Halloween party ideas 2015

By L.Keivom, Inpui.com columnist

My children don’t have a father, only

a mother who is a virgin!

-TOI (Cartoon)

Inrai versus naupai

“Ar that dan kong khat chauh a um nawh” ti angin nau pai dan khom hi kong khat chauh a lo ni nawh. Nuhmei-pasal inpawlnaa inthoka naupai hi eini trong chun ‘inrâi’ ei tih. Chuleiin, nau neinaa thi hrilna trongkam ‘raichea thi’ ti khom hi a hung pieng a nih. Hi hi mihriem ei hung insieng dan le pieng dan tak chu a nih, pasal le nuhmei inpawlnaa inthokin.

Ralte hnam siper laia pakhat Kawlni, threnkhatin Saptrong awphawia ‘Colney’ tia an ziek hi a hung intranna chu hieng ang hin niin an hril. Nunghak pakhat hi a’n rai a, a’n raitu a ip a, “Kawla nisa suokin a mi’n rai a nih” a ti tlat a. Nau a hung nei chun, “Chuonga kawla ni suok inrai nia a hril tlat si chun a nau hming khom ‘Kawlni’ ni el raw se” an ti a, chu hming chu ama le a thlahaiin an hung put tah pei a nih. Kawlnihai hi Ralte hnama khom a lusa le thusa pawl an nih. Ei tienamia mi huoisen le thilthawthei Trêkabereisuon hung insieng dan khom kha a mak angreng khop el: a nuin suhlu a fak a, a mu a lem a, chu chu nautein a hung insieng a nih. Chuong anga mak deua nau insieng chu hnam tin tienamiah hmu ding a um deu fur. Tuta ei hril ruok hi chu tienami a ni ve nawh.

Kum sanghni vel liem tah khan thil dangdai tak, pasalin pawl si loa nuhmei pakhat nau pai ei hriet a. Ama chu nunghak thienglàm Mari a nih. Chuong anga naupai mak chu khawvel histawria rikawt um hmasa tak a nih. Nau inpaitirtu chu Thlarau Thienghlim a ni thu Baibulah ei hmuh. Mari hi Thlarau Thienghlim leh nupa nun hmanga inrai a ni naw a, Thlarauin nau inpaitir dan danglam tak hmanga a’n paitir a nih. A nau hung pieng khom chu kristienhai chun ‘nau thienghlim’ ei ti a, chu chu Saptronga ‘holy/immaculate conception, virgin birth,’ an ti kawi nuoi hi a nih. Judahai khawvel, Pathiena mi pathum um ring lohai laia ‘Thlarau Thienghlimin’ nau a’n paitir thu hang tlip mawi chu thil huphurum tak a nih. Trinity pom lo UPC hai rawi lai khom thil olsam rak ni naw nih. “A pieng ding pa naute chu a pieng ding pa chu a nih” tia hril ngai a ta, an trong hriet lo thaw pangngai nek hmanin hriet harsa mei a tih.

Hmar tronga Baibul inlet sin, tuta Delhi Version hung ni tah hi kan buoipui lai chun ei Baibul lo hmang hlaka, “nunghak thienghlim chu inrai a ta” (Mat 1:23) ti hi Pathien remruot dan leh inkala kan hriet leiin “nunghak thienghlim chun nau pai a ta” tiin kan sie ta lem a. Baibul pumpui sut dinga ngun taka kan en nawk trumin ‘nunghak thienghlim’ ti hin ‘virgin’ ti a kawk bik chie naw leiin “nunghak thienglàm chun nau pai a ta” tiin, nuhmei-pasal inpawlna thrang loa Isu kha hung insieng le pieng a nizie tar lang thei dingin kan hung sie ta lem a nih. Hi thil hi kristien thuring bul kei buoi thei a ni leiin, fimkhur taka bi a poimaw khop el. Hre dêr loin kristmas lai hin Pathien nâk khîk zawng le Setan lawm zawng ei hril chur chur hlak khom a ni el thei. Ei thiempuhai hi a uor uora thrang an nih.

A san hril fie met ngai a tih. ‘Inrai’ (pregnant) ti le ‘nau pai’ (conceive) ti hi thil thuhmun angin ngai hlak inla khom, theulawzi taka Isu insieng dan sui le hrilnaa chun an kawk chu hnuoi le van anga indanglam a nih. ‘Inrai’ hi pasalin nuhmei a pawl a, a chi thlaka inthoka a sula naute hung insieng hrilna a nih. Inlet hmasaka a hril dan hi Setan le a rawihaiin Isu hung pieng ding thu an hril nuom dan ding tak ni mei a tih. ‘Naupai’ ti ruok chun, nuhmeiin nau a pai a, a nau pai kha ieng anga hung insieng am a nih ti a hril naw a, a sulah naute a hung insieng thu a hril el a nih. Chuleiin, ‘nau pai a ta” ti hi Pathien remruot dan ang taka thil hung tlung a nizie hrilna ding chun infu lem mei a tih.

Tu laia nau pai dan amanih, nau inpaitir dan danglam mi thiemhaiin an hung dap suok chu ‘in vitro fertilization’ (IVF) method an tih. Chu chu a ngiel a ngana inlet chun, ‘sul sunga chi introtir’ tina a nih. Nuhmei le pasal chia thil hrik an lak suok a, chuonghai chu labawretawri-ah intuitirin an inopkeutir a, chu chu a paitu ding sulah an thun a, nuhmei-pasal inpawlna thrang dêr loin nau an inpaitir thei a nih. Mani nau pai hman naw khomin mi sul hawa inpaitir thei a nih. Chuong ang method chu hmanga November 28, 2008-a nau nuhmei nei Rajo Devi, Haryana mi chu kum 70-a upa a ni ta a, a pasal khom kum 72 mi a nih. Baibula Sari ti loa chu hi nu hi khawvel hrieta upat hnunga nau nei nuhmeihai laia chu a la upa tak a nih. Tu kum 2011 November thla tawpa actor hmingthang Aamir Khan le a nuhmei Kiran Rao nau nei khom kha IVF hmanga an pai le nei a nih.

Chu method chu Isu hung insieng le pieng thua khan Pathienin a lo hmang dai tah a nih. IVF method pangngai nêk daia changkang lem a nih ti ruok chu hril sei khom a ngai nawh. A ieng khom chu ni sien, ‘IVF’ method an hung hriet suoka inthok hin Thlarauin Mari kha nau a’n paitir ti thu, thil thei loa kha hmaa soiseltuhai ngai hlak le nuizat bura an hmang hlak kha, thil thei a nizie tu hin chuh chieng takin ei hriet tah a nih. Thil thei loa ei ngai tam tak hi ei hrietna le thiemna a tlawm leia thei lo anga ei ngai le hril mei mei a ni nuom khop el.

Thil mak dang, September 12, 2005-a India chanchinbu hrang hrangin an ripawt chu Scotland rama Roslin Institute-a an thil hmu suok, nuhmei le pasal chia inthok ni lo, nuhmei le nuhmei chia inthoka nau insiengtir thei dan thu a nih. Hi hi Saptrong chun ‘parthenogenesis’ an ti a, chu chu Grik tronga a umzie chu ‘nau thienghlim’ (virgin birth) tina tho a nih. Hi thil hi rannung chi inthla thei dan an ensinnaa inthoka an hmu suok a ni a, mihriema ruok chu an la ensin hri naw a, sienkhom thil thei a nih ti an hriet. Chuonga pasal thrang loa nuhmei le nuhmei an intodel thei ding a ni ta si chun a letlingin khawvel hi a’n thlak danglam ding a na, pasal le pasal inkara naute, pasal bokin a pai thei dan zong chu thil makmaw hung ni thei a tih. Chu hun chu ei tlung phaa ei khawvel um dan ding chu suongtuo thiem a harsa a, ei bo map el a nih. Tuta inthoka kum sangkhat vela ruok chu thil mak a ni ta awm naw vei leh!

Mihriem Naupa

Judahai le kristienhai tukvera inthoka thil hung insiem dan, Genesis-a ei hmu dan chun, hnuoi le van le a sunga um thil hrang hranghai chu Pathienin “Um raw se” tia a’n umtir el a ni lai zingin, mihriem le rannunghai ruok chu a siema a siem a nih ti ei hmu a. Chuleiin, hringna thuok an thuok khum ngat mihriem lem hi chu ama angpuia siem a ni leiin le Ama ngei, mihriem taksa puta mihriem le inzomna siemtu ding a la ni leiin, ama le ama “um raw se” tia insiem el thei khom a ni nawh. A ni chun Pathien ni thei naw nih. Chu thuruk, thlarau mita hmutu Davida chun “mak tak le râpum taka siem” a ni thu a tlang insampui hrim a nih (Sam 139:14). Mihriem a siem dan makzie le ropuizie hi mihriemin hrietna le varna tienga hma ei hung sawn dungzui peiin ei la hung hriet zuol deu deu ding a na, ei hmu suok rawn po leh ei maktina khom a zuol pei ding a nih. Tu hin chu tlawmte chauh, zaa sawmkhat vel ei hriet suok phak trawk a, ei theina khom chu bak chu a hmang dan ei la hriet nawh. Zaa sawmnga vel ei hriet suok a, ei theina khom ei hmang thei pha chu ngaituona hmangin nuomna hmun hmunah ei la fe thei ding a nih.

Hang hril sei met inla. Pathienin ama angpuia a siem mihriem chungah “Um raw se” ti thu a hmang ve naw hi theulawzi inril tak niin an lang. Chuleiin, mihriem sandamna lampui a remruot khom “Um raw se” tia inumtir el loin, a thu tiem chu ama ngeiin mihriem taksa puta a hung hlen theina dingin mihriem insieng dan le pieng dan lampui chu hung hrawin, zaa za Pathien Naupa le Mihriem Naupa a ni kop theina dingin Thlarau Thienghlimin Mari chu a’n paitir a, nuhmei sunga inthokin mihriem taksa le nina po po neiin a hung pieng a nih. Chu nau pieng chun Pathien Naupa nina le Mihriem Naupa nina a nei kop naw chun Pathien sandamna prokram hi hlen thei a ni si nawh. Hi thil hi a mak êm leiin ringna mit le lungril mita hmu ngot naw chun hmu chieng thei a ni nawh.

Hi thu ei hril lai le inzom hin Hmar Christian Fellowship, Delhi-in kum 17 a tlingna champha September 4, 2005-a a lawm trum khan mipui insam ruol dinga HCFD Thuring (Statement of Faith) an buotsai le an mi’n sampui kha hang hril hai inla. Hi Thuring hi kha hmaa kohran tuoltroin mawl taka an lo buotsai, an trongkam hmang khom la songnawi deu el, en chet le siem thrat um loa kohran tinin ei hmang sawng pei a nih. Kha taka khan Isu Krista chu Pathien Naupa a nina ei pom thu a uma chu Mihriem Naupa a nina chu ei pom sa ve naw amani ding, a thrang ve tlat naw a nih. Kei chu hieng thila hin ka ti kher kher bok a, thuring an insam ruol lai khan ka bau ka phong ve naw hrim hrim a nih.

Hi Thuring hi Baibul le inmila her rem ding chun siem thrat ngiel a ngai thu ka hril leiin kum 2006 khan siemphuisui rot a ni a. Hung bi chieng ding le siemphuisui dinga an mi fiel leiin Baibul inchuktirna le inmila ka hriet dan angin Thuring chu ka rem thra a, a kim nawna laia ka hriethai chu ka thol bit bok a. Chutaka chun thil dang iemani zat ka bel sa bakah Mihriem Naupa a nina khom ka zep sa a. Kum 2006-a inthok khan HCFD chun Thuring ei insam ruol pha Mihriem Naupa a nina ei pom thu hi a chuong ve tah a nih. Kohran dangin Mihriem Naupa a nina hi an la bân zing am ti ruok chu ka hriet phak nawh. A banhai khomin ei ban a nih ti ei hriet naw tlat hlak hi Pathien thu ei lak ursun nawzie le uluk nawzie tar langtu a nih. “Thu chu tisain a hung inchang a” ei ti chur chur sung chun Pathien theida zawng tak ei hril zing a nih ti hriet a thra. Thu chu mihriem taksa ngei putin a nih a hung inchang lem. Tisa le thlarau chu thil inkal tlat a nih.

Ei thupuia bok kir nawk inla. Hnuoia Isu Krista rongbawl dan chanchin ziektu mi pali- Matthai, Marka, Luka le Johan-hai chun uor nuom bik an nei seng a. Mathai chun Isu Krista chu Thuthlung hluia Judahai lal Messia hung ding hril lawka lo um ngei chu a nizie thu a uor hle a. Marka chun rongbawltu Siehlaw a nina a uor a. Luka chun Mihriem Naupa a nina a hril uor a, Johan chun Pathien Naupa a nizie a hril uor ve thung a nih.

Mathai ziek ei bi chieng chun, Judahai lal hung ding a ni ngeizie sukchiengna dingin Abrahama inthoka Mari pasal Josefa chen, pasal tienga Isu thlatu bulhai fimkhur takin a hung sui chet chet a. A tum tak chu Isu Krista kha Abraham thla, Juda hnama mi Davida thla fe peia inthoka hung pieng, Davida lalthrungphaa inthrung dinga ruot sa a ni thu sukchieng a nih.

Ei hang bi thuk pei chun, Isu Krista hungna ding le sandamna sin a hlenna ding lampui chu siktan tumin Setanin a bei char char a, a siktan vàng váng châng a tam el. Chuong thilhai chu Genesis-a inthoka kros-a hnena changa a tho nawk ni chenin hmu ding a tam èm èm. Chuong laia pakhat chauh chu hang thlir ei tih. Davida thla fe peia inthoka Messia la hung ding thu hril lawk a ni lai zingin, pasal tienga Davida thla fe tung pei Jekonia (Jehoiachin tia an ko bok) chu Nebukadnezzar-in salah a man a, Babulon tieng a thruoi a. Mak tak elin, Jekonia le a thla peihai chu Davida lalthrungpha hluo thei lo dinga Pathienin Jeremia (22:30) hmanga trongsie a lo inphur ta sa an lo ni dai el!

Nau nei dêr naw ang elin,

Hi mipa hi inchik rawh:

Pa hmuingil lo ding a na,

A thlahai laia tu khom,

A hmuingil um naw ni a,

Davida lalthrungphaah,

Tu khom inthrung naw ni a,

Judai ram chungah tu khom,

Inlal ngai bok naw ni hai.

Hi hi thil buoithlak tak chu a ni phot el. Sienkhom, Pathien thu ruot a ni tlat leiin inkhêl thei a ni bok si nawh. Thil inlumlet dan ei thlir pei chun, a chunga hrila um hi a hung indik thlap vong a nih. Babulon sala intang Juda lal Jehoiachin (Jekonia) huna inthoka Isu hung pieng chen khan, kum zaruk ding lai, Davida lalthrungpha hluotu lal tu khom an um ta nawh. Mihriem thila sut chun an mang thrak ti thei a nih. Mari pasal Josefa, Nazaret khuoa karpentar chu Davida thlaa inthoka sui chun Israel lal, Davida lalthrungpha hluotu ding a nih. Amiruokchu, ama khom kha trongsie phur Jekonia thla fe pei laia mi a ni leiin a hluo thei nawh. Chuleiin, Isu kha Josefa thisena inthoka insieng, a naupa ni sien chu, Davida lalthrungphaa thrung thei lo ding a nih.

Luka ruok chun huop zau takin, Isu chu “mi ngaia chu Josefa naupa a nih” (3:23) tia hril tranin a thlatuhai chu Mari chi zunga inthokin a sui a, mihriem po po intlan dinga hung, Mihriem Naupa a nizie sukchiengna dingin Davida thla a nina chu Davida le Bathseba naupahai laia pakhat Nathan fe thlengin a sui lut a, mi po po pa Adamah a sui tawp a. Hi thla hi Jekonia thlahai anga trongsie phur a ni ve naw leiin, Pathienin vantirko hmangin, “Tri naw, Mari, Pathien ditsak i nih. Ngai rawh, nau pai i ta, nau pasal nei i ta, a hmingah Isu i sak ding a nih. Ama chu mi ropui tak ning a ta, Chunghnungtak Naupa ting an tih. Lalpa Pathienin a thlatu Davida lalthrungpha chu pêng a ta, Jakob thlahai chungah chatuonin inlal a ta, a ramin kin ni nei naw nih” tiin Mari a hril a ni kha (Luka 1:30-33).

Hi hi Pathien thil rel dan inthukzie le makzie, Thlarau thilthawtheina hmanga, hril lawka a um ang thlapa Mari hmanga thu chu taksaa a hung inchangtir dan chu a lo nih. Hieng thil neu neu, ngaisak tlaka ei ngai nawhai hin umzie inthuk tak an lo nei a nih ti hre suok ding khopa Baibul thu hi ei bi pei phot chun, phêk tina hin ringna sukhrattu le suknghettu ding thu rangkachak, Pathien ropuizie le makzie hrilna, pai dan chi hrang hranga pai, a lo tam a nih.

Mi var, mihriemna hin chu,

A ngaituo suok zo thei naw che,

Ka Sandamtu i thuruk hi.

(Delhi, September 15, 2005; revised December 17, 2008; further revised and enlarged December 7, 2011)

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.