Halloween party ideas 2015

KeivonCover (Custom)By Prof. Lal Dena*, Inpui.com patron

Impressions on Keivom: Hi lekhabu tharlam hi L.Remlien-in “Keivom Nite: A Tribute of Mugical Discourse, The Living Legend, A Night with the man, his words and his songs,” Happy Hearts School Auditorium, Bethel, Churachandpur, 16 December, 2011, hmang zana a tlangzar a nih. L.Remlien hi autorishaw-pu Rengkai um, a hmel enin tlawm sienlakhawm, thu le hla tienga miril, ama kher hi lekhabu tlangzartua an ruot hi Hmar history-a mellung pawimaw tak hai laia pakhat a tling vein ka hriet. Chun, hi lekhabu hi David Buhril le Lalremlien Neitham-in edit thawa, Sinlung Indigenous Peoples Human Rights Organization (SIPHRO) hminga Delhi-a sut le insuo a nih.

Hi lekhabu hi part thuma the a nih a. Part khatna Hmar section-a hin mi sawm pasariin thusep an ziek a. Part hnina Mizo section-ah le part thumna English section-ah mi sawm pathum ve vein an ziek. A ziektuhai hin L.Keivom naupang laia inthawka lo inpawlpui tah, a lekha inchuk lai le a tlangval laia a thlum a al lo fa tlang tah, sawrkar sin a thaw lai le a pension hnung khawma lo inzui hrep tah le ama hmel ngei la hmuh nawtuhai khawma a hlaphuok le a lekhaziekhaia inthawka an lo hmel hriet dan an ziek a nih . A ziektuhai a tam lem hi sawrkara sin pawimaw lo chel tah, thu le hla tienga miril le ziek mi deuh vawng an nih. Hi lekhabu ka hmu dan tlangpui tlawmte heih tarlang vak ka tih.

1.L.Keivom le Pherzawl: L.Keivom le a pienga khuo Pherzawl hi the thei an ni nawh. Thu le hla a lakna hnar chu Pherzawl a nih zing. Hi lekhabu sunga thusep ziek po po hin L.Keivom chu khaw lai khawvel hmun insang, ropui le inhawiha um sien khawm, a pieng le murna hmun Pherzawl chun a hlim angin a zui zing hlak. Kum 1910-a inthawka Hmar biela chanchin tha hung lut leiin ringtu hmasaha’n Hmar literature bulthut an hung siem a. Mawlna le inthimnaa inthawka hrietna vara thuoi suoktu dingin February 1, 1951-a Manipur sim tienga high school hmasa tak chu H.Thanglor-in a hung hawng a. Kum sawmli hnunga Pherzawl khaw suok ngei L.Keivom hmangin Zoram khawvel hlimthla a hung hring suok dan hai, hi lekhabu hin fie takin a tarlang. Hla phuok ni sien, tienami le thusep ziek ni sien, L.Keivom thlarau le ngaituona chun Pherzawl Muolvenga an in a suoksan ngai nawh. An tanna zungpui Pherzawl a theinghil thei nawh a, a lekhabu pakhat khawm Pherzawl Titi tiin an buk hiel. Keivom kuthnung chik taka ei suih chun, thu le hla hlun a ser suok, hmu le tiem theia um hai hi ngaituonaah Pherzawl tlangah chenga a phu suok an nih. Amaah Pherzawl le tuta a chengna Delhi hi tangka hmai hni ang an nih ti hi lekhabu hin a hril chieng hle.(Editors:p.16).

2. Hnamah a chieng: Hi lekhabu sunga thusep ziektuhai po povin an ziek hmaih thei nawh chu L.Keivom hnama a chiengna hi a nih. Ram le hnam hmangaihnaa sip liemin, ei ram ei hnam a ta tlawk tlawk hlak (L.B.Sinate:p.110). A hnam hi a suong a, thuin amani hlain amani, a hnam le ram mawina le a hmangaihnahai hi an zawt mathlawn nawh. Hieng hnam hlahaia inthawk hin hnam hmangaihna (patriotism) le mani hnam ngaisangna a hung hring suok a, hnam inthuruolna a hung ra suok peih bawk a nih. Ama hnama a chiengna lei hin mi dang khawma hnama piengtharna an hung nei pha hiel hlak. L.Fimate chun hieng hin a lo ziek a: “L.Keivom le a hlahai lei hin ka hnam invawihna nun hi an chawm em em a. Hnama hung piengtharin, hnam ngainatna ka hung neih a…Keia ang bawkin khang hun laia (1960s) thalaihai, ruol pawl thei chin chu hnama piengtharna hin a hung nuoi tawl a. Hnam ta dinga tlawmngai pawl an hung pung ta em em el a nih. .Hieng anga hnama harna hung piengnaah hin L.Keivom hin a thaw hlawk em em a. Chuleiin, ama hi Hmar nauhai ta dinga ‘Socio-Cultural Revivalist’ a nih ka ti naw thei nawh” (L.Fimate:pp.114-115). Darsiemlien khawmin hieng hin a lo ziek a: “hnam hmangaihna tieng hla a phuokhai hin ka nuna sin nasa taka thawin, hnam hmangaihna le hnam ta dinga thahnemngaina nasa tak a mi lo pek zie hai tu tieng tieng hin ka hriet thar deuh deuh chu tie” (Darsiemlien:p.127).

Kum khat laia ei nunghakhai phairam hel pawlha’n rawng taka an sawisak tuma, lekha pawimaw sawrkara pek lut le chanchin bua thu pawimaw insuohai po po kha L.Keivom kuthnung vawng an nih. Hnam thila rawn zingin a um a, ka sawl ka kham a ti hman naw a ni tak. Chuleiin Dari Keivom khawmin, “Kan mimal le insung ta ding nek hmana ram le hnam ta dinga hun kan hmang rawn thei lem hi kan vangnei chungchuongna a nih” a lo ti hiel reng a nih. (Dari Keivom: p.140). Tu khawm hin L.Keivom chun Hmar le unau suopui dang hai inmatna suihin Cultural Mapping ti project buoipuiin a buoi mek zing.

3. Rimawi khawvelah: Hi lekhabua hmu hmaih thei lo pakhat nawk chu L.Keivom rimawi khawvela a sin lo thaw hai a nih. Khuong hi pi le pu huna chawngchenna le nun khawnuomnaa hmang hlak a lo ni leiin hun sawt tak biekinah lak lut thei lovin a lo um a. Amiruokchu, Mizoram le Manipur ramah harna runpui a hung tlung zet chun, khuong chu biekinah a chawngpu tak a hung ni tah. Khuong ang bawkin perkhuong khawm biekinah lak lut thei lovin hun sawt tak a um. Pathien inpakna dinga biekina la lut hmasa taktu chu L.Keivom a nih (Kh.Thangdailo:p.103). Ama hi mi khawsawt thei, hla ngaina, perkhuong per thiem le hlasak le phuok thiem ni bawk, ama rawia Jocund Company lo indin hiel a nih a; hi Company hin thil dang nekin rimawi hi a lo thupui tak a. Hi lei hin thu le hla tieng khawm ei hausak pha reng a nih. L.Keivom le rimawi inzawmna leiin hnam hla, sai hla le hla lenglawnghai tam tak a ra suok a; thu le hlaah hnamin a hausak pha reng a nih.

4. Tawngkam sertharna tiengah: Ei ramah Chanchin tha a hung lut hnunga ziek le tiem ei hung thiem chauh a ni leiin ei tawng hi literature khawvel tienga inthawka thlir chun naupangte a nih. Chuleiin, thumal (vocabulary) tieng ei pasie em em. Hi kawngah hin L.Keivom-in a thaw hlawk em em. C.Vanlallawma chun “Tawng Chhertu” ti thupuia hmangin hieng hin a lo ziek a: “Tawng bungraw ngah” han tih ai pawha ‘tawng hmang thiam mi’ kan tihho hlutzia hi aw!...An tawng chher chu miin kan pawmin kan hmanpui a, hnam nun tihausaa tiphuisuitu leh tituitu an ni thin. Pu Keivoma ngalfimin dam sela; a kutchhuak hnam ro hlu tam raw pip!”(C.Vanllallawma:p.219). Entirna dingin L.Keivom thumal serthar hieng: sinleng, tawnhriet (experience), chawibiek (worship), dawnril (thinker), minu (nuhmei) le a dang dang hai hi a tha em em a, Mizorama ziektu hmingthanghai khawmin an hmang mek pei a nih. .

5. Nationalism le Hnam inpumkhatna tiengah: L.Keivom hi kum 1991 chen khan Hmar tukvera inthawkin thil a thlir a. Hmar ninain thu le hla a ziek a. Amiruokchu, kum 1991-a Zoram Khawvel Bu khatna a zieka inthawkin Zoram Khawvel literature tuipuia an chawmlut tah a. Chutaka inthawk chun nghawng nasa tak ama nuna le mi dang nuna a hung inneitir tah a nih. Eddy Zosangliana Colney chun hieng hin a lo tlip a: “Mizo hnam movement-in Mizo thalaite a tih har thar leh hnua Mizo nationalism chawk nung chhunzawmtu le keng nung rengtu awm chhun a ni hial mai awm e” (Eddy Zonunsanga Colney:p.163). Mizo nationalism le inkawp tlat, the thei lo chu hnam inpumkhatna hi a nih. Hnam inpumkhatna tienga L.Keivam concept le philosophy hi Rualchhina Vangchhia, USA (p.149), Zosangliana Colney (pp.164-169, Vanlalremruata Tonson (pp.176-177), Lalhruaitluanga Chawngte (p.203); K.Krawsthanga (p.217) le Lalremruata Varte (p.232) hai thusepah hin fie tawk takin an ziek seng bawk.

6. Translation sinah: L.Keivom hin hlaphuok, thusep le lekhabu ziek baka, lekhabu hlun inletna sin khawm iemani zat a lo thaw tah a. Chulaia pawimaw zuol ziektu po povin an hril uor tak pahni chauh zuk la suok ei tih. David Buhrilin thusep pahni ‘Bible Inlet: Keivom le Luther’ ti le ‘Translation: Keivom and Luther’ thupuia hmangin L.Keivom le Martin Luther khaikhinin phek 51-56 le 275-280 hnuoiah fie takin a ziek a. Bible pumpui inletnaa an thiltum le an lo thaw hmun khat dan H.K.Kawllienthang-in phek 83-92 hnuoia chipchier takin a lo ziek bawk a. L.Keivom lekhabu inlet pawimaw em em pakhat nawk chu Rabindranath Tagore-in Nobel Prize a hmuna, khawvelin a hlutsak bek bek Gitanjali a nih. L.Keivom-in hi lekhabu Hmar tawng an let hi lekhabu rohlu a tling tak zet. An rang thei anga sut sut vat ni sien nuom a um. Chun, tulai khawvela thiemna le hmangruo hmanghai a changkang pei a, Hmar Holy Bible (Delhi Version) Mobile Version-a hlu luta a heih um dam hi ei vangnei hle. Khaw lai hmuna le ieng huna khawm Bible chang ei dit dit ei mobile-haia inthawkin ei hmet dawk thei zung zung el chu an ta hi, ei hamtha thlawt el.

7. Keivomesque: Hi lekhabua thil thar hrilsa lo thei lova ka hriet chu Keivomesque a nih. Hi thusep hi C.Lalawmpuia Vanchiau ziek a nih. A ziek tupa chun Keivomesque chu Sap tawng thumal, a lamrik dan mila Mizo hawrawpa a ziek hai hi an kawktir tak. A hriet awlsam zawng chun Keivomesque chu Keivom ziek dan style tina a nih. Entirna di’n Keivomesque chu aidentiti (identity), awrden (ordain), sarvis (service), kampen (campaign), mawdan (modern), rikawt (record) le a dang danghai hi an nih. Amiruokchu Mizorama ziek dan tlangpui chu English thumal a ni ang ziek el hi a ni deuh. Manipur tieng khawm hi hi ei zuih tlangpui deuhin an lang.

8. Thusep dang dang: Thusep dang dang Hmar sectiona P.K.Singson ziek le Mizo tawnga Francis Lawmkima, M.C.Lalrinthanga, H.Thangluoaia le L.H.Thanga-hai ziek hin L.Keivom mizie le a thiltha thawhai sir dang danga inthawkin an mi hril a. P.C.Lawmkung-in “Mizo te hian thu leh hla kan ngainat chhung leh, thuziak lam ke kan pen chhung chuan L.Keivom leh a thuziak te hian kan zingah hmun sang tak a luah reng dawn a. Heng te hi a damlai lungphun, phum bo theih miah lo, Khawvel chhuahsana Jordan ral a kai hnu thleng pawha amah hriatrengna hlu tak an ni dawn a ni,”a ti hi a tlip nal hlein ka hriet. English section-ah John Ruolngul, Kaihau Vaiphei, L.T.Ngaihte, Robert L.Sungte, Rochunga Pudaite, L.Keivom nauhai pathum le a makpa Tim Awan=hai ziek hin L.Keivom mi tin ta dinga ruoltha, thangpui ngaihai thangpuitu ‘role model’ a tlingzie le a mizie ei hriet lo tam tak an mi hrilsa bawk.

Thutlang kawmna: A tawi zawngin hi lekhabu hi thu le hla, ram le hnam ta dinga L.Keivom thilthawthathai thlur bingna a ni deuh tak. Hieng lawm lawma thiltha le ropui mi thawpektu hi.”full impression” ei neih theina dingin a chanchin tam lem, thlatu bula inthawka, a naupang lai, a lekha inchuklai le sawrkar sin a thaw sunga a thiltuok le tawnhriethai akhelneng akhawlnawnga hriet ei va chak de! Mahatma Gandhi chun ram le hnam ta dinga a thilthathawhai a hril lai zingin, a hratnawna khawm a ip chuong nawh. A pa hrangchat tawm lai vela a nuhmei pang lum a lo heih bel hman el kha chu, inzak um chu a ti hle ning a tih “double shame”(muolphona thuo hni) ti’n khawvel hrietin a puong ngam a nih. Chuong ang bawkin, L.Keivom khawm hin ama chanchin (autobiography), mi dang ziek thei lo le hriet phak lo thu inthup tam tak Zoram khawvel hrietin ama ngeiin hung phawr suok sien ei va nuom de!

About the author:- Prof. Dena teaches history at the Manipur University and he is a regular contributor to Inpui.com

Post a Comment

  1. Accidentally come here , 
    I am incomparable to enjoy myself when i appreciate your beautiful article from my deep heart!

    ReplyDelete

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.