Halloween party ideas 2015

By L.Keivom, Inpui.com Columnist

Thil mak sui suok ruol lo Pathien,

I thaw tinrêng mak kan ti a;

Nisienkhom i lunginsietna,

Iengkimah mak kan ti zuol hlak

-Kristien Hla Bu No.31

Exodus tia a hming an inbùk, Baibul-a bu hnina, Genesis dottu, bung 40 le chang 1213 a sei, Delhi Version-a editing thaw hnuhnung taka chu a thuhma le tiem vongin thu mal 34,800 vel chauh fûn, lekhabu dangdai a nih. Hi lekhabu hi kumkhaw daih ni si ding, sienkhom a sawt takah kum 100 vel sung chauha thil tlung an rikawt a nih. Hi lekhabu tluka thil mak (miracles) thaw rawnna lekhabu dang a um nawh. Hi lekhabu tluka Pathienin a hnam thlanghai sansuokna dinga an mit hmu ngeia thil mak a thaw rawnna lekhabu dang a um nawh. Hi lekhabu tluka ringnaa kal chawihai ta dinga innghatna ding lekhabu dang a um nawh. Hi lekhabu tluka chienga hnama ngir suokna dinga mihriemin lampui an hraw ding kawkhmutu lekhabu dang a um nawh. Hi lekhabu tluka dan thra le innghatna tlak, hnam tinin an invongna dinga an Danpuia an lak lut lekhabu dang a um nawh.

Aigupta & Israel

Israelhai chanchin ei sui inhmat thei dan tak chu Abraham a nih. Pathienin ram a pèk ding tieng pan dinga a hril angin Eufretis vadung rala an umnaa inthokin vadungpui chu kânin a suok dok a, Kanan ramah a lut a, sienkhom tràm a tlàk leiin Aigupta ramah tram tlànin a fe a, a khêl hril man a hmu a. iemani chen Faraw-in a nuhmei a lo lakpek a, Pathien inrol naw sien chu chân song thei ngirhmuna um a nih. Pathienin a san suok el chauh khom ni loin sum le pai, siehlaw le ran ruol tam tak leh, a nuhmei Sari rongbawltu ding nunghak hmel thra Hagar leh a hawn pha a. Khel hril man a va um de aw! a ti lungril el khom a ni thei. Amiruokchu tu chen hin khawvelin a kakhawk thra lo tak el chu a tuor a, Sari thlahai le Hagar thlahai chu anni dam lai chauh khom ni lo, kum sangthum hnunga khom inchemharnain an hlim angin a la zui ngat ngat a nih.

Israelhaiin an thlatu bul taka an ngai Abraham ang bokin, a tupa Jakob khom a sungkuo mi 70 lai thruoiin Aiguptaah tràm tlànin a fe thlak a. A fè thlak hma daiin a naupa Josefa chu a unauhai kut hmangin Pathienin Aigupta ramah a thon thlak a, Jakob le a sungkuo an zu fe chun Aigupta rama Prime Minister a lo ni hman dèr ta a. Jakob hming thar dinga Pathien pêk chu ‘Israel’ (Gen. 32:28) a ni leiin, a thlahai chu ‘Israel’ tia ko an hung ni ta pei a. Aigupta ramah kum 430 zet an um hnungin, Aiguptaa pieng le lal ina seilien Mosie hmangin Pathienin a thruoi suok a. Israel histawri le Aigupta histawri hi thil inzom tlat, a nuhnung lem hi a hmasahai inbengbelna le insaisangna dinga Pathiein hmangrawa a hmang hlak chu a nih.

Chu thu chu hang hril sei met inla. Aigupta hausakna le thiemna Israelhaiin an hawn tung chu ringin Pathienin an hluo dinga ram a pèk Kanan ram chu an indin tung a nih ti chieng taka hmu theina chu Baibul a nih. Kong danga hril chun, Aigupta hi Israelhai humtu le somdawltu, an hnuoi pathien a nina chin a um. Thuthlung Thar hun ei hung chuong kai a, Mathai bung hnina ei hang tlung a, Aigupta rama inhumhimna dinga naute Isu an tlanpui thu le Herod thi hnunga an hung kir nawk thu ei hmu nghal a nih. Aigupta rama inbi hmang dinga hriltu le hung kir nawk dinga hriltu chu Pathien a nih.

Tu lai hnaia thil tlung pei ei thlir chun, Middle East, abikin Arab ram sunga mi Israel le indo rawn tak chu Aigupta a ni ang bokin, Aigupta ram deuh chauh hi Israel le inremna siempui nuomtu le ngamtu a nih. Israel State hi Arab ram po po le Muslim ram po po deuthawin phâr cheia an chei le bawikawt laiin Aigupta ram chun 1948, 1967 le 1973-a an indo zata Aigupta a hrat naw lema a thrang zie zoin inremna thuthlung hrang hrang an siem a, chu po po chu USA President Carter hun laia Camp David Peace Accord 1978 a thawpui dungzuiin 1979 Egypt-Israel Peace Treaty kha a hung hring suok tah pei a nih. Kha trum khan Arab ruol lungsenin Aigupta chu kum sawm sung zet (1979-1989) Arab League-a inthokin an hnot suok a nih.

Kum 3500 vel liem tah sunga Aigupta le Israelhai inlaichinna chanchin ei sui chun, a hma ei hril tah, Aigupta hi Israel somdawltu dinga Pathien bêl ruot a lo nih ti naw thei a ni nawh. Aigupta histawria thung chun, Mosie thruoina hnuoia a hona Israelhai an suok thu hi ziek sa a ni ve nawh.

Eini Aigupta chu Vairampur

Eini rawi khom hin ei tlangram, ei thlakthla, ei Kanan ram hi ei siem ding chun hi ram pahni inlaichinna le Pathienin a hmang intuo dan hi chîk taka sui ve thra mei a tih. Ramsa le ei inchibaina kha kum za vêl chauh a la ni a, 50% deuthaw hin ramsa nina le lungril ei la put a, ramhnuoi mi ei hau ei ti khom hi hau ding ei la ni hrim a nih. Hi hi thangtlawma làk chi khom a ni nawh, a san chu histawri inkhina hmola chuh kum za hi mit khap kar lo ang a nih. A ieng po khom ni sien, Gospel mansa bangna khuo ei hril vet Senvon-ah i fe chun, ran ruol le in khat tuol khat intrawm ei la tamzie hmu’ng i tih. Inthlang laia a sahrâng deua inngaia inhok pawlin silai mu an sem ti thu an hril dam kha ei thaw tawk char a nina chin a um.

Ei ngirhmuna inthoka ei suok dok theina ding chun Aigupta thiemna, varna le hausakna ei mamaw. Ei Aigupta chu Vairampur le khawvel hmun hrang hranga inchukna thra umna hmun chu a nih. Kum sawt naw te sung hin fe suok khom ei fe suok nasa a, khawpui iemani zatah chawibiek inkhawmna khom mani trong senga nei hrang pawl ei tam tah. Jakob thlahai anga mi ramah kum 430 ei cheng hnungin mani nina la kengkaw zing, san thei la um ei ti? Hi zawna hi don tumin khawvel hmun hrang hranga khawsa Zo hnathlakhai chanchin le ngirhmun hi ka sui ta a, sui zui pei ka tum bok. Hi thil hi invoi phak ding chun ngun taka Exodus hi sui thrain ka hriet.

Hnama ngir suok

Hnam hung insieng dan le hnampuia mihriem an hung ngir suok dan hi ngainuom a umin sui tham a tling. Abrahama inthoka hung suok hnam pahnih, pakhat chu nau lutir ni si, thuthlung naua insieng a ni naw leia rohluotu nina chang lo, Ishmael thlahai an ni a; a dang chu thuthlung nau Isak thlahai an nih. Isak nauhai khom sula an um laia inthoka insuol tran an ni a, a hnung peia khom Esau thlahai le Jakob thlahai hi indo zing zing an nih. Baibul-in an chanchin a sui tak chu Jakob thlahai an ni a. Chuonghai chu hnam khata indin suok dingin Pathienin Aigupta hmun hnienghnarah a’n chengtir phot a, nuoi sawmnga vela an hung pung hnung chun a tiem Kanan ram hluo dingin Mosie hmangin a thruoi suok a, thlalèr-ah kum 40 zet trening sikul a hongpek ngat a nih.

Jakob nauhai 12 le Jakob naupa Josefa nauhai pahnih-Manase le Efraim- hai chu Jakob-in a nauhai laia thlatua tiem ve dinga a ti a ni leiin, Israel pahnam 12 ni loin 14 ti ding ni lem awm tak a nih. Hienghai hi hnam khata hang hui khawm ding chun trong khat hmang, sakhuo pakhat, invongna dan le inenkol dan thuhmun (uniform laws & practices) an nei a ngai a. Aigupta an suoksana Tuipui Sen an kàna inthoka ni sawmngana-ah Sinai tlanga inthokin Pathienin Danpui Sawm (Thupêk Sawm), lunga meichok zuma ziek ngat a pek bakah Dan dang dang a pêk a. Ram hrang hrangin Danpui (Constitution) an hung siemhai hi en inla, Thupêk Sawm laia mi a thrang nawna pakhat khom um naw nih. Dan hmanga rorêlna khawlpui thra tak chu Sinai Constitution-a khan a lo inziek der tah a nih.

Tu khomin ram le hnam bulthrut nghet rem a nuom chun lekhabu dang dang a tiem hmain Exodus hi chîk taka biin inchuk hmasa phot raw se. Thruoitu ngirhmuna ngirhai lem chun an thaw makmaw dinga ka ngai laia pakhat a nih. Rorêltu ding ei ram tienga ei inthlang laia ei thaw dan dam hi Exodus letling char, Belzibub le a rawihai constitution lem hmanga ei thaw a nih. Sinai Constitution leh inzawlna an nei nawh.

Sakhaw thar a pieng

Kha hmaa Pathien an lo biek dan, maichama thilhlan an lo thaw dan ding chieng taka a kip a kawia hrilna hmasa tak chu Exodus hi a nih. A mihai lai Pathien a cheng nuom ve si leiin a hmasa takin Mosie kuomah a chengna ding le a mihaiin an hung biekna ding Biekbuk bawl dingin a hril a, chu biekbuka an biek dan ding le a kuoma hlànbiek an thaw dan ding, maicham an siem dan ding, hlànbiek chi hrang hrang an inhlàn dan ding, rongbawltu ding Levi mihai an ser hrang dan ding le an rongbawl dan ding a khelneng a kholnongin Pathienin Mosie kuomah chieng takin a hril a. Hlànbiek chi nga-pumraw thilhlàn, bu le bâl thilhlàn, inremna thilhlàn (Pathien kuoma malsawmna hnia dawvan kaina), suol ngaidamna (ngaidam inhnina) thilhlan le porchèna le tirdakum kaina laka inthienna thilhlan- an thaw tlangpui a, chu chu thiempuhai chauin an inhlàn thei.

Hi le inzom hin thil poimaw deuh pakhat hang zep vak inla. Pi le puhai huna mi sukna thei le poi tawk thei ramhuoi suklawm tuma an inthawi hlak leh khan mingo misawnari hung hmasahai khan Israelhai thil inhlan hi thil thuhmun an sawn leiin le Saptrongah hieng thilhlàn hi kha hma khan ‘offerings’ ti loa ‘sacrifice’ tia an lo inlet vong leiin ‘inthawi’ tiin indik lo takin an mi lo hmangpui a, a poi khop el. Hi hin nasa takin ei hriet loin ei Pathien en dan le hmu dan sei tak a thruoi a, Pathien ei chei dan le ramhuoi ei chei dan inpol sop nuoi el hih a hring suok niin a’n lang. Israelhai khan Pathien an biek a, a kuomah an inthawi ngai nawh. An kawl le kienga pathien dang le milim betuhai ruok chu an inthawi hlak.

Ei pi le puhai khom khan Pathien an lo biek a, a kuomah an inthawi ngai naw a, ramhuoi ruok chu tlon lungawi tumin a kuomah an inthawi hlak. Thil inhlàna Pathien an biek kha ‘inthawi’ ti loin ‘sakhawhmang’ an ti lem. Hi lei hin Baibul (Delhi Version) ennon sin kan thaw meka hin Pathien le inzoma ‘inthawi’ ti hmang po po khah pei hawn vong a na, ramhuoi le pathien danghai an biek le inzom chauin ‘inthawi’ ti hi hmang a ni tah. Sinai Constitution-a khan Pathienin Israelhai kha a kuoma inthawi dingin a lo hril awm naw ie! Ei trong la thiem chieng lo mingo misawnarihai dawi sa faa ei inrui lei a lo nih. An hawrop mi siempek chen khom Thupek Sawm laia thrang sa ang topa ngai pawl le indik lem le olsam lema thleng remti lo tlut pawl khom ei la kat nuk a nih. ASwk tah laileng, a pei chun thaw zui pei ding.

Hi Sinai tlanga sakhaw thar pieng hin ieng hming am a put ti ka hriet nawa chu a hnung peiah, Babulon sala Israelhai an intang hnunga anni rawi konaa ‘Juda mi’ ti an hmang hlak chu sompeiin, ‘Juda Sakhuo’ (Judaism) tiin an hung ko a, a mihriemhai khom ‘Juda mi’ (Jews) tia hriet an hung ni tah pei niin a’n lang. Indik taka chu, ‘Israel mi’ ti chu hnam thil, Israel mi thisen kai tina le ‘Juda mi’ ti chuh ‘Juda sakhuo zuitu’ tina ni ding awm tak a nih. Kha hma khan anni hi ‘Hebrai mi’ an trong khom ‘Hebrai trong’ ti ni hlak sien khom anni tak chun ‘Hebrai mi’ an inti ngai nawh. A ieng khom chu ni sien, hi sakhuo le an hnam hi tangka hmai hni ang, Sinai puma sut, nuoi bo thei lo a nih. Pathienin Abraham kuoma, “Nangma zârin hnam tin malsawmin um an tih” (Gen. 12:3) a a lo ti chuh hung indik peiin, kum 1800 vel hnungah chu thla fe peia inthok chun mi po po sandamna sin chu Isu Krista-in Kalvari-ah a hung hlen tah a nih. Chu chun kum sang le zakaw hnungah a mi hung nang ve phak tah a nih.

Exodus bu tiemtu tu khomin, “Thiempu tinin kawla nisa suok zuia rong bawlin, ngir pumin inthawina pangngai an inhlàn rop hlak a, sienkhom chuong inthawinahai chun suol ieng tin khom a sukbo thei nawh” (Heb. 10:11) ti hi a umzie a hung man pha chun, ieng anga vangnei chungchuong am a na ti hung hmu suok a ta, Chanchin Thra Johan ziektu angin, “A famkimnaa inthoka ei dong seng chu lunginsietna ngot, lunginsietna ngot a nih” tia a khek suok angin khek suok ve ngei a tih.

Tu khom Exodus tiem hnunga Pathien a ringna tienga inthranglienna hmu lo chu mi vangduoi tak a ni ka ring. Hi Sinai Trening Sikul tluka trening sikul thra hi mihriemin a la’n din suok ngai nawh. Hi sikula hin hang kai ve sin hrim ta, insir ngai naw ti nih.

Ni tin mana chu a pek a,

An trongtraina a ngaithlak;

Hosanna inpakna ri chun,

Lalthrungpha a nghor vel a.

NB: Hi artikul hi inhmaw taka zinga ka piengcham (Julu 15) a suok dinga ka ziek a ni a, tiemtuhai po po ditsakna chibai ka buk. (July 14, 2012 Delhi)

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.