Halloween party ideas 2015

Ziektu:- Pu L.Keivom, Inpui Columnist

Welcome to the hotel tuiringphaisen:
Such a lovely place,
Such lovely people;
Plenty of smiles at the hotel tuiringphaisen,
Any time of year, you can find it here.
- adaptation from Hotel Califormia

Sagang le a se vela khuo Tuiring, Kananphai, Khonomphai le hmun dang danga lalhai le upahai kana May 3-4 kan inzin hnungin, kan inthloppui David Buhril chu Seminar-a thrang dinga Kolkata tieng a fe leiin, Buonga (Vanlalhlun Traite) leh David Buhril Gypsy chawiin May 13, 2011 tûk khan kan hnung thuol dingin zanriekin kan inthok suok a. Tuiringa Reformed Presbyterian Church (NEI) sikulah a sin bawzui dinga Buonga ka thak hnungin Kananphai lal Saihlutchung le a naupa Augustine, (Saidana Lalmakthang naunu Hrangneikhawl pasal) chu chibai malamin, kan inzin hmasaka kan lekhabu theinghilh ‘In Search of Chin Identity: A Study in Religion, Politics and Ethnic Identity in Burma’ ti, Lian H.Sakhong buotsai, lekhabu thra tak el chu lam dingin ka fe a. Hi lekhabu hi Saptronga Zo hnathlakhai lekhabu ziek, bel chieng dawl um sun tlawmte laia pakhat a ni leiin, a ngaiven nuomhai ta dingin, a bu hming hih ka hung tar lang kher a nih. Abraham Lincoln khomin, “Ka ruol thra tak chu lekhabu ka la tiem lo mi hung lapektu a nih” (My best friend is the man who’ll get me a book I ain’t read) a lo ti khah. A hmelmatu che thil inlau tak chu lekhabu thra le thu thra tiem ding i hmu palh a nih.

Iemani chen Kananphaia ka va thrung hnungin ka hung kir a, Buonga hai inkhawm chu an la zo el naw leiin chawl malama thingpui dawn dingin lam sira hotel-a chun ka lut a. Hi hotel hin hming a nei naw leiin, kum 1976-a American rock band Eagles hai hla hmingthang, thla tlawmte sunga America ringota khom a kawpi maktaduoi 16 chuong an zor suok, ‘Hotel California’ ti ang khan ‘Hotel Tuiring’ ka ti ve ngot el a nih. ‘Hotel Califormia’ hi hotel um tak tak ni lo, sienkhom kum 1970-80 bawr laia sum le pai le taksa thila hnienghnarnain nun suol tinreng le ruihlo chi hrang hrang a hring suok bawia intanghai ngirhmun tar langna dinga ngairuotnaa hi hla phuoktuhai hin hotel hi an indin a nih. Setan be pawlhai hla anga ngai pawl lem chun hi hla hi an sak nuom nawh. Mani phak tawk tawka thil hril fie pawl le a hung nawk ding thu hriltu ngeiin a hung nawkna ni ding chu Pa chauh naw tu khomin an hriet naw thu a hril tah sá sà khoma a kum le ni le darkar chen hril pap pap ngam le a lo awi nuom pawl ei um pei hi ieng thlarau chi khat amanih ei chang chuh a ni hrim hrim.

Hotel Tuiring ruok hi chuh hotel um tak tak, ni tina Tuiring khuohai le inzinhai fuon khawmna, thu tin thu tang, gospel le pel lo, pawlitik le tik lo, thu tak le khêl, thu thra le sie, zawlro le ro lo, zamaw le maw lo thu hrila an innuina, infiemna, inselna, thu fe le hung an inhril tuona, inthlang huna vote zongtuhaiin thingpui le bei khilaia vote bawm, ‘inthlang ngawi bawm’ an dawna, hlim taka mi tam tak intuokna le trap puma an inthrèna hotel, sienkhom hming nei si lo chu a nih. Ka ngaituo a, hi hotel, hmeithai in tiet chauh hin gawp ve-in, a thurûk pai po po ip nei dêr loin mi thretpek sien, sun le zan tam ngaithlak ding um ngei a tih. Inngaizawng, inhmu châk em em, in-en nghok thei lo, hmai inchang taka in-en ngam si lo, sienkhom in-en loa um thei bok si loa mit sira hi hotel sunga an inpel lai dam kha kum tam hnunga a changtuhaiin an ngaituo kir chang chun, an sikhlim la puor thar nawk uoi uoiin, an hmulthi khom inding nawk sung sung dingin ka ring tlat chu tie!

Hotel Tuiring panna lam

A la fe ngai nawhai ta dingin a lampui hang sui vak ei tih. Churachandpura inthoka Imphal pana i fe chun Kangvai khêlah chang tieng lam a pêt a, sak tieng a pan a. Chu chu Sagang panna kawitan a nih. Chu khêla lam chu i hraw nuom chun sipvir lukhum khum, sertan ruol tamna, kelchal leh khâkhmul nei sei lem in-el ni awm taka khakhmul hla sei an tamna khuo, kha hmaa a se vela chenghaiin an ran inhmang an zongna tak hlak hmun, varak inhrâm (quack, quack) ria inthoka a khaw hming an phuok ni awm tak, ‘Kwakta’ an ti chuh a um a, chutaka inthok chun chang tieng petin sak tieng pan la, chu lampui chu Saganga tho a lut. A lampui thra taka ngai sienkhom hla lem chu Moiranga inthoka chang tieng pêta sak tieng pan a nih. Sienkhom, hieng laia lampui thra ei hril hin hmun danga kum tam lampui an rausan hnung khom a tluk nawh. A mimir hin motor chuong sia intet ot ot lo chu thil awm loah an ngai tah khom a hoi letling khop el. Khawvela hin nun ngiltluong neka a letling hmang pawl ei tam hrim a nih.

Lampui thu hril tâka chun thla hmasaka Churachandpur-a ka cham sungin Rengkai lampui an siem lai ka hmu a. Lampui inruol lo deuah lungbuot phit le pil nawi le alkatara tlawmte chokpol an phul diet diet a, road roller-in an hrut phek a, Zote fanghma zel an ti chuh sà tak a la nih. An thiemin inpâk an um letling khop el. An thaw lai chu mipui le khawtlang roreltuhai khomin an thlir khup a, sienkhom ni ding hrimah an ngai tah ning a ta, to trokin an en liem el. Hmun dang, a taka ni tin nuna gospel an hmangna, ram hmasawna thil tlung chu ni sien, khawtlang roreltuhai le mipuiin ri neiin rawl insuong an ta, chuong ang chun thaw ngam teuh naw ni hai. Hieng neka uolau taka sum fak dan hi a um chuong am a ni? Hi hi ‘fakrûk, hleprûk’ ni ta loin a ru inlanga fak le hlèp a nih. A hmutu le hretu, en liema topui, kristien intihai hin suol ei ngai thei lei hin a fatu le hleptu leh ei danglamna a um nawh. Ei kristienna hi a taka hmang khop ni lo, alkatara duor neka inphân lem, artui hamda khom tluk ta lo ni sien a hoi tah khop el. Eini laia thudik hril le tran ngam chu invêt le dem hlawna a nih.

Kawrapson lam tieng maksanin ei hotel pan ding lampuia bok kir nawk inla. Sagang ei tlung a, an bazarpui hmai chang tieng lampui chu hraw peiin Denver Pharmacy, Augustine le Hrangneikhawl hai nupain Kananphaia inthoka an hung enkol chu, ei tlung a. Hi farmasi hi damdawi zorna ringot ni loin mi fe le hung inlawi lutna, information le social service centre poimaw a nih. Hi pharmacy hi i tlung tah chun, muonglei hmun tlungah inngai la, hieng lai hmuna hin inhmang le invai thei a ni ta nawh ti hre bok rawh.

Chu taka inthok chun sim tieng panin lampui a fe a, tlun taka ei fe chun Langza a sun a. Pharmacy-a inthoka meter za vela hla, chang tieng, hmawng buk thra tak el bulah ei pêt ruok chun lo iemani zat ei hraw thleng hnungin muol inhnuoi tê tè thruta lampui, tlâng lam (country road) indik tak el, khing tieng khing tienga thing zing dur el huol vel hmun ei hraw a. Chu hmun inhoi ei khêl char chun Tuiring le Langza phai kuom mawi êm êmin a mi lo hmuok a. Chu taka inthoka phai thruta um khuo pahnih-Lukhumbi le Thangpilien- ei tlan khel zo chun simthlang panin ei tlan pei a, Tuiring khuo ei tlan lut a, khaw tawpna lampui sir chang tienga um Barjohn nuhmei Lalmalsawm (Sawmte) enkol Hotel Tuiring, hi khuoa hotel pali um laia tuta truma ei chang thlang chuh ei tlung tah a nih.

Hotel am Stall

Eini rawiin thingpui dawr ‘hotel’ ei ti tlat hi a mak angreng khop el. Hotel chu riekna le bu fakna hmun a nih. ‘Restaurant’ chu fak le dawn chauh zorna hmun a nih. Chu chu ‘Café’ (Kafé) tiin hmun tam takah an ko. Fak le dawn, abikin zu chi hrang hrang tlàn theina hmun chu ‘Bar’ an tih. Hotel lien threnkhat chun bilding pakhat sungah restaurant, café le bar hrang hrang an nei a, a thren lem chu lamzawl le inkop, raw zîk bùl sawi nêka nasaa insawi theina a nih.

Kha hmaa zu le sa an zorna in chu ‘Tavern’ ti a ni hlak a, abikin USA sim tieng ramah an hau bik zuol. Tavern threnkhat chun riekna pindan an nei bok. Chuong ang chu hmun threnkhata chuh ‘Inn’ an ti a, chu chu ‘khuolbuk’ tiin eini ei inlet. Mania rong inbawl nuom chun inbawl theina, bur le bel le thuk umna khuolbuk, mani in anga a tuola motor sie theina, khum khom a trul ang anga daw sa theina, tu laia tlungna inlâr chu ‘Motel’ an ti hih a nih. New Zealand-a kan um lai chu sungkuoa kan inzin pha leh hotel-ah ni loin motel-a ngot kan tlung hlak. Chun, tu lai chu ‘Tavern’ le ‘Inn’ hi an hmang inlar tranna England-a khom ‘Pub’ (public house lamtawi) tiin thlak a ni ta deuh vong. ‘Pub’ lawm tak chu British, Irish, Australian le New Zealander hai hi niin an hril a, ‘Pub’ 53,500 neka tam hiel an nei a nih. London inhoina pakhat chu an ‘pub’ a nih. Thralai, valai, thrahma le pensioner hai ta dingin pub hrang hrang an nei a, zan tieng chu a khaw lai pub khom khuoibu lun vanglai ang vong a nih.

Thingpui/kawfi le fak ding zorna dawr hi ‘Tea/Coffee Stall’ an ti a, bu fak ding ruok chu an zor ngai nawh. Ei rama tlungna le riekna um si lo hotel ei tihai hi dannaranin, thingpui le fak hme ding zorna chauh a ni chun ‘Tea Stall’ ti ding ni awm tak a ni a, bu fakna hmun, riekna hmun ni si lohai chu ‘Restaurant’ ti ding a ni bok. Tea Stall hi India ram hmun tinah, abikin lampui sirah hmu ding a tam. Khuolzin chawlna Bus/rail station tinah a ser laia a mei ang, mi tam tak fakzongna, India rama sum hnâr lien tak pakhat ve, Indian Institute of Management (IIM) Ahmedabad lem chun an sabzek chai laia an sie sa hiel a nih. Lam sira thingpui zortuhai ringot khom hi tiem inla, maktaduoi tam fe an ni ring a um. Gas thuk, ketli le bêl, a rei inbak neng el, tuibel le no tlawmte, thingpui fe, bawngnene le chini an nei phot chun thingpui dawr an hong a ni pei el. Kei hi tuk tin thingpui nopui 5-7 inkar inluma dawn hlak ka ni lei le Custom & Excise-a ka um laia thla thum hiel thingpui huona thingpui tienga spesial trening nei ve tah ka ni leiin a umzie hi iemani chen ka hriet ve a. Lam sira vai thingpui siem, tak ngâk el, a thren lem chun maru marang an pol, bau hni vel chauh daih, lum hlota ei hang dawn hi chuh, kawk a nei inril khop el.

Thingpui dawr poimawzie

Mihriem hi a hona cheng a, chetla a, inpawl khawm mi (social animal) ei ni leiin khawvel hmun tinah a tu khawtlang khomin mi hîp khawmtu ding iemani bek ei mamaw a, chu chu a um naw khoma siem fawm a ngai. Grikhai khomin chuong anga inpawl khawmna hmun pakhat, a hmaa tuolthat chungchang reltu upa ruol inthrung khawmna, a hnung peia zalen taka ngaidan puong theina hmuna an hmang, Areopagi (Areopagus) an ti chuh an khawpui Athens-ah an nei a, chu taka thu hril ding chun ‘nasêtumpa’ Paula khom an thruoi a ni khah (TT 17:19). Tu laia hmun hrang hranga khawsa eini rawi Areopagi chu thingpui dawr a nih ti inla, ei hril suol ka ring nawh.
Hmarkhawlien-ah i fe chun pasal ruol tam tak zing thoin mit êk an nuoi tril zoa an pan tak chu thingpui dawr a nih. Chu taka chun titi sepin zing bu fak hun chen an gawp a. Rengthei an zor hun, an pawket gawrom lai, ‘artui tet koi thla’ a ni lem chun thingpui le bei ringot leh ni loin, artui but le zeu leh an gawp ngat ngat hlak a nih. Biek in po po khar thut inla chu a tam lemin an lawm lem el thei a, thingpui dawr po po khar thut inla chu an chi-ai hle ring a um thung. Ieng leiin am? Pulpit tlanga tu sêl thei loa lem changa inpawt rak rak nekin, thingpui dawra zeldin thubawl satpui a, zalen taka nuom dan ang senga inchingchivet chu inhoi lem le thienghlim lema an ngai lei a ni el thei. Good Morning Bazar bul thingpui dawra papui ruol titi ngaithlak chu ei ngirhmun phak chin hriltu a ni leiin iemani kong zawng chun a bengvarthlak khop el. Ei inhnawmna khawvel hi a hnaiin a la uolau a, vokpui leh ei la’n zui hul hul el chuh a nih.

Kum 2009 February 15-16 le May 25-26, 2011 khan North Tripuraa Ranglong-hai khawpui tak Bagbasa-ah ka inzin a. Rev. Lawmthang inah kan tlung a. Ranglong upahai le thruoituhai chu an inah sir a, chibai buk a, titipui kan nuom thu kan hril a. Sienkhom, anni thaw dan pangngaiin hotel-a inhmupui an ti lem vong. An in lutna tlaka an ngai naw leia an ti a ni chun hriet thiem a um khop el. Amiruokchu, an hnam thu le hla khùn taka indon ding le a thei ang anga rikawt dinga fe kan ni a, chu chu uolau taka bazaar hmun thingpui dawra mi inzi nuoi nuoi laia thaw thei chi a ni si nawh. A ieng khom chu ni sien, an ti ang chun thingpui dawrah mi inlon nuoi nuoi lai kan inhmupui a, ieng khom thaw dukdak thei a ni nawh. Khing tieng pangah an mi poimaw dang, chinchang hre lem, pakhat lem chu anni tronga Baibul inlet mektu Rev. Peter Ranglong kan inhmupui tawl a, a hlawk khop el. An ngirhmun le phak chin enin, hieng ang hmuna ngakuoi kamna ding chun thingpui dawr mâ mà a lo thra tak chu a nih. An Areopagi a ni tlat a.

Hotel Tuiring

Kum 2008 November 15-a Lal Ringum Khobung le Tuiring khuo kan sir truma kan chawlna hmasa tak chu Sawmte enkol Hotel Tuiring hi a nih. Hi hotela hin lutin thingpui kan dawn a. Iemani chen kan thrung hnungin Kom papui, kum 85 mi inti, a hming Saitho chu a hung lut a. Pa zangkhai, trong nuom le thil hre tak a ni a, thingpui le bei kan khilai a, sawtnawte sungin kan innèl hman hle a. Ka lungrilin, “Saikho hi an hnam chanchin le an thu le hlahai indon dingin Tuiringah ka fe nawk a ngai a nih” ka ti a. Chu chu kum hni le thla ruk hnungah, May 3-4 le May 13-14, 2011 khan hlenin hi hotel-a bok hin trum hni zet Saitho chuh ka’n hmupui nawk a. Ka sir nawk hman hmain, June, 2011 khan inhmu nawk ngai ta lo dingin muol a mi lo liemsan tah a nih. Ei laibrari poimaw pakhat ei chàn a, a pamhmai khop el.

May 13-a Tuiring ka sirin, a hmaa ka hril tah ang khan, ka’n zinpui Buonga chu sin danga a buoi leiin Hotel Tuiring-a hin zalen tak le inthawl takin, thingpui le puree sehmein ka thrung a, tu mitmei khom vêng loin titi kan thret a, a hung lut taphot thingpui kan khilai pei bok a. Insûm ti um loa nuom nuom indon thei dingin kot lien hukin kan hong a. Indon ding an hriet naw chang an ngainuom zawng dinga ka ring thu ka hung vor suok a. Tu chena ka tonhrieta inthoka eini rawiin ngainuom ei ti tak nia ka hriet chu Israel ram chanchin a nih. Hi thu hi ei thret tah chun tawpintai a um thei naw a ni tak hlak.

Thil mak le inzakum pakhat chu eini rawiin ei histawri neka Israelhai chanchina ei inhnik lem le a hriet khom ei hriet lem tlat hi a nih. Mani chanchin invoi hi khawvel le tisa thil, Israelhai chanchina inhnik chu thlarau thila inhnik ni awma ngai pawl ei tam. Bo inthûk tak ei nih. Trum khat chu nupui ruol lai Jerusalem dam, Bethlehem dam, Oliv tlang dam, Galili Dil le a kam vel dam, Rom khawpui le Baibul ram hmun hrang hrang kan fang thu ka hril leh ka u Dotlingin, “Anleh Bawi, chuong po po chu vana um ei sawn a, nangin iengtin am i zu hmu el thei leh?” tiin a mi’n don a. Hi ka u thil indon hi a thren chun ei nuizat hle thei a, sienkhom hi huonga hin mi tam tak ei intàng tlat a nih. Ei Pathien hmu dan khom iemani chenah chu chun a thruoi a, nuom nuoma thlèm lungawi le hlèm bawl thei ei sawn tlat. Gawp malama hieng thil vel mani mihai kuoma hril fie hi inhoi ka ti zawng tak a ni leiin chawhnung tieng Langzaa fe kan rot chu thrul pha thrak khopin titi kan rem a nih.

Langza fe kan thrul tah si chun suna ka titipui Saitho kha video le thlalaknaa a thla chieng deua va lak malama thil iemani zat bek indon sa chu thaw makmawa ka ngai leiin Buonga leh zan tieng inthim hmain a inah kan fe a, a thuom dit taka incheitirin a thla kan lak a. Hi thla hi a dam sunga a thlalak nuhnung tak a ni tah ka ring. A hmaa ka hril tah ang khan, a thla kan laka inthoka thla khatah muol a mi lo liemsan tah a nih.

Hluo Lo Rûn

Hotel Tuiring le inep lampui khing tieng sira chun thing in, sawng khata insang, hmun duthusama thraa innghat, Nengzakhup naupa Fimtlankung in a um a, chu chu kan tlungna, zana kan riekna ding chu a nih. A hluotuhai hi Churachandpur tieng an um rawn lem tah leiin, kha hmaa in lùn le lum, dawr lùn tak umna kha hluotu um mumal loin a thring zo ta a. Kan inzin ding leia Fimtlankung khom mi hung mikhuol dinga hung a nih. Zirsangzela Hnamte hla phuok

‘Luah Loh Rûn’ a,

Mahse, chu rûn ram thim riaiah chuan,

Naunawn awrawl rêng a thang ve lo

ti khah naah a hung inri vong vong a. Abikin “Chiar nghiîn nghian rûn kha a thim zo ta…Senmei dawhtling pawh rial ang dai e” ti lai tlar khan inring zuolin a mi hung dèng bok a. Chu in nghaktu um sun chu aium rîl le to troka tuola an mini-bus ngir, Churachandpur le kara inlon hlak chauh chu a ni el tah. Khaw inhoi le in inhoi ei ti hih a hluotu mihriema inthlung vong a lo nih. Vanram ei ti vet khom hi Manipur anga an mi hluopui a ni vai chun, umna tlak ni kher naw nih.

Zana chun HYA hai huoihotin khawtlang thruoituhai leh inpawl khawmna hun kan hmang a. Dar sawm hnunga kan trin chun zan a rè ta a, mi ri hriet ding a um ta nawh. Sùna lum hlata kan titina hotel khom chu a rè vong vong a. Elektrik var a um naw lei le khuo a’n thieng thra bok leiin thla chun zan lalnu a nina chu hung insuoin, thlirna tieng phot a ropuina eng inzam chun a tuom mawi a. Hmar tieng, thlang tieng le sim tienga huol veltu muol le tlanghai chu zan sawt tieng chun zilin a hung baw tran a, romei bawm angin an paw chiei a. Thla var inno nghielin a hang khaw chun, Damhauvin, ‘chatuan romei, pipu zun lêng a zâm zo daiah’ a ti kha ei hriet suok vong vong a. Pipu sulhnung suia inzin kan nizie a mi’n hriet suoktir zuol a.

Thimtham hnuoiah kan riekna ding in sawnga chun Buonga leh kan inmai kai a. A tuol bathlara chun carpet zuol ni awm tak hi a um a. Chuong anga zan mawi, inhoi, khawsawtum le lunglengthlak chu hang zalsan el chi a ni naw leiin carpet zuol chunga chun bang innghaia inthrungin, titi mel melin, trongkama hril suok thei lo, kan hmaa khawvel mawina inzar chu kan thlir a. Thilhring inhrâm ri chek chek le ral hla taka kawngkawipatawt inhrâm ri thang viet viet ti chauh naw chu ri dang a um nawh. Chu boruok inthieng le thlum vong vong chu a thlawna dit tawka hîpin, ka tuibawma Russian fiertui thieng leh chun inhnik takin kan hme a, kan tep chek chek a. A nih, Delhi tlanga ka perkhuong thra pakhat bek khah lo chawi chu ni lang, mani kum zat theinghil der a, tlang rêl dawn lo le rawl tawp insuoa, tlang le ruom khawk rum ruma,

A hung suok sorthlapui thangvanah,

Ruol tin zalenghai lunglawmna

tia kel rawl suok rak khopa saka, Tuiring khuo in 104 (Hmar 55, Kom+Meitei 45) chu in thei lo lèka hang thrawng tho vong ding a ni vei leh!

(July 8, 2011 Delhi)

Post a Comment

  1. Tuiring khuoa hotel a tlungna chunchang thu an hawi zie or an hawinaw zie a hril ding rawm ka sawna, thingpui dawr 'hotel' ei ti thu dam mei mei a hrila midang ziek nisien chu a thuziek le a heading in milnaw zie comment rek hrep nawnim

    ReplyDelete
  2. Pu L.Keivom hi stamina chu anei tha hrim hrim ani,a thil ziek hai po po chu amen vawng thlak ani chuong kher nawh.Tulai hnaia ZANGKHAW BUNG BU article kha chu anal kati khawp el.

    ReplyDelete
  3. PuPu Keivom hi chu a vodka hichu a du khop el ie. A thil ziekhai a tiem anhoi thei veileh, hihi chu a ho ang reng khop el.

    ReplyDelete
  4. Dear David, Vodka chu iem a hauna??? Zu dawn chu suol ni lo hrim hrim a. Inti phau le mi chophawkna dinga a dawn hlak ni lo. Suol le suollo khawm hre lo che. I la hang inti gossss vieuh nawk nghala

    ReplyDelete
  5. Vodka chu a hau ka ti nawh ka taluo lem anih. a thilziek hi anih ka titak chu. A heading le hin anmil naw bok, hotel/restaurant ei ti dan indiknaw thu vel ziek meimei ding chun a lekha ziek thiemna a pam. Tuiring hung nawk sienla thra ding bah, Tuiring inhoi zie lo inhmutir ding.

    ReplyDelete
  6. *ka du taluo lem anih...

    ReplyDelete

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.