Halloween party ideas 2015

By Pu Ramthienghlim Varte*

Sikpuiruoi hih Manmasi thlahai laia naupang tak Nelachal thla ( Hmarhai) Chauvin an hmang hlak THLASIK RUOI tina a nih. A hung intan dan, a umzie, hmang nasan, hmang dan le inser danhai hih tulai thangtharhai le ei thawdan an ang tanaw em em a. Pu Darthangluoi le ei mithiem tam takin kimchang taka an ziekhai khawm ei ngai pawimaw bek bek chuongnaw a. Hnamdanghai neive derlo ei pi le pu haiin inza taka anlo inser le hmang hlak nunphung danglam bik rieu ei nei hih ei hnam tadinga mellung inchik tlak ana, a umzie hrietchieng le humhal chuh ei mawphurna lieu lieu a nih. Thla a hung sika, Sikpuiruoi hmang nuomhai tadingin a hung intan dan hrechienga le hun tawng izira hmang le inser ani theina dingin tawite’n ei hung zieksuok a nih.

SIKPUIRUOI UMZIE

Hmakhawsang Pi le puhai sakhuo mumal neilova Hinduhai anga thil danglam deu an hmuhai khuonu ruot tia chu suklungawina dinga puithiemhai rawn a thingbul-lungbul bie a inza taka an inser lai chun Pathiennu (Fapite), bu le bal malsawmtu suklungsen le tawngsephur hih an inlau em em a, chu suklungawina ding chun tlangram lo neimi khah an ni leiin hnienginhnar taka an bu le bal chinghai sik beiseiin a sur asa hnuoiah tlantui luong zawi zawiin sin an thaw hlak a. Chuongchun busik hun a khawm buvui maksan inlau em emin an sik a, sik thel dam anlo hmu palh chun pawi anti zie inzawt pumin an lak khawm hlak a. A nauhai busik dinga an thuoi chang khawm sin an tan hma’n: “Bawihai, Buvui khah kim takin sik ro aw, sik thel nei a in maksan vai chun ama khat chauvin Hmaiphi buk hnuoiah inrieng takin a tap kar kar a, a tlasie taluo’n Fapite’n a tlemtlai hlak a nih” tiin an hril hlak (cf Faihriem D).

Bu le bal an thawksuokhai inchek mei mei lovin bu an fak senglo a um chang khawm dengral/dekral el lovin an ranvaihai an pek hlak. Chuleiin, naupangin khawlaidunga an bu thing dawm fak senglo invuong dar mei mei chingmi dam an um chun khawsung upa haiin an kova chingnawk ta ngailo dingin zilin an khap hlak. Chuongchuh pi le pu huna mawl taka fak le dawn a khawtlangin inren dan tha (Social economy) anlo nei mawi le inzaum chuh a nih. Chubakah, hienga anlo tlaihai duot taka an enkawl chun Pathienni (Fapite) malsawmna tam tak dawng dinga inringna an nei bawk a nih.

* Anthropological Survey of India, Ministry of Culture, Govt. of India, North East Regional Centre, Mawblei-B, Shillong- 21, Meghalaya. India.

Sik le sa zira van ruotui tha a dawng kum inzawn a an bu le balhai a tlung tha a, Fapang-ralinsan[a] an hlulut pha chun an lawm thei em em a. Kumtawp thlasik boruok inthieng le awllen lai, a kum nawka lo ding an vat hma si, sin delriktu ding um lova an zalen hun Mimtukthla-Tuolbuol ( December-January) sungngei hin Pathien kuom a lawmthu hrilna le insukhlimna annei hlak a chuh SIKPUIRUOI ( Winter festival) ti a nih. Hnam pumhuop a kum tina nei ani naw a, khawbing a Fapang-ralinsan nei theihai chauvin Fapite ( Pathiennu) kuom a lawmthu hrilna le insukhlimna an nei hlak chuh a nih.

HMANG DAN

Khawsung Lal le Lal khawnbawl haiin an bu le bal hau dan zirin hmang danding, a hunsung ding le chanvo neitu dinghai an rel a. Chun hi ruoithe ding hih a thieng le thiengnaw khawsung Thiempu’n aisan ata, chuzova Lal In tuolhmai (Courtyard) changtiengpang inki ah zankhawvarin KHUONG khai an ta, vuokri a um le umnaw khawvar chenin an ngai thlak a, vuokri a um vai chun Sikpuiruoi hmang a thiengaw nin an hriet a, an pamthul hlak. Vuokri a umnaw ruok chun a thieng a nih tiin a khawphekin an insingsa mup mup tan nghal a nih. Khawtlang mipui in tina hriltu ding nunghak-tlangval kawpthum an ruot a, chuonghai chuh LAWMLAI SA an ti a, in tina lutin phur takin an hril a, an mawphurna seng an thaw hlak a nih. Naupang, nu nghak-tlangval,pitar, putar chenin an thangruol a. Milien, michin, hausa, rethei intlier hrangna umderlovin ruoithe phurna thlarau changin lungawinaw le kawitum hmel reng reng hmu ding a um ngai nawh.

INREMNA RUOI

Chun, hi ruoi hih INREMNA RUOI khawm an ti hlak a, khawsung a mimal, pawl, pansak- panthlang inhrietthiemnawna, intheidana annawleh inremnawna nei dam anlo chun hi ruoithe hma ngeiin anni le anni annawleh khawsung Thiempu hma bulah inzak derlovin inngaidamtu-ona le inremna an siem hlak a. Naupang, nunghak-tlangval, pitar, putar chenin inrem tlang diel dielin ruoithe phurna thlarau changin lungawinaw le kawitum hmel reng reng hmu ding a um ngai nawh. Chuleiin, inremna ruoi tihi a phu hlie hlie a nih. Chu chau chuh an nawh. Khawsung a rethei deu incheina ding tha nei zolo dam an um chun a neinung le an chawngthei haiin an relpuon tha tha phawrsuokin an inhawtir hlak a, hi hunser hih ursun takin inhmangai tak le hlimtlang takin an hmang hlak a nih.

SIKPUI DAN LE DUNHAI

Hi hunsunghin inhal le insuol buoi hai thawlo dinga khaptlat ani a. Sikpui Lamzawl lai tak Sawngka (Chawrsawng) andaw na ah Vaiza hruol in-uoi tak sei tawktak an khai a, thenkhat thalai thisen lum mipui insukhlimna sukbuoi zawnga chang le dawnvet invawi dam anlo um chun thuoitu haiin vaiza hruihruol chun an kut le ke an khitde peka hmundangah an hre/sie hmang dai hlak.

A hmaa ei hril ang khan kumhlui a buhai chuh nunghak-tlangvalin an hrawt a, in tinah semdarin zu’n an siema, an zu bilhai chuh a thova a tlum pha chun dawnin an insukhlim a. Sikpuiruoi ni a tlungpha mani in seng a an zu bil tlum tah hai chuh hung phurin sikpui lamzawl ah an siekhawm hlak a nih.

Sikpuiruoi hi Lal tuolzawl a hmang hlak ana, zawl lien lamna khawp a umnaw chun hmundang zawl thatna an zawng a, nunghak-tlangvalin lamzawl ding chuh an siem a, lungphek la khawmin lamzawl a chun an remkhup hlak a nih. Chun, lungphek lien sa thatawk tak mipuiin an zawnzo tawk ramhnuoi a mi an lak a, khuongpu rawiin lung chuh naupangin a hmatieng hruolin an kei a tlangval haiin an zawn a inri bung bungin khuo ah an hung zawnlut a, sikpui lamna ding zawl lailung takah an daw a, chuh ZAWLLUNG DAWH an tih. A sikpui ni tlunghma khawma mipui pungkhawm buoi mup mup el chuh naupang le thalai tading chun nun khawchen eiti a tlingphak ta reng teng a nih.

Chun, zawllung dawh a chun sawngka (Chawrsawng) an daw a, a hming chuh HMINGTHIR an ti a, chu ban a hai chun bawmgrangte an khai seng a, a sunga zupeng bur le khailengte dam, umthei ah tuibur-al inhnik tak dam, dumhmuom kauphek le dumphuol dam hnachang hna hringin an fun a an sie hlak. Hi khuongpu le hla thuoitu haiin phanglova an chen ding le dawn ding a nih.

NUNGHAK-TLANGVAL INCHEI DAN

Sikpui lama thangding nunghak-tlangvalhai chun incheina thuomhnaw an nei tha thahai le inbelin, tlangvaihai chun an lu an kawm a, Tawnlairang, Sawnsen, Vakul chang le Archal changhai tawnin an inchei hlak a ; puon an dierkei a, zakuo tuolkhawng pounphawk tha tak takel hi an hak a, nunghakhai ruokchun puonsil senfen tlangdungvelin (awm chunga puonbi tina a nih ) an thaw a, an zakuo hnuoi a inthawk an nene chungah puon kha det takin tla thei mei meilo dingin an bi hlak. Chun, an kawngah ngaingawn kawngchun an chun a, an natil verkuok a Hawlrawl[b] an be a, hawlrawl kuo a chun patsum sendam, parte dam anbe sa a, a neinung deuhai chun silver a siem Hawlrawl tle deu vur el an be bawk hlak. An ring ah Pumhril thi dam, Ruongthei thi dam, Theibuong hrui dam an hli hlak a; an ban ah Chaupheng banbun (Dar enga siem) dam, thenkhatin Bunsai (Saiha a siem) an bun a; Harban-banbun Silver tluon kepui tiet a siem, sa deu lul an kiu chung an rekna lai tak ah chun an bun hlak bawk a nih. A mawiin a en anhawi em ema, a vulin a vul chuk el a; mit a suktlei em em leiin piitar le putarhai chun an vanglai le nunhlui an ang ngai vawng vawng hlak a nih.

SIKPUI LAM

Sikpui lam hi chi riet a um a, lamna hmasatak chu naupang hai lam ani a, Durte lam le Thlawram lam anti. A danghai po chu puitling lam an ti a, Lamtluong lam, Ketet lam, Anranlai lam, Thlawran lam, Simsak lam le Tienna lamhai hih a langsar zuolhai chuh a nih. Sikpuiruoi hmang hun a hungtlung a, sikpui lam hmasa tak chu naupang lamin an tan a, an hmang sungpo nitin an lam a, zantieng tanin zantieng bawk an tin nawk hlak. Sikpuiruoi hmang ding hunsuong a chanve char a tlungpha zantieng an lam chuh inlawi talovin zankhawvarin an lam a, chu lam hming chuh LAMLAI TAN an tih. Chun, ruoi tumtiek ding zanhni hai chuh a zawnin khawvar zaka lamin an insukhlim a, chu lam chu SIKPUI ZAWLSUOK LAM an tih. Chu lam an thawzo zantieng chun mani in sengah in lawiin Sikpuiruoi chuh a tumtiek ta hlak a nih.

SIKPUI ZUN

Sikpuiruoi hlim le lawm a an hmang a hei tumtiek a, khawtlang mipui hlim taka lam mup mup el hlak a hang tawp a, a re thupel chuh khuo a sawtin khawtlang khawm a re vung vung el a, sikpuiruoi zun chuh a khawtlang le mimal tinin an inphutawk ang sengin an tuor zonaw a, ngai em emin zingkar a nisa suok khawm a ngui ruoiin an hriet hlak a. Nunghak-tlangvalhai le mitin el chuh khawtlang lunglengin a zem a; tlangval ler le inhuot thenkhatin ngaizawngnaw lem anlo inraitir palh beidawnga pantlang tieng tukvera tlun rawng rawng a khaw tlir ang elin pantlang tieng an ngha tlun rawng rawng el hlak a nih.

Chuleiin, umzie inthuk tak nei SIKPUIRUOI (Winter Festival) Ruoi-ropui Hmarhai chauvin ei nei hih hnam tadinga nunphung le niphung rohlu pawimaw em em el a nih. Ei hrietchieng a ei vawnghim le humhal a tul. Chuongnawchun, mi haiin min chupuiin mi la pek rek hlau an tih.

( HYA Shillong Jt. Hqrs. Sikpuiruoi hmangna ding Tarik ni 5, December 2013 le inzawma hi article hih buotsai a nih ).

17th September 2013.

Sikpuiruoi hih Manmasi thlahai laia naupang tak Nelachal thla ( Hmarhai) Chauvin an hmang hlak THLASIK RUOI tina a nih. A hung intan dan, a umzie, hmang nasan, hmang dan le inser danhai hih tulai thangtharhai le ei thawdan an ang tanaw em em a. Pu Darthangluoi le ei mithiem tam takin kimchang taka an ziekhai khawm ei ngai pawimaw bek bek chuongnaw a. Hnamdanghai neive derlo ei pi le pu haiin inza taka anlo inser le hmang hlak nunphung danglam bik rieu ei nei hih ei hnam tadinga mellung inchuik tlak ana, a umzie hrietchieng le humhal chuh ei mawphurna lieu lieu a nih. Thla a hung sika, Sikpuiruoi hmang nuomhai tadingin a hung intan dan hrechienga le hun tawng izira hmang le inser ani theina dingin tawite’n ei hung zieksuok a nih.

SIKPUIRUOI UMZIE :

Hmakhawsang Pi le puhai sakhuo mumal neilova Hinduhai anga thil danglam deu an hmuhai khuonu ruot tia chu suklungawina dinga puithiemhai rawn a thingbul-lungbul bie a inza taka an inser lai chun Pathiennu (Fapite), bu le bal malsawmtu suklungsen le tawngsephur hih an inlau em em a, chu suklungawina ding chun tlangram lo neimi, taima taka sin thaw le duot taka an tlaichinghai enkawlin hnienginhnar taka bu le balhai an nei theina dingin a sur asa hnuoiah fimkhur le duot tak le ngilnei takin an enkawl hlak a. Bu le bal an thawksuokhai inchek mei mei lova asan thatak nei a dekral ani chun Fapite khawm a lungawi hlie hlie dingin an ring a nih. Chuleiin, naupangin khawlaidunga an bu thing dawm fa pei lova invuong dar chingmi dam an um chun khawsung upa haiin zilin chingnawk tah ngailo dingin an khap hlak. Chuongchuh pi le pu huna mawl taka fak le dawn a inren dan tha khawtlangin anlo nei mawi le inzaum (Social economy) chuh a nih.

Chuongchun busik hun a khawm buvui maksan inlau em emin an sik a, sik thel dam anlo hmu palh chun pawi anti zie inzawt pumin an lak khawm hlak a. A nauhai busik dinga an thuoi chang khawm sin an tan hma’n :” Bawihai, Buvui khah kim takin sik ro aw, in maksan vai chun ama khat chauvin Hmaiphi buk hnuoi ah inrieng takin a tap kar kar a, a tlasie taluo’n Fapite’n a tlemtlai hlak a nih” tiin an hril hlak (cf Faihriem D).


[a] Fapang-ralinsan ti umzie chuh nikuma an buhlui faksenglo muol ralkhingtienga tamtak la um le tukum a bu thlungthar pangsip a an sie in eptuo a um tina a nih.

[b] Ruo-changkar semthei tiet vela lien, an phanna laitaka an rawnbawnga, belkhat vela lien nabe a nih.

Post a Comment

  1. Introspective n enlightening/enrich ... with traditional stuffs....

    ReplyDelete

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.