Halloween party ideas 2015

L Keivom_robert_l_sungte_pics By L. Keivom

Kum 2007 August/September khan HSA Delhi Joint Headquarters chun David Buhril editor-na hnuoiah magazine thra tak le poimaw tak el a buotsai a. A hming khom ka phuok SEKIBUSUOK ti a nih. Hi magazine-a thu mü tak chu ‘Thiemna’ hi sekibusuok a nizie thu a nih. Tuta trum ruok hin chu tukver danga inthokin hang bi ve thung ei tih.

A tawi thei ang takin, a tienami hang hril hmasang ei tih. Mi pahnih, Sura le Nahai, an um a. A lo monga thing kawrong chuh Phungpui le a nauhaiin an hluo ti Nahaiin a hriet chun tri taluon in tieng a tlanse a. Bu hmor var lai a ni a, a lo a veng naw chun vaki ruolin a bu an tlàn zo el ding a ni bok si leiin Sura chu lo inveng thleng a rotpui a. Sura chun a lo remti a, Nahai loa bu chu vate laka veng dingin a fe a. A fe tawma Nahaiin, “Lo monga thing kawrong kha chuh dêng thrak naw rawh” tia a’n chà khan a kut a sukza dop dop a. Lungtumin a zuk deng leh a lu inthir bupin Phungpui a hung suok a. Lungsena hâ rawt suot suotin “Hawng lang maw!” tiin a hung intrèk a. Tu lai tronga hril chun, “Ka hung inthok ding a ni? I du hmung i tih!” tina ang a nih.

Pa huoisen le dangdai Sura hlak chun tri teuh teuh lo, “Hawng lang la, sepui tiet tietin hawng lang rawh” tiin a zuk vauh let a. Tumbu zonga lo monga Phungpui a fe kar chun thing kawronga a nauhai chu Sura chun a zu man khawm rip a, tûlin a thil tlar a, a rapa chun mazu inhroin a’n hro tawl a. A tawpah Phungpui khom chu a man a, a ringah a thlung a, khuo tieng naupang chai dinga hawn a tum a. Mihriem umna khuoa fe chu Phungpui chun a ngam hlol naw leiin, intlan dingin Sura chu a dawr tran a:

P=Phungpui; S=Sûra

Indawr voi khatna

P: Sura, intlan lang.

S: Iengin am?

P: Tuthlaw hlo thlo theiin.

S: Amaa thlo thei maw?

P: Thä chu ngai bok e.

S: Chu chu ka nei ve tho.

Indawr voi hnina

P: Sura, intlan lang.

S: Iengin am?

P: Hreipui, khuoi tuk theiin.

S: Amain a tuk thei a?

P: Thä chu ngai bok e.

S: Chu chu ka nei ve tho.

Indawr voi thumna

P: Sura, intlan lang.

S: Iengin am?

P: Sekibusuokin.

S: Chu chu ienga ding am?

P: ‘Sekibusuok, bu suok e,

A lu tieng am a suok ding,

A mong tieng am a suok ding,

Sekibusuok bu suok e’

tîng i ta, bu le sa hmin sa hung suok el a tih.

S: Ni tuk raw se. Hung la rawh.

Phungpui chun Sûra chu hlèm tumin a sekibusuok tehlem a hung lak a. Thaw dan dinga a ti anga a hang thaw leh vok êk tlang inhriel ngot a hung suok a. Sura lungsen chun, ‘‘Mi hlèm i tum vei maw! Khuo tieng ka kei ding che a nih’ a ta, a tho thut a, kei a tum el tah a. Mit âr intra rak khopa tri hawp, Phungpui chuh a’n thin dur dur a. A mantupa chu mi huoisen chauh khom ni lo, mi var tak el, hang dawha thei chi ni lo a nih ti a hmu chieng chun a hma chu pik tul tulin a hriet a. A tawpah thaw ngaina dang a hriet ta si naw leiin a thil nei laia inro tak sekibusuok chu a pêk tah a nih. Chu khom chu Sûra chun a pawng pom el nawh. “I sekibusuok chun iem a thaw thei a?” tiin a la’n don chieng té tè a nih. Phungpui chun, “A mong tieng ei ben leh bu hmin sa a suok a, a lu tieng ei ben leh sa hmin sa a suok” a ta, Sura’n a hang ensin a, bu le sa tak tak a hung suok leiin a pompek tah a nih.

Tienami hi iemani chenah a neituhai khawsakna ngirhmun le ngaituona khawvel thlalak a ni nuom hle. Sura le Phungpui indawrnaa inthok khom hin a tienami neituhai thil hlut ruk pakhat chu ei hmu a, chu chu sin thaw sawl loa fak hmu a nih. Phungpuiin tuthlaw, hlo thlo thei le hreipui, khuoi tuk thei pek a tiem a, sienkhom thä thrang a ngai leiin Sura chun a pom nuom nawh. Thä thrang loa amaa hlo thlo thei tuthlaw le khuoi tuk thei hreipui a dit a nih. A tawpah tak rama thil um thei lo, mitdawivai khawvela chauh um hlak, bu hmin sa le sa hmin sa du ang ang tet dok theina khawl mak, sekibusuok chu a lakpek tah a nih. Chu nun ram, thaw loa fak le tlai zing beiseina, tak ram le inzom lo chu a nih Sekibusuok Theulawzi inthlungna chuh.

Aladdin’s lamp Vs Sekibusuok syndrome

Kum 1704 khan French mi thiem Antoine Galland chun China mi Aladdin le a mitdawivai khawnvar (Alladin’s lamp) tienami, mi dang dangin an khon khawm chu French tronga inletin zan 234 zet inzawt dai tienami a buin a buotsai a. A hnunga tienami an hung belsa pei chu The Book of One Thousand and One Nights (Zan sangkhat pakhat dai tienami) ti a ni a. Asia ram thlang tieng, abikin Middle East le a sè vela chênghai khawvel le inzom tienami a ni leiin, Arabian Nights tia hriet lâr a ni tak. Mitdawivai pûk (magic cave) ah khawnvar thilthawthei a um ti dawithiem pakhatin a hriet a. Chu dawibûr chu inru suok dingin Aladdin a ruoi a, a zong suoknaa thrangpuitu dingin kutsebi thilthawthei (magic ring) a’n buntir a.

Pûka mangang taka Aladdin a’n tang lai chun a beidong intel velin a kutsebi bun chu a tuoi fuk a. Chu phing leh mi lien tak el thlä (djinni) a hung suok a, khawnvar thilthawthei (magic lamp) leh chun Aladdin chu pûka inthokin a thruoi suok a, a nu kuom tieng a thruoi kir a. A nuin khawnvar chu a hang nawt fai leh mi lien lem le thilthawthei lem thlä (djinni lien) a hung suok a. Chu khawnvar thilthawtheina chu hmangin Aladdin chun an Rengpui in nêka ropui lem in a bawl a, rêngpa naunu Badroulbadour chu nuhmeiah a nei bok a. Dawithiem chun a hnungin magic lamp le lalnu chu inru hmang sien khom Aladdin chun a kutsebi thilthawtheina hmangin a lakpek nawk a, dawithiem chu a that a, Rengpa aiawin a hung inlal tah a nih.

Aladdin le a khawnvar tienami inthlungna khom hi ei bi chet chun Sura sekibusuok ang tho, inrim le sawl taka hlaw suok ngai loa hamthratna chungchuong nuom hun huna dong theina a nih. An indanglamna ruok chu, Sura sekibusuok chu fak le dawn thil chauh a ni laiin Aladdin khawnvar ruok chu nuom le dit taphot inthawtir theina hmangruo a nih. Hausak thut theina, chiepuomhai chiepuom a nih.

Hlawk thut nuom leia poisaa inkhèl (gambling) chîng amanih le lawtari invet chilh dam hi sekibusuok hringol (syndrome) invoi lei niin a’n lang. Awl theina ding ringot pasal mel tihai khom hi sekibusuok syndrome a nih. Thä thrang ngai loa amaa hlo thlo thei tuthlaw amanih le amaa thing phûr thei le khuoi tuk thei hreipui zong tumna lungril hi lungril piengsuol, tak ram le inzomna nei lo, bohmangna lampui le inzom tlat a nih. A rizal chu hlaw lo hlaw lak, thaw lo hlaw lak, penson lo penson lak, mi thi hnung aia hlaw lo hlaw lak tumna le ngamna, huoisenna pangzatum, India hmarsak rama cheng hnam threnkhat hripui tuor laia pakhat a nih. Mipui aiawa thlanghaiin mipui fak ai el khom ni lo, a thua um, a taka um lo prawzek hminga inri hmier hmiera sum an fak miel miel hai khom hi sekibusuok syndrome lei a nih. A thlawna tet suok ang chauha ngaina a um. Mipui lai khom an aiawtuhai chu sekibusuok anga an dit ang ang tet suok theina nia ngai an tam. Chuong ang bok chun nau tam tak chun an nu le pahai hi an ngai bok. Sikula kai mani nauhai miin mi chawmpek dinga beiseina lungril put dam le chuonga chawmpek dinga inzawrna hai khom hi a ni sâ vong.

Sekibusuok syndrome le Eden thu suok chu thil inkal tlat a nih. “I nuhmei thu i ngaithlak a, fak lo ding ka ti che thei ra chu i fâk leiin, hnuoi hi nangma leiin trongsephurin a um tah a nih: i dam sungin i sin inrim ra chu fa tâng i ta; hnuoiin hling le buor insuong a ta, i huon thlai chu fa tâng i tih. I hung suokna pila bok i kir nawk hma khat chun hmaia thlan tui luong zoi zoiin fak zong i tih..” (Gen 3:17-19) ti hih Eden thu suok chu a nih. Mihriem hi thaw lo hlaw fa dinga ruot ei ni naw a, thlan far zoi zoia inrim taka sin thawa fak zong dinga khuorel ei nih. Amiruokchu, mi tin duthusam chu sekibusuok nei a nih. Chu chu thi hnung, thlarau khawvela bek mihriemin nei tumin, chu ram mi’n tlun theitu dinga ei ring sakhaw hrang hrang ei bèl a nih.

January 20, 1961-a USA President 35-na John F.Kennedy thucha (inaugural speech) kha mi lien trongbau laia hril non hlaw rawn pawl tak a ni ka ring. Iem a hril a? A mipuihai kuomah, “In ramin iem a thawpek thei cheu ti indon loin, ka ram ta dingin ieng am ka thawpek ve thei ti indon lem ro” tiin infuina le chona ropui tak a pek a nih. Chu ngaituona chu sekibusuok syndrome-a inthoka hung suok a ni nawh ti a chieng. Eini rawi ruok chun inthlang zatin mipui kuomah sekibusuok pek ei intiem. Mipuiin tlaina beiseia an hang tet pha leh Phungpui sekibusuok tehlem ang khan vok ek hriel bak chu a suok bok si nawh.

Maurawkel zawng khuong

Ei tienamia inlar tak el pakhat chu Maurawkel tienamia zawng khuong a nih. Chu khuong chu dit dit le nuom nuom, dit dan le nuom dan ang anga inchangtir nghal theina, thilthawtheina mak tak nei a nih.

Zawng ruolin theihai ra an tlan lai hi Maurawkelin a en ruk a. Anni laia a lien tak chun khuong a pai a. An tlàn ding zâr zàr khah “Hmin rawh, pip” tiin khuong chu a hang ben a, a hmin tuor nghal pei a. Maurawkel chun chu khuong chu a’n hnar èm leiin zawng ruol theihai tlàn lai chu a ui leh a hnot thut a, an khuong chu a lakpek a. Thing, hnachang, lung le thil dang dang khom, “Mihriemah inchang ro, pip” tia khuong a hang ben chun an hung inchang pei leiin khaw ropui tak a’n din nghal a. A khuo hung rûn tumhai hlak tri ding um ta lo, ‘Thi ro, Pip’ tia a hang ben chun an thi hmat vong pei a. Chuongchun, tu khom a el le cho ngam an um naw a, fak le dawn, sil le bil iengkim a dit ang ang neiin, nun a chèn heu heu el tah a nih.

An hril pei dan chun, chu khuong chu zawng ruolin an lak kir nawk a, Pûkzing pûkah an lutpui a, tu chen hin a la um zing niin an hril. Maurawkel tienami hi tienami sei tak a ni a, a zawng khuong le inzom chauh ei hung tar lang a nih. Chu khuong chu thaw sawl ngai loa thil hrang hrang, mani dit dan le mamaw dan ang anga inumtir theina a nina tak chu ei hril san a nih. Hi zawng khuong hi sekibusuok nêk daia thilthawthei le trangkai lem a nih. Tu laia ei kohran pawlhai lem hi chu a tú tù khom inkoltir chi ni kher naw nih. Pathien hming lam nêka an khingpuihai tieng nghaa “Thi ro, Pip” ti hih Lal bieknaa an insam ruol lem el chun, buoithlak hle thei a tih.

Chîk taka ei ngirhmun pal tah le pal lai zing ei bi chun, thil dang po po nêk khoma eini rawi inhnikna tak chu zawng khuong zong suok nawk, mani kuta thuneina le thilthawtheina kol tuma thrang lak niin a’n lang. Pawlitiks ei khèl san tak khom zawng khuong pai a, thuneina fong chel a, sum hnâr chalai a nih. A angpui hmu zo nawhai khomin a hnai tak AK-47 ei chawi fir fer a, sorkar laipuia inthoka somdawlna sum ei hmu sunhai chu a chang rawn tak ni inchuin, helpawl chi hrang hrang ei indin a, “Thi rawh, pip” tiin silai piellunga mi tinin ei hrawk a, a kum telin ei ngirhmun a’n phet deu deu a nih. Sam 42:7 a ‘lipui chun lipui a ko a’ ti ang khan buoina chun buoina dang a ko suok pei a, chu livira chun ei intang a, a ram phêkin ei konkawpui takzet tah a nih.

Faisa ringna khawvel

Ei pi le puhai chun thi hnunga mi po po fena ni dinga an ring chu Mithi khuo an tih. Mithi khuo hi Raupui khuo, Vanvom khuo, Zingvonzawl an ti bok a, hla thua chuh Phulzing/Zingphul an tih. Mithi khuo hi hnuoi tienga um am chung tienga um ti thuah an chieng chie nawh. Manga hmutuhai chun “Ka zu fe a” an ti deuh seng leiin Baibula Judahai hril ‘Sheol’ le Grik-hai hril ‘Hades’ leh hin thuhmun a ni el thei. Isu ngei khomin Kapernaum chungthu a hrilnaah van chena chawi sang ni nêka mithi khuo chena tla thla ding a ni thu a hril leiin (Matthai 11:23) hnuoi sunga um chu a hoi khop el. Johan chun chu mithi khaw chabi neitu chu Mihring, Isu Krista niin a hril (Thup.1:18).

Ei pi le puhai chun mithi khuoa hin hmun pahni umin an hril a. Pakhat chu mimir thlarau po po chengna a nih. Hnuoia an um lai ang boka sin inrim taka fak le dawn an zongna, hnuoi neka rinum lem, ni dingin an ring tlângpui. Iengkim a tak ni loa a lem amanih a letling, thil chikte khom lien deua an hmu hlakna hmun ni dingin an ring bok. Chuleiin, mithi âr, mithi bu, mithi dumbêl, mithi fanghma, mithi savom, mithi sunhlu, mithi vaimim, mithi zawngtra le thil dang dang hin hming an put pha a nih. Entirnan, mithi khuoa savoma an ngai chu tuktulung chi khat, a hmul dum, invâk hrat tak el a nih. Mithi bu chu hlo chi khat, bu kung ang ve deuh a ni a, ‘khuovang bu’ an ti hlak bok. Chuong ang thil, a tak nêka chîn lem daih, a lem thilhai chu mithi khuoa thil um niin an hril hlak. Hieng thilhai hi mang le an suongtuonaa an thil hmu dan ni takin a’n lang.

Hmun pakhat ruok chu dam sunga thangsuohai sung le kuo chengna dinga an ngai ‘pielral’ an ti chuh a nih. Thangsuohai chu in tieng le ram tienga thangsuohai an nih. In tienga thangsuo chu bu le bâl le sum hau a, ruoi ropui tak thre a, voi thum bêk inchonga a khaw mipui hrai tlai a nih. Ram tienga thangsuo chu sapui sahrang that a, ral lu hawn a, ran thata in-ei a, ruoi threa inchong theihai an nih. ‘Inchong’ chu malsawmna an dongna chunga lawmna siem a, ruoipui buotsai a, tlâng hrai a nih. Chuonga thaw theihai chu an dam lai mi ngaisang an hlaw bakah an thi pha leh pielrala faisa ringa kumkhuoa khawsa dinga ngai an nih. ‘Faisa ringa khawsa’ umzie chu sin iengkhom thaw ngai ta loa inhoi chèn a nih.

Chuleiin, pi le pu huna nei an nuom tawpkhawk chu sekibusuok le zawng khuong a ni a, ni an nuom tawpkhawk chu thangsuo a nih. Sekibusuok neitu le zawng khuong koltu chu ieng lai khoma nuom hun huna mipui hraia inchong thei a ni leiin a ta dingin pielrala hmun chang chu bêla huon sa a nih. Amiruokchu, sekibusuok le zawng khuong neitu thangsuo tum dan le in tieng le ram tienga thangsuo dan ruok chu sim le hmar anga thil inpersan a nih. Sekibusuok le zawng khuong chu duthusam rama um, tak ram le inzomna nei lo, khawvel umphung le inkal a nih. Thangsuo nina ruok chu tak ram le ieng lai khoma inzom tlat, lungril le thä inkopa a sûr a sa hnuoia nasa taka thrang la a, tumruna, taimakna, huoisenna, ringumna, tuorselna, tha hratna le remhrietna hmanga thaw suok a ngai. Chuong ang mi, Hebrai 11-a ringnaa thangsuo dorzon khat neka tam hming a samhai le an hming hril lo tam tak hai khah Israelhai histawri cheimawitu le an hnam le sakhuo dam khawsuokna lampui sieltuhai an nih.

Ei rama kristien sakhuo a hung lut khan thangsuo ngirhmun chu ringnaa chang el thei a nizie thu inchuktirin ei hung um a. Kristien hmasahai khan chu thu chuh ringzo taka pomin, an nuna Pathien thu zawmin, “Pathien thu awi” tiin an hming an lo ziek lut ngam ngat a nih. Chuong mihai, taksa thila rimsikna tinreng huol vel, ‘lungngaina sum zing hnuoia trap le inruma’ invaihaiin ringna mita hma tienga lo hmuoktu ding, chatuona chawl hadamna ‘pielral’ an hang thlir chun tlung kar an nghakhla takzet a. Khang lai huna Zoram khawvela ei hla phuoktuhai van ram ngai inrùm ri hre nuom chun tuoltro hla, abikin kum 1919-1950 inkar vela phuok, ei Lengkhawm Hla buhai neka inring lema mi hril theitu dang an um ka ring nawh.

Khawvelin a mi tlon tlei nawh,

A sungah ka trap sunni tinin;

Salem thar ka Lal khawpui le

Lungzurhai ka hmu hma chun,

Trap sil lai puon ang bang thei naw ningah.

Chu pielral kotkhar, kha hmaa thangsuohai ta ding chaua inhong hlak chu Isu Krista tlanna ringtu taphot ta dinga hong a nizie thu ei hrieta inthokin mi tinin thangsuo ngirhmun chel tumin, pielral triketa ei ngai piengtharna chu kum 1958 laia inthok khan ei hung insukhmu a; chu triket chu inhmang thei ta lo dinga ei inhrilhmu bok leiin kohran khomin tu chena a buoipui tak le hril rawn tak chu piengtharna a nih. Mi piengtharhai chu ruol le pai ding, nuhmei pasal ding, mo le makpa ding le iengkima inthloppui dingin ei hung thlang bik leiin, a thu le a langa piengthar, a taka piengthar lo, taksa ser tan, thlaraua ser tan si lo ei hung pung a, ei khawtlang hi lemchangna le lemderna bazarpuiah a hung inchang tah a nih.

Piengthar inti pawl lai hin Pathien ram ta dinga iengkim tuor huoma inrim taka bei pawl chu mi tlawmte chauh an nih. A langa piengthara insâl, piengtharna hmaithinghawng inbel, mi hmu loa chuh suol iengkim thaw ngam, beiruol zata thar non, Krista le an ni tin thlarau hringna inzomna um lo, lemchang an tam. A thren chu mani ringot inpumbil, rongbawlna sin ngai poimaw der lo, ramthim invoina nei lo, sienkhom nasa taka intiraumi a, khuong le dar le Kanan ram thar mawi inawia tui hlim cheng ringota inhmang tum an um bok. Taksa rama ei chengna khawvel nghok a, mihriem thaw dinga innghat an mawphurna thaw pei lo le hlen pei loa Kanan ram thar hlimthlaa inbikrukna (escapism) zong pawl, khawvel an nghokzie le rinum an tizie kur nguoia insam zing, sienkhom thi ruok chu hrà rina rin, damna ding a ni phot chun nei po po seng ngam si, an tam bok. A tawi zawnga hril chun, tak ram hmasuon ngam loa inbikrukna remchanga hmang pawl an nih. Chu lei tak chun a nih Karl Marx-in sakhuo hi mihriemin kàni (opium) anga ei hmang thu (Religion is the opium of the people) a lo hril khah!

Ni e, tak rama inthoka tlan hmanga lengkhawm zai, ei hla thluk le thu invuok tawka siem hlaa pielral ram mawi ei hang inawi mup mup el hi chuh, ei kalchar rong la kai dethai ta ding lem chun, thil inhoi le thlakhlaum a tling annawm. Zùn a nei a, ei thisen zàm a fang a, ei lung innona a chawm a, ei thlarau dangcharna khom a hnem. Amiruokchu, tak ramah ei kir nawk pha, ei inbikruk sung khan ei thaw ding a lo inhnawk khawl rawn ting chauh a nih. Ruihlo chinghai le thlarau iemani inruia chiri tam tak hi ei indanglamna a tlawm.

Hieng thil pathum, Sura sekibusuok syndrome, Maurawkel zawng khuong syndrome le pielrala faisa ringa khawsak thu ei hrilhai hin ei ngaituona le khawvel hi ei ring baka nasain a thruoiin a hèm a nih ti hih chieng nawkzuola ei sui ka nuom leiin, mi thu la ziek ngai zen zen lo khom ni sien, ei ngaituo zui pei dingin a hmawr ka hung phor lang a nih.

(April 21, 2011 Delhi)

Post a Comment

  1. Easter Week rmimawi muzik kha a va mawi ngei el a. Hla hai reng reng beat siem danglam met a tha ka ti a. Ka la dit sa, pu admin.

    ReplyDelete

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.