Halloween party ideas 2015

This observation dated June 26, 2016, was written by (L) Pu Lalthangsang Intoate, Founder of Hmar National Army/Assembly, before his death on July 5, 2016. Admin, Inpui.com

(Khawvel tukvera Hmar hnam min daktirtu mi pathumhai laia nuhmei pakhat hming inlang! Sinlung Hills hi a hmel enin tlawm hle sienkhawm an chawkna man, hnam pasalthahai thisen kha, Abel thisen ang thoa hlu a ni theina lai a um a nih. Chu umzie chu, hnam pasalthahai thisen rawl khan Pathien chu ko hawiin; khawvel politics intlansieknaa
ei hmakhuo ding ei tarlang ang hi sukpuitling a ni ding a nih)

“Artui am Arpui a upa lem?” tia, indawnna hi dawnna awlai bek lo a ni lai zing, chi thlatu archal khawm hi ngaituonaah an langnaw thei nawh a. Chuongang bawkin, Hmar tawng, ‘IE-MA-NA’ hmangtuhai hi khawvel tukver min daktirtu lai (chanchintha ei dawngnaa) hin, “Pu Watkin R Robert (Sap Tlangval) le Senvon khaw lal Pu Kamkhawlun hi tum an pawimaw lem a?” tia, indawnna hi pieng ta ang sien, Pu Tlangval laka chi tutu ang hiel, chanchintha bumal an chawk theina dinga pawisa (Pound 5) thawntu, nunghak Emily Davies ngei khawm kha ngaituonaah a pieng naw thei naw a. Chanchintha leia hniek hnung ropui tak ‘Noa’ lawng tukver ang hiel, khawvel rambung changkang tak ‘USA’ thlirna tukvera inthawka thlir theitu hnam ei ninaa hin, (Famtah) Pu Rochunga Pudaite sulhnungah tirko Paula hlimthla an lang bawk a nih.

Hmar hnam hin helna (Revolutionry movement) ei thawna san tak nia inlang chu, “politics rorelna khawl (political administrative unit) chikte bek nei inla, chuchu sirsanin khawvel politics intlansieknaa hin hei thang (participate) ve inla” ti hi a nih. Chu duthusam le hmathlir chu sukpuitlingna dingin kum 1989 April 28 ni khan, hnam pasalthahai chun ralthuom an lo put tan a. Kum 5 a tling kum, 1994 July 27 ni khan Mizoram sorkar le HPC chun remna thuthlung chu siemin SHDC chu a lo pieng ta a nih. Sienkhawm vangduoi thlak takin, ei ti ding am, annawleh, vangnei thlak? SHDC chawlhun lailawk (interim period) chu khawvel political accord ziek lai a sawt pawl a nih. Helna kum 27 a tlingna le remna thuthlung ziekna chu kum 22 a tlingna, kum 2016 ngei ah hin, Hmar Inpui keihruoinaa HYA, HSA le MHWC haiin Hmar hnam ta dinga ditthlangna hnuoihnung tak ngenna pathum, India Home Minister kuoma 5th May 2015 a an zu peklut laia pakhat, Hmar hnam thangmawbawk ‘SHDC Accord’ chu sukpuitling dinga bawzui a ni angin, 15th May’ 2016 khan, Mizoram sorkar chu High Court ah hek alo ni tah a nih. Chu umzie chu, India rama dan (legal) ang taka roreltuhaiin Sinlung Hills hi tukum sung ngei mipui kutah an sie hman beisei a nih.

“SHDC hi, iengleia Hmar hnam thangmawbawk a ni thei am?” ei ti chun, HPC kha Ralthuom hmanga ram le hnam sansuok tumtu pawl (Hmar hnam Revolutionary Party) a ni ang hrimin, Mizoram sorkar le remna thuthlung an ziek khan, Mizoram sorkar-in SHDC accord kha a palzut hlau chun, ramhnuoia inthawka nawrtu ding le Hmar hnam del ram hmun danghaia khawm politics inhumhimna suolsuoktu ding bakah, hnam humhim (safeguard) tu dingin, hnam sipai iemanizat ramhnuoiah maksan an ni a. Chuonghaiainthawk chun, ‘HRF’ fethlengin, HPC (D) ti hi a pieng a. Sienkhawm, SHDC remna thuthlung chu sukpuitling loin kum 22 a tling ta hiel a. BVHTDC Accord hlak kum 20 invawi hnunga khawm sukpuitling la ni lo. N.C. Hills-a Dimasa ni lo tribal lai a tamtak ni siin, IPF hmalaknaa hlak Hmar hnam inthaw hlawk bawk lo. Manipur a hlak, Pherzawl ADC chu a thua thun ding ang el. Tipaimukh District Demand-na hlak, India Prime Minister kuta memorandum peka um chu dawnna hmu nisienkhawm, bawzui thei ni lo. KNO/UPF hmalaknaa hlak thawhlawk bawk lo. MDC biel siem bel a ni leh hlak, ei unauhai an pung a; ei ni ruok chu ei kiem lem nawk nghal. Hieng thilhaia a KAIKUONGPA chu, SHDC le HPC (D) hai pahni hi, “Artui am Arpui a upa lem?” ti indawnna ang tho a ni leiin, Sinlung Hills Accord Implementation Demand Committee (SHAIDC) ti pawl chu indinin, SHDC Accord cheltangtu Mizoram sawrkar chu High Court ah a hek el tah a nih. Tuiluong lai tingchata um chu a dangtu huotthe a ni chun, tui chu a luong zur zur angin, Hmar hnam thangmawbawk ‘SHDC Accord’ chu sukfela thuneitu ding mipuiin an thlang thei ta si chun, Hmar hnam hin helna a thawna san tak, khawvel politics intlansieknaa chun a thang thei ve ta ding tina a nih. 

Khawvel politics intlansieknaa Hmar hnam hmakhuo ding:
1. SHDC member inthlang zo le inruolin remna thuthlung ziekna bu Para. 6.1 a ziek a ni ang ngeiin, Mizoram state sunga district tribal inhumhimna (Sixth Scheduled) hnuoia um lo po chu tribal inhumhimna hnuoia sie dingin nawr ning a tih. Mizoram sawrkarin sawrkar thlungpui kutah sukpuitling dinga mawphurna an hlan naw chun, High Court a putlut ni nawk a ta; Chakma, Mara le Lai district hai angin district dang, Aizawl, Lunglei, Champhai, Kolasib, Mamit, Serchhip district hai khawm hi Sixth Scheduled inhumhimna hnuoiah, kum 2017 sung ngei khin sie an ni ta ding a nih. Chu huna chun, SHDC khawm hi lo thei loin District puitlinga hlangkai a ni ding a nih.

2. Hmar/Sinlung besanin, Mizoram ah Political Party thar indin ning a ta; chu party thar hmathlir chu Zoram Khawvel huop phak a ni ding a nih. Mitin duthusam neka let tamin Mizoram keihruoi ning a ta; sawtnawte sungin Zoramthar indin a ni ding a nih.

3. Mizoram-in Parliament house ah member (MP - LS)) pakhat cho a nei hi, politics thila dit naw hnawkna ang ela hmang ni ta nawng a ta; tawng tieng pang a khawm, vai tawng le mingo tawngah piengpui tawng anga hmang thei, dang innal tieng a khawm vai dang-innal tak nek hmana innal, thiemna le varna tienga khawm, parliament house sunga a vantlang chung ni ding chu, sersuokin a tirlut hlak ding a nih. 

4. BVHTDC accord la fel lo zing hi kum khat sungin sukpuitling ning a ta; NC Hills a dierkei hnam nilo, tlangmihai po umna le BVHTDC huomsung po hi kum 1/2 sung ngeiin Hmar Autonomous District Council-in siem ning a tih. 

5. Pherzawl ADC hi hmang theiin siem ni nghal a ta; Manipur tlangram pumpui hi Sixth Scheduled hnuoi or State hran a ni hunah district puitlinga hlangkai ni bawk a ta; 2017 kum bula MLA inthlang dinga khin, hieng Tipaimukh, Thanlon, CC Pur, Saikot le Jiribam biela Hmar vote hai hi hnam pumpui ta dinga lukhawng nei a ni ta bawk ding a nih.

6. Sinlung Hills Council, Hmar ADC, Assam le Pherzawl ADC hai pathum huom sung hi Hmar State ruongama induong a ni ding a nih.

7. Hieng ang taka Hmar hnamin lampui a hraw chun, tuta mipuiin politics uiek hmua ei hmu el ta hi, ni ta nawnga ta; a chin a lienin politics umzie ei hriet ta ding a nih. Hmar politics thlipui i nuoihar, Hmar hnama inthawka boral der taa ngai, Pu Paula (Pu Rochunga Pudaite naupasal pahni laia a upa lem) ngei khawm chu, Damaska khaw kawlah Saula chu ‘Paula’ tia ko a ni el tak ang khan, “Sal hnam hman USA president an ni thei chun, kei, Pathienin mak le danglam taka a i zawngsuok hnam le, khawvel pumpui huop pawl, ‘BFW’ indintu (founder president) nau hi, ieng leiin am USA president chu tling thei naw bik ka ta?” tia, a khek suok hlau el chun, mihriem ngaia thil thei ni dinga ring kai lo, Hmarram-a seilienin USA ah hmun khuora khawvel pumpui huop pawl hman, a piengna pa indintir a ni chun, ama ta ding lek lem chun USA president ni chu mihriem ngaia hman a awm hle chun; Pathien ta ding lem chun, a biekbuk sung sukfai ang cho a ni ding a nih. Chuongchun, Pu APJ Abdul Kalam India president a ni laia ram dang an zin chang, Pu H.T. Sangliana (MP) a thuoi kher hlak ang khan, India president le PM hai chu India rampuo an inzin chang, India rorelna In-sunga mi en chung, ei MP/Mizoram MP ngei chu an thuoi el cho ni loin, a hmathein an hmang ta lem hlak ding a nih. 

Hieng, ei tarlang ang taka Hmar hnamin lampui a hrawna ding chungchanga hin, a bikin Hmar hnam sunga pawl hran hran thuoituhai bakah, Kohran tin thuoitu le Khawtin thuoituhai hin mawphurna insang tak ei nei a. Chu ei mawphurna chu, “I ngirna kha hmun thienghlim a nih” ti angin, “Hmar hnam hmunpui (Headquarters), Zomi hmunpui le Kuki hmunpui ni ve ‘Tuithaphai’ ngeiah, Manipur tlangmi pumpui humhal nuomna leia ruong pakuo vui thei loa la um zingna chungchanga hin, ieng am thaw ve dingin Pathienin a mi phut a?” ti hi, ngaituoa; hi thila inthawk hin ieng amani beka insiemtharna nei tum ding a nih. KNO le UPF thil ngen chungchanga ruok hin chu, iengkhawm buoina dang a um nawh a, ei ram, Zohnathlak ram a hin hnam dang tukhawmin thuneina an nei nawh a; ei ni sung bik thilah iengamani leia rorelna pumhlum (state) ei la lak naw a ni lem cho a nih.

Hmar hnam hmunpui Tuithaphaia inthawkin, Hmarram/Tipaimukh chu sirsana HPC/Hmar thalaihai chun, a tlawna hnungkir thei ta lona lampui/helna lampui chu an lo hraw kha a nih a. Kum 5 an vawi choin state sorkar leh remna thuthlung khawm chu an ziek ngei a. Sienkhawm, ra tha insuo chu hril lo, a ra sun khawm a hrut vawng; ra hrut inchuna lamah, hnuchak invawi ang el ei ni vawng man ta aw...ti ding hiel hnung, kum 22 sung veng vawng a chun, lampui tluongtlam tak mi kawkhmutu dingin ‘Hmarram vs America’ ti thuziek chu tiem theiin a lo um tah a nih. Chuleiin, Hmar hnam chu khawvel tukvera min daktirtu mi pathumhai laia nuhmei pakhat inlang ve tlat hi, Nazareth tlangval Isu pa Joseph thlatu laia nuhmei pali hming a chuong ve kher ang khan, Hmarram khawvel thar a hin, Hmar historian ropui tak tak la hungsuok pei dinghai khawma, ‘Emily Davies’ ti hming hi an theinghil ta ngai naw ding a nih. Asanchu, Pu Tlangval khan Eden huon kalhmang (method) kha hei hmang hlau el sien chu, chanchintha bumal kha inchawa semdar ta nekin, khanga a hmelhriet ngai khawm nilo, nunghakin pawisa a hung thawn tawp el kha, lunglairukah paiin, “Sakhmel tawng lo ‘D’” tia insamin, muolzapui kardan tak meuah ‘thaikawi bawmte’ (lekhatawn le a bawm) in vuongtir ta tlut tlut el sien chuh, vawisunnia Hmar hnam ngirhmun ding le ‘IE-MA-NA’ ngirhmun ding hi dawn changin, “RENG RENG VADUNG” ti bak chu mitthlaah an lang ngai naw a nih.

Tuipuiral tlangval kum 24 mi choin, nunghak ngaiven chu hrillo, ring tan lu bawng huomin a pu sedai nera a mi hung zawngsuok leiin, khawvel rambung changkang tak ‘USA’ thlirna tukvera dak theina ngirhmun chu ei lo chuongkai ve tah a nih. Eden huona chun, Adamin a nuhmei a hmangai em leiin mihriemin tawngsie ei phur thu ei hmu a. Abraham khawmin, a nuhmei ngaidan laa a bawinu hagar chu nau a neipui leiin, vawisunni chena Israel ram/Middle East laia buoina chun, khawvel a nghawrhning zuol pei a nih. Lal Solomon-in a nuhmeihai a ngainat luot leiin an pathienhai a biekpui el khelah, an pathien lemhai chen a siempuina leiin, a lalram a chanpha ti ei hriet a. Bible ah, “Nuhmei lu chu pasal, Pasal lu chu Krista” ti ziek a ni angin, a bikin Hmar tawng, “IE-MA-NA” hmang pasalhai hin, Adam, Abraham le lal Solomon hai pathuma inthawka nuhmei le pasal inkara inchuk ding Pathienin a mi pek hi vawng tlat a; sungtin lu le, mani ngaizawng tinhai lu ei ni thei a ni chun, Sinlung Hills hi a hmel enin tlawm hle sienkhawm an chawkna man, hnam pasalthahai thisen kha, Abel thisen ang thoa hlu a ni theina lai a um a nih. Chu umzie chu, hnam pasalthahai thisen rawl khan Pathien chu ko hawiin; khawvel politics intlansieknaa ei hmakhuo ding ei tarlang ang hi sukpuitling a ni ding a nih.

Post a Comment

  1. A lo in ril vang vang ngei el a.a pam dan hi ka hriet thar a, a pam a.nih.

    ReplyDelete

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.