Halloween party ideas 2015

 By L. Keivom, Inpui.com Columnist

L. Keivom
Suo Hnina (Part Two)

Suo khatnaa khan HMAR hming hung suokna thu tlawmte ei hril a. Suo hninaa ei thlir vuot ding chu HMAR TROBUL SEMINAR HMASA TAK 2004 thutlukna siem, “Mizo hnathlak hnam dang danghai hung suokna khuo, hmun chu SINLUNG a nih ti ka pawm a, chu umna hmun chu Szewchuan Province sung, Central China ram a nih ti kan pawm bawk” ti hi a nih.

Hi chungchang thu an ziekna chun phek 18-26 a aw a. Histawrianhaiin thu bul an sui dan kalhmang ni lo, zeldinna khawvela nuhmei puonbil thlain a zap phak china thosilen hnuoia inthoka huoisen taka ei sulhnung suina ni awmin a’n lang a, pui tak a nih. Jared Diamond-in GUNS, GERMS, AND STEEL, The Fates of Human Societies ti lekhabu hmingthang, kum 13,000 sunga khawvel mihriem chanchin le sivilaizeson hung insingsat dan ngainuom taka a ziek kha an lo tiem ve a, khang ang deu khan, sienkhom a ni naw zawng siin, Hmar histawri khom hi an mi suipek tum a ni el awm de aw! ei ti nuom rum rum el a nih.

Hla phuok fawm, ringnaa petekhai thruoi suolna dinga hmangruo thra tawp el, “Sina lunga kan zuong inzin a, Tuonni kan rel umni kan khâm” tiin an hang tran phot a, Pu Hranglien Songate rim a’n nam rum rum nghal a. Chu chu besana hmangin Sinai tlanga Sin/Zin thlaler kha Sinlung hming hung intranna hi a ni el thei awm am tiin an hang dap tran a. An hung pei a, SIN ti chu Gujarat State-a SIND khu a ni el thei di’m tiin thosilen phenah an hang inhnam a, Alexander Ropuiin India ram a hung run lai leh hril zom phet an hung tum a. An thil tum tak ni awma inlang chu, Israel hnam sawm inhmang tahai laia inhril lut a, anni le inzoma SIN ti hming put po po chu Sinlung leh kei mat a nih.

Sienkhom, a rim an hriet phak si naw leiin Hmar hla hluiah an hung lut a, chu taka inthok chun China ram tieng nghain Sinlung khuo umna ding chu an dap nawk ta a. Zo hnathlak hrang hrang lai R-Group haiin Sinlung/Chhinlung ei ti hi G-Group chun KHUL an ti thu le Hmarhai khom KHUR ti pawl an um thuah an hung lut a. Kum 1960 hnunga phuok Paite ‘hla hlui’ an ti, 1984 a Sing Khaw Khai thesis ziekaa hla a’n chuon chu indik lo deuin an hung thur suok a. Hi thesis hi a original kawpi ka kol leiin huoi takin ka hril a nih.

A tawpah thaw ngaina an hriet hlol naw lei amani ding, kum 1960 a sut nia an hril Readers’ Digest World Atlas Map-a Sinlung chuong chu Hmarhai hung suokna Sinlungah an namnghet tah a nih. Anni ngeiin, “Kum 1960 kuma sut Readers’ Digest World Atlas map chun China ram Szechuan Province sung, Yulung vadung pang, Chamdo saktienga khawruo chu Zo hnathlakhai hung suokna SINLUNG khaw hmun niin a tar lang a” tiin an ziek a. Inrui inhai loa hieng ang thu ziek ngam ding chun huoisen dawbol el bakah vun sa dawbol put a ngai ka ring. A tiemtu khom inzakin ei hmai a sen el a ni hi.

An thu ziek hi thudik lo ni pal tak tak sien chu, thil um dan ding chu hieng ang hi ning a tih. Zo hnathlakhaiin an hung suokna nia an hril Sinlung chu hmu suok tumin nasa takin Readers’ Digest-hai chun bei an ta, China ram Szechuan Province-a Sinlung khaw hming put ngei hi an khawpui hlui chu a nih ti an sukchieng an ta, chu chu China sorkar remtipuinain an map-ah inchuon an tih. An leh tu in am Readers’ Digest-hai chu Sinlung zong suok dingin a lo ruoi ning a ta? A ruoi pal ei lo um khiet a, hi khuo hi Zo hnathlakhai hung suokna a ni chie ti an fie a lo ni khomin, an sukchiengna lekhahai chu tuin am kol a ta? Hi thu ziektuhai hin an lo kol miel am a ni ding? An zong suok lo ni ta sien, ieng method am hmangin an fie ning a ta?

Readers’ Digest-hai mapa Sinlung khuo an inchuon hi China rama khaw um, sorkarin an ram map an insuoa chuong chu Readers’ Digest-hai chu dinga an pek anga an inchuon a na, Zo hnathlakhai hung suokna ni dinga ei zeldinna leh iengkhom inzomna an nei nawh; an chuontuhai hin Zo hnathlakhai suokna chu Sinlung a nih ti khom an hriet nawh. Ei hung suokna ei hriet hlat tak leh hi khaw hming hi an inang lei elin ei hung suokna a nih tiin ei hau thei bok nawh. Eini lai tukhomin hi hmun hi ei la sir naw a, sir khom ni ta inla, ei hung suokna hmun a nih ti fie ding chun kum za tam tak liem taa thu hluihai le rikawthai ei bi ngai a tih. China haiin Sinlung an ti umzie le einiin Sinlung ei inkawktir khom thil thuhmun a ni bok nawh. Eini lai takngiel khom Sinlung tia ko chu Hmarhai chauh ei nih ti a hma khan tawitein ei tar lang ta bok. Chun, zeldin thuah, Szechuan Province-a Sinlung khuo hi ei Sinlung ti leh lo inang khom ni ta hrim sien, Seminar-a fe khawmhaiin thutlukna siem hin a ni le ni naw thuah iengkhom kawk a nei nawh. A lo ni a ni khomin thutlukna hin a sukni duok naw a, a ni naw a ni khomin a sukni chuong bok nawh. Thu boruok chu thu boruok a nih.

Thu bul, ei chanchin hlui sui hi thung puma zeldinna hmanga sui el thei a ni nawh. Thing bil maktaduoi tam tak ngir khup laia kau chikte lo um ve ang chauh ei na, ei histawri sui ding chun hriet lo ram fang dinga lut chilh a ngai a, taptebula inthoka phuok chop el chi a ni nawh, ei phuok thiem khom ni sien. Burma rama ei sulhnung ni thei awm, ka hmu phak chin chin chu dap naw khur ka nei ta naw a, Rangoon le Mandalay University-a an laibrarihai khom dap naw khur ka nei ta nawh. Ei trobul sui theina ni dinga ka ring lekhabu ka hmu phak taphot chu kan chawk naw leh Photostat kawpi ka siem a, ka lak khawm a. Kum sawmthum liem taa Hmar Hla Suina ka ziek tran laia ka thil thlir dan le tuta ka thlir dan chu a kar hla tak a ni tah. Khang lai hun khan chu Hranglien Songate histawri sikula kai ka ni ve leiin tu laia ei histawri suituhai zie ka la kai rawn a, Shan ram dam khi Hmar chanchina Shan ram ei hril hlak hi ni dingin ka lo bel tum hlak a. A hmuna ka hang dap hnung ruok chun ka har ta huoi a. Rala inthoka Shanhai chu hnam khat trong khat hmang ni dinga ka lo ring khan hnam hrang hrang le trong tum tum sawmli chuong an lo um a. Chuong laia Hmarhai sulhnung hang sui tum chu khawk tak a nih.

China rama inthoka sim tieng pana inpem dar, ram hrang hrang Indonesia, Malaysia, Vietnam, Philippines, Kambodia, Loas, Thailand le Burma vela chenghai, hun hrang hranga an inpem dar dan ka sui ka sui chun, Yunnan le a se vela kum zasari zet Nanchao lalram indintuhai an tluk siet trana inthoka hnam hrang hrang tlan suokhai laia mi ei ni ngei ding a nih ti hi ka ring nghet deu deu a, a hmasa pawl chu ei ni nawh ti khom ring a um. A san chu, Kabaw phairuom ei tlung khan, a rama lalhai kha Shan lal (shwabaw) vong an na, a unauhai laia an suknuor mi pakhat Sukhapa chu Assam tieng A.D 1215 vel khan a tla thla a, Ahom ei tihai hi a thlahai an na, Assam hming khom hi anni phuok a nih.

Pasal thra, thangsuo tum chun ramsa tamna buonnel ram chu ral thlir el loin a lut chil hlak ang bokin, eini khom ei hnam chanchin ei sui nuom tak tak a ni chun taima tak le huoisen takin lut chil ei tiu. Chu taka chun sahrang lu tak tak chu a um a nih. Lut chil ngam tak tak si loa, a hadamna china thosilen hnuoia nuhmeihai puonbil phena histawri phuok tum ringot el chu mani chauh ni loin hnam pum muolphona intluntu ei ni thei a nih. Khel chu thir kutsebi angin nawt tle vur inla khom a hung ngharek hun a um a, a la muolpho tho tho hlak. Rangkachak kutsebi chu thudik angin nawt tle naw inla khom ngharek thei lo a ni leiin a sawt deu deu a, a hlu deu deu hlak a nih.

(May 7, 2005; Delhi)

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.