Halloween party ideas 2015


By L.Keivom*, Inpui Columnist

Fraud and falsehood only dread examination.
Truth invites it
. -Thomas Cooper (1759-1839)

I never give them hell. I just tell the truth
and they think it’s hell.
-Harry S.Truman


January 2008 lailung lai khan Rediffmail-ah TCA Srinivasa-Raghavan artikul ziek Why not have an expiry date for PhDs? ti hi ka tiem fuk a. Khawvel hmun tina hin thiemna dikri sei tak tak nei, thiemna tak ruok chu nei sa lo, an dikri kol ang phua thaw thei chi sin hang pe inla, thaw thei dèr lo mihriem ei tam leiin hi zawna hi a cho suok ni dingin ring a um. Hi thil hi ei ngirhmun le inzoma ka lo ngaituo rop tah hlak a ni leiin hi artikul hin ka na a ver hle a, ngaituo tham tak a ni ang hrimin a’n khat tawkin ka ngaituonaah a hung inri non a. Chuleiin, ka hung tuihni ve met ding a nih.

World Bank-a thok hlak, a hming Ram Gopal Agarwal an ti chun thiemna tienga research thaw dan kalhmang thra lem le chuonga hmang ding sor tlak mi thiem zong dan ding ngun taka a bi hnungin, mi la thaw ngai lo, thil thar dangdai tak a rot a. Chu chu, thiemna dikri ei inpekhai hrim hrim hi tiem chin nei sung chaua hring ni sien, dikri neituhai kha an dikri le inphua hmang tlak an ni ta naw pha chu an dikri khom lakkir ni raw se, ti a nih. Hmang tlak an ni zing le ni ta naw fiena dingin an thiemna kong zawng senga an thu ziek, Journal poimawa an insuo le seminar hrang hranga tiem dinga Paper an buotsaihai chu mi thiemhaiin a khelneng a kholnongin riviu hai sien, tlâka an hriethai chauin an dikri som pei raw hai se, ti a rot bok a. Hi thu hi besana hmangin a nih Srinivasa-Raghavanin artikul a hung ziek chuh.

Dawra thil zor ei inchawk tam tak hi, abikin fak le dawn chi hrim hrim chu, expiry date nei deu vong a nih. Hmang tlak a ni sung dinga tiem chin a pèl pha chun tlaktlaina an nei ta naw leiin ei dehawn hlak. Chun, thil siem threnkhat khom a siemtuhaiin se loa hmang thei a ni sung dinga an hisap chin huopin ‘Guarantee’ an pek hlak a, chu huom sunga a lo se pal chun a tharin an thleng naw leh a thlawnin an riper hlak. Chu tiem chin hun chu a pèl tah chun se sien khom maw an phur ta nawh. Chu chu thil fe dan phung a nih. Thil siem po po laia hlu tak, mihriem hringna khom hi Mosie chun a sawt tawpah kum sawmriet chauh ‘guarantee’ a pek a, chu neka tam dam chu rimsik le lungngai tuor sawtna chauh niin a hril (Sam 90:10). Tu laia ei ram tienga nun hmang suoltuhai ta dinga guarantee a pek chu ni sien, a tam tawpah kum sawmthum bâk a pek ring a um nawh.

Chuong chu a ni leiin, dam sung po dai dinga thiemna dikri ei inpek el hi thil thaw dan indik ning a ti? Hrietna le thiemna tienga intlansiekna tluka thil inthlakthleng hrat hi tu lai thila lem chu thil dang a um nawh ti inla, khêl ni kher naw nih. Bu le hme chu a thring khom ei ring a, ei thratpui tho. A thring ei ring pei naw khomin a pangngai char a dang ei suong nawk a, ei nghok mei mei nawh. Hrietna le thiemna thring khom ring thei chu a ni a, sienkhom hmasawnna le inthranglienna tieng mihriem nun a chawm nawh. Hrietna le thiemna tharlâma ni tina inchawmtuhai chun thil thar thra lem le trangkai lem an siem suok pei a, an lienin an insang tuol tuol a, tluk le hnot phak ruol an ni nawh. Chu thuruk mantu England thlierkar chikte chun kum sawtnawte sungin khawvela ram po po hmun thuma threa hmun hni lai zet ramper-ah a siem hman a nih. Ram le hnam inthrang hrathai hi hrietna le thiemna tharlâm insang lem pei hmangtuhai an ni vong.

Hrietna le thiemna hlui le thar indanglamna chu hieng ang hin hang hril fie inla. Ringkol hmanga thil phurtu nekin ran amanih sakor/bawng tawlailir hmanga phurtu chun tam tak a phur thei bakah a hadam lem bok a. Bawng tawlailir hmangtu nekin tractor amanih truck hmangtu chun a neka tam daih a phur thei bakah a phur tlungna ding hmun a tlung vat vat a. Truck neka rêla phurtu chun tam tak a phur thei bakah a tlung inrang lem a. Vuongnaa phurtu lem chun rêlin ni tam a laknaah darkar tlawmte chauh a lak thung a nih. Mi za tamin kut lawnga ni khata an thaw seng ngai lo sin kha tu hin chu computer le khawl hrat hmangin mi pakhat chauin minit tlawmte sungin a thaw thei tah a nih.

Kan khuo Pherzawla inthoka Imphala Matric ekzam dinga ke ngota puonthuo le lekhabu phura kan fe lai chun Churachandpur tlungna dingin ni thum pum hlum a ngai a. Motor a hung tlung hnung, lampui a thrat hnung khan chu darkar riet chaua tlung thei a ni tah. Chuong anga hla tlungna dingin Italy-a ka um lai chun darkar khat le a chenve vel ka hmang hlak. Ni danga kawlvalensam rama uma ei ngai hlak Delhi chu Imphala inthokin vuongnain darkar thuma tlung thei a ni tah. Van ram tluk hiela hlaa kha hmaa ei ngai hlak America chu ni khat sunga nuom nuoma tlung thei a ni ta bok. A suka vuong ei ni lem chun zing tieng Delhi-a inthokin ei suok a, New York-ah sunbu ei zuk ban thei a nih. Vuongna hrat, entirnan Concorde-a vuong ei ni lem chun Delhi-a inthoka zing dar 7-a suok khan zing dar 7-a bok New York ei tlung thei a nih. Chu let thuma hrata vuong thei vuongna tu hin an siem mek a nih.

Ni danga mimirin chanchin ei inhril theina um sun chu lekhathon chauh a ni hlak a, ram hlaa inthok lem chun a tlungna dingin hun a lak sawt thei em em. Tu ruok hin chu SMS hmangin, boruok zaiah thu ei thon a, ei thon charin an hmu nghal el a nih. College kan kai laia sawl em ema kan thu hriet nuomhai Library-a ni tam kan dap khawm hlak kha tu hin chu internet hmangin, computer-ah minit tlawmte sungin khawvel hmun tina information an siehai kha tiemin ei dit le mamawhai chu ei lak suok zung zung thei tah thung a nih. Hieng ei hrilhai po po hi hrietna le thiemna thar pei ra suok vong a nih. Hrietna le thiemna thring le a tharlâm hmangtuhai khawvel indanglamna le an kar inhlatzie khom hi taka inthok hin ei hriet nghal thei a nih. Hrietna le thiemna tharlâm ni tina dongtu le hmangtuin olsam êm êma a thawhai kha a thring ringtuhai ta ding chun thil thaw thei ruol lo, vana ra ang vonga inlang a nih.

Kum 1963 khan B.A, 1966 khan M.A (History) ka zo a. M.A ka zo hnung, College-a History Lecturer ka ni laia ka thil hmu suok pakhat chu, ka naupang inchuktirhai khan ka hril an hriet thiem ding chun Pawl 9 & 10 level-a ka hril a ngaizie thu a nih. Foreign Service ka lut hnunga American International School-a ka nauhai lekhabu inchuk ka tiem chun Pawl 7 laia English literature an inchuk kha B.A (English Honours) kan inchuk lai nêk hmanin a standat an sang lemin ka hriet. Sabzek hrang hranga khom a ni deu vongin ka hriet bok. India rama sorkar sin ekzamna insang tak UPSC buotsai Civil Service Exam-a tling el khom ni lo, position insang tak hmu phakhai hi mi iemani zat chu ekzama an inbuotsai dan kan don tah a. Inbuotsaina bulthruta an hmang taka an mi hril chu Pawl 9-12 inchuk dinga NCERT lekhabu siem a ni tlat chu tie! Chu chu hne taka an tiem le hriet fie hnungin Graduate/Post Graduate level-a an inchuk kha an bel sa a, ngirhmun insang takah an invor kai el a nih. Competitive Exam-a chu hrietna le thiemnain mark 100-ah 100, dikriin mark 100-ah 0 a phur.

Voisuna BA/MA/M.Phil/ Ph.D dikri koltu a siniar tienghai hin mani seng hang inbi chieng inla, ei hrietna le thiemna kol hi tu lai sikul thraa kai Pawl 7-8 inchukhai hrietna le thiemna tluk khom a lo ni naw el thei a nih. Hi hi kei chu ka hrietna a sawt tah leiin Foreign Service ka zom hnungin a bula inthokin lekha hi ka’n chuk tran nawk tak tak chauh a nih. Voisun hin ei Graduate po po ekzam dingin an rêngin ko khawm inla, sikul thraa Pawl 8 inchuk lai sabzek standata siem zawna an don dingin pe inla, zaa sawmriet neka tam ei FAIL duoi ka ring. Ei dikri kol lekha phek khan mi san dêr naw nih. Ei baihat ekzam hall-ah ei va luok suok a, ei tling a, a tukah ei theinghil nawk vonga khan thiemna a thrang sa nawh. Thiemna chu ei thil hriet le inchukhai ei theinghil hnunga einia la inphum le kop tlat, ei nun le thilthaw iengkim thruoitu kha a nih.

Ei rama ei sikulhai a siet takzie thu ei hril rop hi a san tam tak a um laiin, a kaikuongpa pakhat chu dikri hmang tlak ta lo, ei hmu ruol deuthawa ‘expiry date’ tlung nghal kol ei tam taluo lei a ni ring a um. Ei zirtirtu tam lem hin tu lai standata siem textbooks hai hi an man phak ta naw a, man phak dinga inchuktir ding khomin mi hlui tieng lem chu thil thei a ni ta nawh. Chuonghai chun anni lêt tama thiem thrangthar hung suokhai hung lut ding an dâl tlat bok si leiin, hmun danga fakzongna hmu thei taphotin nuomin nuom naw hai sien Vairampur an pan a ngai. Mani thokna hmun senga zirtirtuhai um dinga norna hi hlawtling khom ni ta reng sien, bawka Expiry Date Certificate inbel thrup ruol inthrung khawmin School/College thra ei inngir suok ding chu mang rama um hri niin ka hriet. Mi trening ei pek hmain trening petu dinghai kha trên hmasak phot an ngai a nih. Dikri kawrong nekin thiemna a nih ei mamaw.

Eini laia mi thiem tling Dr. Lalzakung Tusing leh Delhi-a a hung inzin trum khat chu kan titinaah thla khat vêl Delhi tlanga a hung khawsak sunga damdawi hming tam tak a theinghil hman thu a mi hril a. Ni tina damnaw a en zing laia a hrietna sukpung le sukhausak le sukngeia um hlak kha a en nawa inthokin a ni têlin a thringin a mawl tiel tiel thu a hrilna a nih. Hi hi thil mak ni loin mi tin chunga tlung hlak le tlung zing a nih. Ram puo tienga India palai sin ka thaw lai khan, sutria thla hni vel kan suok hung kirin fe khawmnaa mi titi zawm phak lo ka nei treuh hman hlak a nih. Ni tina thil tlung hriet le a kakhawk ding ngaiven hi kan sin laia pakhat a ni leiin thla khat um hmang khomin ei thring hman a, mi titi zai ei zui thei naw nghal el a nih. Chuleiin, sutri hung kir hin ka um naw sunga thil tlung poimaw po po hrietna dingin chanchinbu le magazine hrang hrang ngun takin ka bi let ngat ngat hlak a nih. Tu hin chu ka chawlna kum ruk lai a lo ni tah leiin, chuong tieng panga ka thring dan chu ar chuk tlak khom ka ni ta nawh.

USA sorkar chun daktor an sorhai hrim hrim chu an sin le inzoma hrietna le thiemna thar hung suok pei chu inchûka hmang pei dingin an beisei a. Chuonga inchuk pei lo le thaw pei lohai chu an inthiel fai theina dingin kum sawm dan zatah standat insang taka buotsai ekzam an inthawtir a, a tling nawhai chu mani le mani inhnawl an ni leiin an pei el a nih. Eini khom ei ram tienga daktor-hai hi chuong ang chun inthawtir ve inla, tam tak chu hnawl hmang an ni ngei ka ring. Manipura suok chang daktor ei pan a, damdawi an mi’n chaw a tam lem hi a saplaitu company an danglam lei amani ding, Delhi tlanga daktor-hai ei inentir pha an innui el a nih. Pharmacy tam tak chun an prescription ei hang inentir hin, “North-east tienga daktor damdawi inchaw a ni? Hieng lai hin khang ang damdawi kha an hmang ta nawh” an mi tipek chang a tam bok. Chuong ang bokin Delhi daktor-hai damdawi inchaw hi New York-a daktor ka panhai chun an ti ve chu tie! Chu chu ieng thil am an ta leh? Daktor seng seng lai khom, an umna zirin, kâr (gap) nasa tak a um a nih.

Chuleiin, thiemna dikri ei inpek hrim hrim hi a hring sung ding ruot chin um ni sien, chu chu sukhring pei ding chun mi tinin dikri an lakna thila seng khan hmang tlak an ni peizie fiena um sien, chu taka tling phak naw po chu an dikri hmasa kha hnawl inla a thra naw ding maw? Chu fiena dinga inkhina hmol ei hmang ding chu iem ni tang a ta? Ph.D dikri nei tu khom sor tlak an ni pei le pei naw hrietna ding chun an thiemna buzawl senga Journal hmingthang le chanchinbua an thu ziek insuo le seminar hrang hranga an paper zieka inthoka inkhi ni sien ti chu Ram Gopal Agarwal ngaidan a ni thu a hma khan ei hril tah. Chu chu inkhina indik ni thei a ti?

Hi thila hin veng ding tam a tih. Hrietna le thiemna thar pei hnot pei lohai hlei hlei hi hming ser nuom le mi tlon thiem an ni a. Chuong mihai chun an paper insuo le tiem dinghai chu mi thiem dang, sum tam tak pea ruoiin an inziektir a, a riviu-tu dinghai khom suma suklawm an thiem bakah Journal le chanchinbu dang danga a’n suotuhaiin an insuo ngeina dinga suklungawi dan an thiem leiin Agarwal-in inkhina hmol dinga a rot hi a him tawk nawa ngai pawl an um a, chu chu hmun tam taka chu thu indik ning a tih. Manipura lem chu indik zuol mei a tih. Ramhuoi vau zamna khopa râpum, hming hma le hnunga dikri inlok bèr bûr inchuon ngam mi iemani zat ei um tah. Amiruokchu, Dr. Lal Dena ti chauh naw chu mani dikri kol ang phua a taka thilthawa par suok zo pakhat khom ka la hmu nawh. Bawka ‘Expiry Date’ sut kuou tlak deu vong ei ni el thei. Hi hi thangtlawma lak ngei chi a nih. Doctorate degree ziek ngam ei ni si chun thilthaw ngeiin thiemna tienga daktor ei nizie suklang ei tiu. Chuong ang bokin, BA/MA/M.Phil intihai khomin ei dikri kol le inphu hrietna le thiemna nei ei nizie a takin, ram le hnam ta dingin, tar lang ei tiu. Dikri hi sa lu târa banga tàr mei mei dinga pek a ni nawh.

Hi le inzom si, inzom lo angreng si chu ‘Piengthar Sarifiket (Pt.S) / Piengthar Dikri’ ( Pt.

D) ei kol fur el hi a nih. Tu lai sana lem chu, nuhmei-pasal inzongna ding khomin, Ph.D nekin Pt.D hi ei thlang lem hman hman khom a hoi tah. Amiruokchu, ei Pt.D kol hi chatuon dai dinga ngai ni bok si, ‘Expiry Date’ insutna deu vong a ni hmêl tlat el hi thil buoithlak tak chu a nih. Lemdernain a chim sangna tak chu kohran muol a nih. Chu muola dikri hrang hrang G.Th/ B.Th/ B.D/ M.Div/ M.Th/Doctorate le a dang dang koltuhai hi hang inen chieng inla, eini laia mi tlawmte ti chauh naw chu, dikri ei hmupui seng seng vaihai thiemna hawn suok le eini rawi thiemna hawn suok hang inkhan nawzie hmu suok nghal ei tih. Expiry Date bel ta sa dikri an mi’n hlan tawl chu ni êm awm naw tak maw?

Eini laia laia fiemthu-titaka a laibunghaiin chawimawina Doctorate degree (Faihriem Laibung University Ph.D) an inhlàn chu fam tah Dr. F.T.Hminga kha a nih. Suong takin a hming hmaah ama ngeiin a ziek hlak a, a nina tawka inkhi chun an dikri pek kha a tak ngeia thilthawin a put zo hrim a nih. Kha FLU Ph.D pek kha a dam sunga zo taka a phur suok tlat leiin, van rama khom a thilthaw anga a chungthu rêl ding a ni si chun, a dikri kha an lo pompek (recognise) miel ka ring tlat chu tie. Eini dikri kolhai hi teh, Expiry Date insutna vong am a ni? Mani seng inbi chieng ei tiu.

*Pu Keivom is a retired foreign diplomat and well author of Zoram Khawvel series. This article is dated, February 9, 2008, New Delhi.

HELPFUL TIPS from Inpui.com
How to use Dr. for a husband who has been conferred a doctorate but whose wife is not.
You address the wife who isn't a doctor and the husband that is as:
Dr. John Songate & Mrs Jane Songate
It is protocol that the Mr. comes first.

Suppose if the wife is a degree holder and her husband is not.
Mr John Songate & Dr Jane Songate
It is protocol that Mr. comes first no matter what the situation is if you are going to write an invite.

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.