Halloween party ideas 2015

By Prof. Lal Dena, Inpui.com Patron

Mi rama ka um sung hin,
Mi khuoa ka cham sungin;
Ka khatin ka um ngam nawh.
-Upa Ngama

Thlazing, 1950 khan Pu T.Khuma Songate’n “Thangtharha’n khuovang lasi nekin, Kawrvaipui dar ang kan sai NEW DELHI” ti’n hla mawi tak a lo phuok a. A tira a taka dar ang sai phak tak tak tuhai chu kum 1972 laia inthawka ka pu L.Keivom, J.C.Nampui, L.T.Pudaite, L.B.Sinate le Daineikung Pudaite-hai chauh an la nih. Dr Lalzakung le keiin kan zuk belsa a. Mizo Fellowship khawm E-24, Green Park, Pu Daineikung inah tan a ni nghe nghe. Vawisun ruok hin chu Delhi khawpui hi dar ang ei sai chauh khawm an ta nawh, “ka ta” ti theitu dawrzawn khat vel ei um tah a; sinthawna nei le inchuklai kum tin a zatelin ei buolriek zing ta bawk. Pathien chawibiekna hmun hni ei nei ta bawk. Hma ei sawn hrat khawpel.

Prof. (Dr.) Lal DenaDelhi sirsana hmangin July-August, 2014 thla sung khan India khawpui thenkhat hieng Shimla, Bangaluru, Pune, Mumbai, Dehradun le Missouri-hai sirna hun ka nei pha khiet a. Delhi khaw lum hnungsawnin, July 29-30 khan Shimla, Himachal Pradesh khawpui Pu Rh leh kan hang hang sir luot a. Hi inzinna chanchin hi Shimla Notebook tiin Saptawngin Delhi Thurawna le Hmar Inpui-a hai ka lo thawn tah nghe nghe. Eini Zohnathlak le Nagahai chauh him ei nih, rem le rem loa rawl kho kar le tenbarama khaw siem ka lo insawn a. E heuh! Himachali-hai tak tak an lo zuolkai. An khawpui chung kaina dingin electric lift tum hni hmanga kai a ngai. Chu hnunga kea iemani chen lawn hnungin Mingo roreltuhai um laia Viceregal Lodge tuolzawl hnuoi Candle Square ei chuongkai tawk a nih. Sum zingna khela khawpui a ni ringawt el. Ral khata en chun Shimla khawpui hi khuoithlar khawm a hawih. Hi khawpui hi Mingohaiin nipui changa chawl hadamnaa an lo hmang hlak a nih. Lamlienpui baka, Kalka khuoa inthawkin Shimla tlung zakin rel lampui a um bawk a. Hi rel lampuia hin leilak 806 le tlang ver 103 a um a. Mingoha’n Shimla hi an lo ngaisang vieu ning a tih, “British Jewel of the Orient” an ti hiel a nih. An roreltu pawl le an engineerhai pa naran chu an lo ni tawp el. An thilthaw le kutsuokhai vawisun chena ha hipa hril ding a la tam.

Shimla panna lampui Dharampura inthawka kms 30 vela hlaa Subathu khuo hi inchik tlak niin ka hriet. Hi khuo tlung tawm hin Assam Rifle Training Camp a um a. Chu sunga chun Bishenpur Lane, Thoubal Lane, Ukhrul Lane, a dang dang (add) sign board ei heih hmu chu, Manipura um ei insawn hiel. Hi hmuna thil theinghil ngailo ding pakhat chu lampui sira pucca in ruok a nih. A hmel enin tlawm sienlakhawm, Pathien Mithienghlim Sadhu Surdar Singh lo umna le a tawngtaina hmun a nih a. Hi hmuna inthawk hin Himalaya tlang a pana, hmelmaha’n an thata amani, vur del hluma amani, an nawh leh, a hringa vantirkoha’n van tienga an thuoi el tu khawm a hre chieng an um nawh. Hi Sadhu Sundar Singh tawngtaina in hi national heritage-a puonga hum thei ni sien nuom a um ngei.

Subathu hmunah bawk hin Weslyan Methodist Church (1876-a indin tah)-ah Pathienni zantieng Hindi service-ah kan inkhawm a, Mizo nuhmei pastor Lalhmunliani enkawlna hnuoia um a nih. Pastor Lalhmunliani le Mizo 25 vel Zoram Evangelical Fellowship hnuoia rawngbawlin hi khuoah vek hin Shantiniketan Children Home an enkawl mek. Hi ni Pathienni zan bawk hin Mizo Fellowship-a kan inkhawm nawk nghe nghe. Inkhawm vawngtu le thuhriltu nuhmei vawng an nih. Inpak an um ngei.

August 8-in ka tunu Bengaluru-a lekha inchuk leh Delhi suoksanin Bengaluru kan pan a. Bangalore khawpui lailunga um Lalbagh Botanical Garden chauh ka fang hman hram. Hi huon hi kum 1760-a Haidar Ali, Mysore Rengpa mimal huon acres 40 biel vela lien a nih. A naupa Tipu Sultan le British roreltuha’n an hung suklien pei a. Tu lem hin chu Karnataka sawrkar enkawlna hnuoia acre 240-a lien a ni tah. Hun tawite sunga kea fang suok ruol a ni naw leiin motor ke thum nei, a bang bova mi sawm vel chuongin kan fang a. Haidar Ali hun laia thing le ruohai chu a rapthlak ie. Hi huon chanchin ringawt khawm hi a hrana thusep ziek khawp a nih. Hi huona hmingthang tak chu Glass House par mawi chitin chitang inentirna hmun a nih. Tuta tum Independence Day-a inentir ding par vul chi hran hran an lo sie khawm lai a ni leiin, ennuom a um ie! Hi Glass House hi diamond hmel puta, kum 1889 –a John Cameron hun laia Prince of Wales India rama a hung inzinna hrietzingna dinga siem a nih. Crystal Palace of England anga induong a nih a, hi sunga parhai sik-le-sa ngei zawng dinga siem a nih. Vawisun chen hin Lalbach lungmantam anga ngaiin, kum tin vawihni parmawihai inentirna hmuna hmang hlak a nih. Nupa tuok le inngaizawngihai ta dinga romantic deuha hun hmang theina a nih. Bangalore-a fe chun hi hmun hi fang ngei chi a nih.

Bengalore-a inthawkin Pune-a HSA Fresher Meet nang dingin ka vuong phei nawk a. Pune hi Mingo roreltuhai um lai chena sipai tieng hmun pawimaw a Io nih. A boruok a deiin an hawih bawk, multi-storey building thar a pung hrat em em. Hi fresher meet ni hin unaupa Darzakhum, IRS, Mumbaia Regional Commissioner (Income Tax) chu khuollienin a hung a. Inkhawmna chu Union Bible Seminary Hall-ah neiin zantieng ruoi kil a nih. Hi ni hin Sielmata ka tuolbawm hlui Mrs Lalnunsang Zote kan hmupui hlauh a. Ama hi Pune-a a ram mi pasala neiin kum sawmhni chuong zet a lo um tah. A nauhai chun Hmar tawng indak hlawkin an hmang chauh khawm an nawh, “bu ka bak” an la ti deuh deuh! A va heih thaw tha de aw! Hebrai le Hebrai kara insienghai hmanin mani tawng an theinghil laia. Nu entawn tlak a va nih deh. Pune-a Sinlung valhaiin a nau nunghak pahnihai kha chu insuo naw hram hai sien ka nuompui.

Hi ni hin nikuma Miss HSA lo ni tah, hmai inzawm tiengpang met, sam sen a thlaia kawng chen vuok, puonbil dum a sir kawng chena inthler, nal tawka inkhaithli le ngo huntawk char ka hmuh a. Eini Zohnathlakhai mi siemna ding hin Pathien a themthiem tawk nawh ka lo ti hlak a. Ei hnar le ei mita bel ding a tlasam ti inla, ei kerai tieng a lo belsa nawk ang lawih si. Hi nu siemna ding ruok hin chu Pathien a va themthiem de aw ka ti vawng vawnga, a hming ka zuk hriet el naw leiin “Hmar European Lanu” ka ti el! A kal hei pen chang a mal var inlang zawk zawk khan Sinlung valbuonghai mit chauh a suktlai nawh a, kei Senior Citizen kum sawm sari paruk chauha naupang mit khawm a suktlai. “Khawi lam lanu nge maw I ni le? Tu hrailengchawi nge maw I ni le? Aw! hmel tha, aw! hmel tha…”tia chibai ka buk naw kha kan sir thlawt el. A zing Pathienni inkhawm tinin chibai buk tumin ka vel deuh leh, sir khat tieng a lo inrel hmang daih nawk ta si! Who Kaun thi!

Pune-a hin ka tunu Lalfamkim Songate bengvarna leiin, Pune University-ah talk “Strangers in their own land: The Experiences of North Easterners in major Indian metropolitan cities” ti hrilna hun ka nei a. Lawmum ka ti ngei. Mingo nunghakhai dam an hung thang ve. Hriltlang huna ka tum reng khawm ni loin, “Keini North East mi chu, Hindu caste system puotienga um kan ni a. Scheduled caste le angkhata mi ngai thei naw ti niu. Keini chun tu khawm kan hmusit nawh a, tu khawm kan ensang bawk nawh; chunga arasihai chauh khi atungin kan en hlak” ka ti a, ka tu-le-te hung ve hai khan an lo lawm hle. Hi talk hi Internet-haiah TNT-a mi ditsaktu thenkhatin an lo insuo leiin, Imphal daily paper-ah hai chen news itema an lo insuo ve a, lawmpuina phone khawm Imphala inthawkin ka dawng rawn pha.

Lalfamkim-in Pune University campus a mi fangpui zoin, Dr.Rev Lamboi Haokip, Lecturer, Union Bible Seminary-a umin, Pune khawpui ramtin a mi fangpui nawk a. Zawlbuk (sawm) experimental basis-a an din dam a mi enpui a. Unau suopuihai ma ma hi an lo indaih zai. Zantieng an campus-ah kirin Pu Lamboi quarter-ah suopui Bible inchuk thenkhat hai leh hohlim zoin, zanbu dam kan kil a. Pu Lamboi hi Aberdeen University-a theology-a doctorate degree zu la zo deuh char, Pune-a hung kir nawk a nih.

Pune dawta Mumbai ka sir a. Ei hriet seng angin Mumbai hi India khawpui hlun le hausa tak a nih. India mi hausa millionaire ruol tam lem um khawmna commercial center ropui tak a ni a. Sindhia mihausa thenkhat lem chu an insawng dining hall bula swimming pool nei dam an ni tawl. An ruolhai dinnera an fiel chang, nunghak ruol saruoka tui inhlieu inentira, scothy whisky inkhiet thei an tam. Chuleiin, India ram pumpui income tax a zatve neka tam Mumbai khawpui ringawta hin Central Sawrkarin a hmu a nih. Lengna hmun inhawih langsar tak chu Chowpatty-a inthawka intan Nariman Point chen tlung Marine Drive an ti khu a nih. Zan a hung inthima, kawlphe meivar an sit pha lem chun a mawi zuol.

Pu Darza’n office kai thul thakin a mi lengpui a. Mumbai tuipui kam Portuguese-hai lungphun Bandra Fort-a inthawkin khawmuol le tuipui kan thlir vel a. Shah Rukh Khan bungalow inlangtheina hmuna thla chu ka lak kha tie. Hi zo hin Juhu Beach tieng kan tlan phei nawk a; Amitab Bachchan gate bulah thla chu kan zuk lak nawk hram. Sachin Tendulkar in hraw a remchang ta naw leiin, ka hmu ta nawh. South Mumbai tieng ka nauhai Dr Laldaikim le Darthangluoi inah kan sawn phei a. North Mumbai le South Mumbai infepawna leilak tak tak hi a ropui ie. Hun sawt ka cham thei naw leiin, Laldaikim-hai pansak taka Hanging Garden, a hnuoi water reservoir, India zalenna suoltuhai laia hmingthang ve Pherozshah Mehta hming chawia kum 1821-a an lo siem ta chu kan hang sir hram a. Hun a tawi a, “Saw saw Mahatma Gandhi chengna in. Saw va saw M.A.Ali Jinnah in, a naunu’n a hung inchu nawk a, iem an chang pei ding” tia mi kawkpekin ka thlir liem tawl mei mei. Mukesh Ambani in sawng sang helicopter tum theina le Lata Mangeskar in chu Sura favang bu thlirin ka en hman vuoi. Victoria station le Muslim firfiekhai kut hnung dam kan thlir vel a. Thla khat bek chamin mihranghai sulhnung thua ka lo inchuk hai hi a tak ngeiin hang suih zawm nawk lang chu hrietna muk zuol ngei a tih.

Mumbaia inthawka Delhi pan nawkin, kar khat ka cham hnungin Pu RH leh bawk Dehradun August 30-in Mrs Siempui (late Dr Baby Kuruvilla nuhmei) leh kan pan nawk a. Chawhnung tieng Missouri kan hang sir vuoi a; ropeway-a dam intulin kan hung thla nawk el a; tawngkhawp a um naw hle. Nupa tuok le inhmangaihai ta dinga hmun dit um, zan hni zan thum bek riekna chi a nih. Khawpui tina tlawmin tam inla, Hmar Christian Fellowship a lo um pei a. Dehraduna ei mihai inkhawmna chu compound lem chu compound lun tawp a nih. North East Fellowship inkhawm ruolin fellowship dang dang panga neka tam an inkhawm. Derhadun-ah hin Thawtanni la chama, Captain Mercy-hai leh ruotuoi khea fe dinga program siemsa a nih a. Pherzawl tlanga high sikul tina ruolcham le rawtuoi khe kha ka sunzawm nawk ding a nih ka ti a, ka phur vei leh! Colonel Vikram Mercy inah a hung lenga “Ka scorpia-in ka khat chauha Delhi pan ding ka ni a. In nuom leh, hung tan la” a ti a. Ka ruolpa damnaw leiin zuih a rawt a, Pathienni sunbu fak khawpin Delhi kan pan nawk nghal.

Kan zin sung po poa ka lungrila um chu thil pahni a nih: Hieng ram le khawpui po po hai hi Mingo tlawmte Robert Clive rawia tanin hun sawt rak loa an hung hne fai vawng el a na. British roreltu (colonial officials) mi 800 vel chauhin ui thi hnukin an mi lo hnuk el chu a nih a. Thil an lo va hei thaw thei bik de aw! Pahninaa India ram tak tak (real India) hi Deccan plataeu le Indo-Gangestic phaizawl chauh hi a lo ni lem. Eini rawi Indo-Mongoloid, hmel le nunphunga khawm ei lo danglam bik a. ei chengna tlangram British ramper hlutsak pawlhai leiin India bereiah an mi lo sung sa ve mei mei a lo nih ti hai dam hi ka ngaituo neuh neuh a. Sienkhawm insukneitua, India khuo-le-tui ringum tak niin, a hnuoia Pu Rev Thattinlien Sungte hlaphuok khu saka, insuklungawi el hi ei himna tak chu a nih ti’n kan hnem ta lem a nih:

Kan nu India, Chunnu India,
I hraitehai kan ni;
Hnam lungmawlha’n
I par tlan ve kan nuom,
Keini khawm I hrai kan ni,
Kan ram kan hnam hre ve rawh, Jai Hind.

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.