet dik lo tam tak hi kha hmaa Lusei tronga an lo inlet, a’n dik a’n dik naw thlu loa ei Baibul mi buotsaipektuhai thaw dan ang boka a ngiel a ngana ei kawpi le rochung lei niin a’n lang. Ei inlet thara inlet suol tam tak ruok hi chu Saptrong ei thiem tawk naw lei dam, eini trong ei thiem tawk naw lei dam le hla tienga inhmang ngai lo, hla mizie hre lo inlettu dinga ei hmang lei dam le ei fimkhur tawk naw lei dam a ni ring a um. Solfa hriet le hla sak thiem le hla mizie hriet le hla thu rem thiem chu sim le hmar anga inhlat a nih. Ei hla bu hi ei sut zatin ei siem thra a, sienkhom ei bi chieng tawk naw ni ngei a ta, hla tin deuthawa hin siem thrat ngai, a thren lem chu ei thuring le inmil lo ni awm tak tak, a la’n tieng hnêr hnûr el a nih.

Chuong chu ni siin, ieng leia ngaingam taka ei la sak tawl zing? Chu tak chu a nih, a umzie tak hre loa Baibul chang an lo inbaihattir, thralaihaiin an hril ruol thriep thriep thu a hmaa ei hril lang tah kha. Vaki ang ei nih. A’n dik a’n dik naw ngaituo loin, ei naupang laia Baibul thu le hla an mi lo inchuktirhai kha vaki angin ei hril non ei hril non a, chuonga thaw rawn chu sakhaw mi ninaah ei ngai. Chuleiin ei thu hril le hla sak hai hin ei nunah kawk a nei tlawm bêk bêk a nih. Ei khawvel sîr hrang hrang hi ramthima sip a nih. Sienkhom ramthima chêngah inngaina ei nei nawh. Ei ramthim hi ei lawm a, ei ngaina a, suoksan nuom hmêl put khom hmu ding ei tlawm. Lota sunghai anga pot suoktu ding vantirko ei va hang mamaw rawn de aw!

Beiseina meiser sitin
Hi thu ka ziek lai hin trong thiem filor, June 7, 1979-a fam tah J.F.Laldailo-in April 14, 1978-a ‘Bible Thlirna’ tia a ziek ka hriet suok a. Chu taka chun, “Hetiang hian Sapho thu leh hla ropui tak tak hi Mizo-pa mumang trawngvai hian an cheibawl a, sakhaw biak nan min hmantir a; sikulah mahni trawng zir nan te min hmantir bawk a. Hnamin a chhiatpui hlen thei takngial dawn e, tia kan han sawisel lahin, sakhaw lam thil zah lo, mahni ngaihdan leh hriat dan dik lo tak tak pawngpaw thehdarh tum, leh phunchiar ve hrim hrim angah te mi hmaa sawichhiat paha mi puhthluk te an tum a. Mahni puala chhia leh thra hriatna lo nei ve leh mihring hnam rêng rêng grammar kalhmang tlangpui awm dan tur rawn suangtuah thiam ve tran-ho hi an chelh hneh chuang dawn lo va; chûng zirlaiho chuan he meichher hi an depkaiin a aia êng êng meichher an la chawi sup sup dawn tho va ni” tiin a ziek a.

Chu beiseina meiser êng chun einia ramthim sa tak hi a la sunvar hun a la um ding a nih ti ring zingin tuta truma ei titina chu la suktawp nawk phot ei tih.

= = = = = = = = = = = = =
[*Inpui Admin's Note: Pu L Keivom in October 10, 2008, New Delhi-a, a iziek a nih]

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.