Halloween party ideas 2015

[By Prof LAL DENA*, INPUI Exclusive]

The Life Story of Ella Rostad (1892-1950)

Ei rama Mingo misawnarihai kha United Kingdom le United States of America-a inthawka hung an ni deuh tak a. Khang lai huna ei ram ngirhmun le an ram ngirhmun chu hrilkhi chi khawm a ni nawh. An ram inhawih em em, bawngnene le khuoizu luongna ram ang hiela ngai thei, maksanin eini lai ramsa neka changkang met hai lai rawng an hung bawl a. Mi tam takin an lu an hung phum a; hring le dama an ram tienga kir nawk hai khawm, an hrat lai le an that lai hun hmang zovin an fe thla chauh a nih. Chu hai laia mi chu Pi Ella Louise Reinert Rostad (Rev Paul Rostad nuhmei) kha a nih. NEIGM buoi vang lai tak Paul Rostad le Ella Rostad hi Kolkataah hun iemani chen an um hnungin Lakhipur an hung chuong kai a, Ella Rostad chu nu thau hnuk le lien tak a ni leiin Mizo hming Pi Liani ti hi a hung put tan a nih.

Pi Ella hi December 17,1892-in Chicago, Illinois-ah a pieng a. Public sikula lekha an chuk zo thawkkhat hnunga, suna sin thawin zan tieng po leh Moody Bible Institute-ah Bible training le inchukna a nei a. Kum li an chuk hnungin kum 1922 chun hlawtling takin a graduate ta a nih. A piengtharna thua a testimawni hieng ang hin a hril a: “Kum 1910 tawp tienga sandamna beiruolah iemani zat ka thang hnungin, bohmang ka nih a, Sandamtu mamaw ka nih ti inhriettirin ka um a. November 13,1910 chun Lalpa chu a mi sandamtu ngeiin ka pawm tah a; ‘Tu khawm Lalpa hming lam taphawt chu sandamin um an tih, Rom 10:13’ a thutiem kha chelin”. March 10, 1912-in Kimball Ave Evangelical Congregational Church (KAECC), Chicago, Illinois-ah chun an khawm tan tah a, a san chu hi Kohrana an pastor Rev.C.G.Unangst chu Ella Rostad piengtharnaa Pathien hmangruo a ni lei a nih.

Hieng lai huna hin Ella chu Ruchuck & Co, Chicago, Sears-ah Buyers’ Record Division-ah sinthawna a nei a. Hi taka a sinthawnaah hin mi fel le ringtlak a ni zie hriet a hung ni nghal a. Hi hmuna bawk hin business tieng teningna a nei sa bawk a. Kohrana an khawmnaah Sande sikul zirtirtuin kum sawm pathum a thawk a, Kohran Kantu (Church Visitor)-in kum li, Christian Endeavor Worker le Protheon Bible Class-ah president a ni sa bawk a. Hieng anga rawngbawlna a nei lei hin thlarau bohmang tam tak Krista kuomah a thuoi a, misawnari ding ngeia induong a lo nih.

Lalpa’n a tirna taphawta fe el dingin Ella chun Lalpa kutah a hringna an hlan a. Hieng lai hun tak hin Rev Paul Rostad South India-ah missionary sin thaw lai zing chu in tieng chawla a hung lai tak a nih a. Ni khat chu Paul Rostand chun H.H.Coleman, General Secretary, North India General Mission (NEIGM) an hmupui a, India rama a hung suok nawk pha NEIGM-a thawk dingin thu tlukna an siem nghal tah a nih. Tum khat chu Paul Rostad chu KAECC-ah thuhrilna a nei a, India rama rawngbawlna pawimawzie ripawtna a nei bawk a. Ella chun India rama fe ve chu Pathien kona ngei niin a hriet tah a. Inkhawm tin chun Paul Rostad le Ella chu.an inhmu tah a, vawikhat inhmunaa hmangaina (love at first sight) an ti chu an chungah a lo tlung ta zing el a. January 11,1928 chun Rev C.G.Unangst kutah ‘tiem tlat e’ an lo tih tah a nih. An innei zo sawt naw te hnunga India ram tieng lawngin an hung a, Kolkataah hun iemani chen an hmang hnungin Lakhipur-ah an hung chuongkai tah a nih. NEIGM-a rawng bawl dinga H.H.Coleman-in a lak an ni leiin, kawng iengkima anni nupa hin Coleman an thlawp a. Coleman-in NEIGM-ah General Secretary sin a lak chara inthawkin Paul Rostad chu mission field-a Resident missionary-in a sie nghal a, Ella Rostad khawm Field Treasurer sin pek a ni nghal bawk. NEIGM buoi vang laia hung an ni leiin kohran buoinaah khawm thang an lak nasa ve em em.

Coleman-in H.K.Dohnun Watkin Roberts thlawptu tak chu ama tienga thang dingin nasa takin a thlem a. A hlawtling naw phingin Dohnun chu Assam rama rawngbawl thei lo ding le Mizorama fe dingin thutiemna lekha inziek luitir tumin Silchar Bawrsap G.D.Walker kuomah vau le inthi malamin a thuoi a. Dohnun-in a lungril a thlak nuom chuong naw leiin Police Superintendent kuoma chen thuoiin a um tah a nih. Paul Rostad khawmin an khat tawkin Dohnun chu a lo vau ve thur thur hlak. Paul nekin Ella Rostad-in kohran buoinaah thang a lak nasa lem a, L.Keivom lem chun a chanchin hieng hin a lo ziek a; “Tuolte vanglai khawm sukzak thei khawp thu mut puom inlengtir vat vattu chu Ella Rostad (Pi Liani) a nih. Ama hi Coleman phierruknaa American-hai inthuruolin Welsh tlangval mission phun an lambunnaa hrilsietna laipui cheltu a ni a. Sienkhawm Thlarau Thienghlim thuoia mission insukfaina sin thawtua an ngai ve tlat a nih,” tiin. Rostad-hai nupa hi piengtharna tha tak nei ni hai sienkhawm rawng bawl dinga kotu le ruottu Coleman suklawm chu an thaw ding tak a ni hrim a nih.


Kum 1930-a Manipur sorkar thupeka Coleman kuta NEIGM inhlan fel a hung ni khan, mission headquarters khawm Lakhipura inthawkin Fort Suongpi-ah tuta Old Churachandpur-ah hin sawn a lo ni tah a. Rostad-hai nupa khawm an insawna, Paul Rostad chun Dinwindie Bible School a enkawl a, Ella Rostad chun Field Treasurer le Business Manager sin a thaw kawp ta a nih. Old Churachandpur-a Rostad-hai nupa an um sung hin Coleman hi mission field kanin vawi iemani zat a hung hlak a. Ella Rostad chun hieng chen rama mission hmangai leia hung chu tiin Coleman hi a lo duot thiemin a lo enkawl tha vieu hlak.

Ella Rostad-in mission headquarters-a rawng a bawl tana inthawkin nuhmeihai ngirhmun sukchangkang hi an vawi bek bek a. Sikul a hawng a, puonkhawng, puonthui, par thui, nursing, naupang enkawl dan, insung vawng thienghlim dan, hriselna dan le Pathien thuhai inchuktirna nuhmeihai a pek a. Nuhmeihai chu in tieng an kir phaa mawlna leia thil tha lo tam tak an lo tuor le tuok hlak hai siemthat theina hrietna an hung nei pha tah a nih. Ama hi misawnari el ni lovin, a ram mi abikin nuhmeihai ta ding lem chun nu le farnu ni a fawm a nih tak. Mission-a a office sin bak a, damnawhai a kan a, lusunhai thlamuongin an zin vel hlak a. Thlarau tieng le taksa khawsakna tienga nun hmasawnna tha lem an chuktir hi a thilthaw tam tak hai laia inchik tlak pakhat chu a nih. Isu Krista sandamna huong sunga mi tam tak a thuoi lut hai chu, taksa khawsaknaa khawm mi entawn tlakin a siem tawl pei a nih.

Indopui Pahnina lei khan Churachandpur Mission Compound chu chawp le chila maksan a nih a. Rostad-hai sungkuo khawm cham le cham lovin Guwahati tieng ral tlanin an fe thla a; an thuomhnaw thahai po po chu a riral vawng a nih. Hun iemani chen USA tienga chawl an hmang hnungin kum 1946 December thlain Churachandpur Mission Compound-ah an rawngbawlna indin thar nawkin an hung um a. Amiruokchu, Ella Rostad hi vangduoi thlak takin a hriselna a hung tha naw tan tah a. A kum nawk 1947 June thla lem chun Guwahati hospital-ah inat ngai hielin a hung dam naw tah a. Guwahati le Kolkata-a thla iemani zat enkawl a ni hnungin, Churachandpur-ah a rawngbawlna sunzawm dingin a hung kir nawk a. Amiruokchu, a pangngai a aw zo tak tak tah nawh. Kum 1949 October thlain hospital a lut nawk a. Shillong hospitalah khawm thla iemani zat zet enkawlin a um nghe nghe. Damnaw khuma zalin um sien khawm, a thaw thei ang ang field report-hai chu home office tieng a thawn thlak zing hlak. Nu taima tawp a lo nih.

A hmaa ei hril tah angin, Ella Rostad khan misawnari sin a thaw hma’n business le accountant treningnahai lo nei tah a nih leiin mission-a a sinthaw kha hne tak le fel em emin a thaw a. Pathien ram lienna dinga sum lut hai hrim hrim chu indik thlapin, a hmangna ding taka a hmang hlak a nih. A thawkpui Churachandpur-a mi le home office Philadelphia tienga mihai khawmin hi kawngah hin an inpak bek bek. Ama hun laia NEIGM General Secretary Frank C.Bension lem chun hieng ang hin Ella Rostad chanchin a lo ziek a: “Ama (Ella) hretu le hmutuhai phawt ta dingin, a hringnun le Lalpa Isu Kristaa an pek zona hi chona ropui tak a nih a” tiin.

Rev R.Dala naupa Pastor Lalthanlien, Evangelical Free Church of Burma, hotu hlui lem chu Mission Compound-a sikul a kai thei hlima inthawka Ella Rostad chu a keihruoitu le a nu ang tluk a nih. Pawl li an chuk lai lem chun kum khat tal tawp Ella office-ah Lalthanlien ta dingin special class a siempek a, nitin darkar khat Saptawng a zirtir hlak. Lalthanlien khawmin hieng ang hin Ella Rostad chanchin a lo ziek a: “USA-a kum thum trening ka zu nei zovin field-a rawngbawl dingin ka hung kir nawk a. An inah ka riekna ding a mi siempek a. Kum khat tal tawp ningani zan tieng zat zan bu an ina ka fak hlak a. Mission field-a harsatna tam tak kan hril tlanga, rem a hriet em em a. Children’s leader-a ka thawk laiin, iengkima thurawn tha le var a mi pek hlak a. Children’s Conference hmasa tak Churachandpur kan nei tum chun, a thuhril chu ‘Krista Thisen chu’ ti a nih. Hi tum hin a kona dawnin naupang tam tak Krista sandamna huong sunga thuoi lut an nih. Ngil a nei em em a, sinthaw a uluk a, a fir bawk a, Lal ram rawngbawlnaa sum pawisa sen chen khawm indik thlapa hmang hlak a nih” tiin.

Rostad-hai sungkuo chu in tienga inenkawlna tha lem la ding le chawl hadam malamin kum 1949 chun America tieng an fe thla tah a. Thei tawpa enkawl ni sien khawm, Ella Rostad chu that tieng a pan thei chuong tah nawh a. Inrim taka a rawng a bawl a Lalpa chun May 1,1950-in a kuoma chawl dingin a lo thuoi tah a nih. A sunnaa Frank C.Benson chun: “Ei mission field-a inthawka hieng ang mi inpe zo lak hmanga a hang um el hi, a hmun ruok hluo siptu ding tu khawm an um nawh. Amiruokchu, eini channa chu ama ta dingin hlawkna a ni lem a; Lalpa a hmangai chun “Bawinu, I thaw tha” tiin a lo lawm lut lem an tah. India hmar saka Lal ram sin ei thawnaa harsatna tam tak ei tuok lai khawma nasa taka mi thlawp zingtu a nih a. Shillong hospitala dam nawa a um zing lai khawmin a thei ang angin report home office tieng a hung thawn zing a. Lalpa kutah a hringnun an pek zona lei naw chun hieng hi thaw thei a ni nawh” tiin.

Churachandpur mission Compound-a khawm Pastor Lalthanlien inah Ella Rostad sunna le hrietzingna inkhawm an nei a. Mi tam takin an sun zie le Ella Rostad thiltha thawhai an hril a. Chittagong hill area Teacher-Evangelist Panawna khawmin an sun zie thu a hung hril a. T.E.Paul, Chairman, Board of Directors, NEIGM khawmin Pathien mi hun sawt tak Lalpa ta dinga a hringnun inhlana, Ella Rostad inpek zona chu North East India Tidings, October, 1950 chun a puong a. A thi hnung Pathien ni hmasataka English Presbyterian Church-ah Ella Rostad Memorial Service neinaah Rev T.E.Pugh-in thuhrilna a nei a; Thilthaw 9:36-ah Dorka (Tabitha) anga Ella Rostad chu thil tha thawa inhmang mi le retheihai thangpui hlaktu a ni zie uor takin a hril a. Ella thi hma ni riet dana Williamson-hai nupain Ella khum sira an tawngtai a, ama (Ella) chun a Lalpa le Sandamtu ta dinga thlamuongna le hmangaina hmel hlim taka inlangtirin damte’n hla a sak a. Chu hla Violet M.Leonard-in a phuok “My Grace- Sufficient” (Ka lunginsietna a huntawk) ti ziek chu a thi hnungin Ella Bible kara zepin hmu a nih a; a memorial service an nei niin Mrs Williamson-in mipui hmaa a sak nawk nghe nghe a, ngaithlatuhai lungril le thlarau a tawk hle. Ella Rostad hla dit chu hi hi a nih:(Ei hla bu haiah ka hmu zo naw leiin ka hung inlet fawm a nih-LD):

Ka lunginsietna a huntawk
(My Grace – Sufficient)
By Violet M.Leonard

Ka lo hni thlawn rawp hlak che a,
Lalpa, natna laka fihlim dingin;
Sienkhawm zaidamin a mi dawna,
Ka lunginsietna i ta di’n a huntawk.

Hrat nawnaa hratna famkim,
Ka nau dittak, ka rawngbawlna hi;
Natna le tuorna i tuok naw chun,
Sukbutlingin um naw hlau rawi a tih aw.

Pa, I ditzawng thaw theina di’n,
Lampui dang hrim a um hlawl naw maw?
A um nawh, sienkhawm ka nau, ti naw,
Thlamuong ding che’n I kuomah ka um a nih.

Pa, ringna le thlamuongnain,
I thangpuinain nat tuor lem ka tih;
Keia kuomah chauh mi hnung hnai la,
Hi nova beidawngna hi dawn zo thei di’n.

Lalpa, nangin i min chuktir,
Malsawmna le thatnaa thanglien di’n;
Mi danghai thangpui theina dingin,
Malsawmna tharhaia luong liem pei di’n.

Lalpa, tuor chu ka nuom a nih,
I thlamuongna ka hmu phawt a ni chun;
Mi dang ka lo thangpui hlak angin,
Natna beidawngna hi min tuor nem tir rawh.

[*Editor's Note: Prof Dena, teaches at Manipur University's Dept of History is a regular contributor to Inpui. He is well versed not only with the history of northeast India but has written many articles and books on the history of the Hmar tribe.]

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.