Tribal Lungril

ZIektu: Pu L.Keivom, Inpui.com Columnist

            India sorkar makna le dangdaina bik pakhat chu hnam hnufuolhai khum khawmna dinga arbawm lien tak el, a hming ‘Scheduled’ Arbawm a ta hi a nih. Hi Scheduled Arbawm sunga hin Hindu hnam laia a mong khawn le hnufuol po chu Scheduled Caste bawmah an khum khawm a; tlangmi hmel put, abikin Aryan le Dravidian thlaa mi naw po chu Scheduled Tribe bawmah an mi thun ve thung a. Chu indaidanna bang sunga an khum khawm po chu sorkar ditsakna dong bik dinga vochuom pawla mi hrilin, an mi sie bok a, chuong ang chu ni dinga inngaina khom chu lungril ruk takah ei nei ta hiel niin an lang.

            Khawvela ram tin hin hnam chekhnok le hnufuol an nei vong a, chuong hnam tenau le tlawm lem (minority) hai chun mani chi le hnam (tribe) hming an nei seng bok a, sienkhom Scheduled Tribe ti hming put ruok chu tu khom hre ngai naw ti nih. Scheduled Caste ti lem lem chu khawvel hmun dangah an um naw hrim hrim. ‘Caste’ ei ti hi Hindu sakhuo hnuoia chi pali-Brahmin, Kshatriya, Vaisyas & Sudra- tia inthre darhai chauh hi an nih. Chu taka a hnuoi hnung tak, mi sirsop le sorbawk, Sudrahai hai chu Scheduled Caste an tihai hi an nih.  Anni rawi Scheduled Caste hnuoia an sie hi a langa chu an hmakhuo an ngaipek leia an thaw khom a hoi khop el. Chik taka ei bi ruok chun, Hindu-a inthoka suok dok thei lo ding le an ngirhmuna khit de tlat an tumna ni lemin a’n lang. Sakhaw dang an zui vai chun Scheduled Caste-a inthoka suok doka ngai an ni leiin hamthratna an dong po po an lakpek vong el a nih. Chu hamthratna chàn chu inlâu leia kristien anga um, sienkhom a langa inti ngam si lo, mi ka hriet rawn. Hienga mihriem thlier hrang a, suok dok thei lo dinga hrèn a, ro rel khum hi Hindu thiempu chihai chemkalna zawng tak a nih.

Hnam changkang lem haiin nuom nuoma hnam hnufuol lem hai soisak a, an ram le in le loa inthoka an hlu suok nawna dinga veng him hi sorkar tin mawphurna a ni hrim a. British opna hnuoia ei um lai khan, eini tlangrama umhai chu hnam hmasawn lemin an mi hung chim nel nawna dingin dai an mi lo sakpek a, chu an dai sak chu Inner Line Regulations ti a ni a. Chuong chu ni naw sien, ei chengna hmun thra deu chu bu thleng khata Jakobin Esau nau lutir nina an chawkpek ang khan vaihaiin mi lapek zo tang an tih.

British-hai khan chuong ang chun mi lo humhal hai sienkhom, tribe po po aiawa tuta hming tlanglawn ei hmang tah ‘Scheduled Tribe’ ti hi an lo hmang ngai nawh. Ei hnam hming sengin an mi ko el a nih. Scheduled ripa an mi khum hnung ruok chun Hindu Caste laia hnuoihnung tak ngirhmunah an mi nam lut a, hnam hnuoihnung anga inngaina ei lungrilah an tu a, chânga awk chèpa, intâl suok thei ta lo dinga inngai anga inngai vena ei hung nei a, iengkim thawnaah, Scheduled Tribe kuata chauh chang phak dinga insiena ei lungrilah a siem bok a nih. Hi lungril hi ei thir khaidiet bun, ei thrangmawbawk pakhat a hung ni tah.

            Khawvela thil trium laia trium tak pakhat chu mani inngaihnuoina, mi neka hnuoihnung lem dinga insiena, mi thaw thei chu thaw thei ve dinga inngai nawna lungril, mi thluok tluk lo dinga inruotna hrim hrim chu a nih. Chuong ang dinga mihriemin a’n ngai sung chun ama le ama an ngai chen char kha a theina a hmang a, a bâk chu hmang a tum naw a, hmang nachang a hriet bok nawh. Chu lungril, Scheduled Tribe ninaa um tlat chun bawiah a mi’n tàngtir leiin, hi hming hi ei hrengkol bun, ei hrengthir kol a nih. Chu lungril chu a nih Tribal Lungril ka ti chu.

Competitive Exam-a Class 1 Service ei tling hnung hin SC/ST ta dingin ieng khom ditsak bikna a um ta naw a, mi tin angkhata en a ni ta vong a. Keini Foreign Service-a chu ST hai hi a fel pawl tak kan ni bakah ruol siema lem chu tu khomin an mi tluk nawh. Chuong sa khom chun, ST ei ni leia thiem naw bik deu dinga mi zuk ngai tumna hi an nei trawk trawk a, theidaum deu a nih. A fel naw deu an lo um khoma SC/ST an ni leia fel naw deu dinga zuk ngaithiem tumna an nei bokin ka hriet. SC hai chu anni Hindu laia hnam hnuoihnung an ni leiin le anni laia hnam chunghnunga inngaihai tirdak kai an ni tlat leiin, an ngirhmun chel chu Hindu huonga an um tlat sung chun ieng hang law ngaina rak a um nawh, thlak danglam thei a ni naw leiin. Amiruokchu, eini Hindu chi-hnam le inzomna nei der lohai, SC levela an mi sie tum tlat ruok hi chu  theida um tak a nih. SC hai anga mi thîm an tum lem chu theida a um nawk zuol. Hi hi ieng dang lei ni loin ei Constitution siemtuhaiin SC hai leh Hindu ringkol mi’n battir a, Fifth Caste ang ziezanga an mi khit de lei niin an lang.

            Hi chungchang thu hi tu khomin an ziek ka la tiem ngai naw a, ei chanchinbua lem chu a’n lang voi khatna a ni el thei. Amiruokchu, thu poimaw tak el, thirkola ei lungril le ngaituona an mi thlungpekna thil a ni leiin, chik taka ei bi a trul ta khop el. Scheduled tribe inti le Kristien inti dam khom hi hang ngaituo chet chun thil inhme lo tak a nih. Pathien naua insalhai nina ding khom niin a’n lang nawh. Iengkimthawthei Pathien nau le rohluotu ni sia Tribal lungril put zing chu thil intu lo tak a nih.

Amiruokchu, ei sakhuoa chen khom tribal lungril hi ei som lut a, mi tam lemin van ram khom hi tribal concession-a lut ei tum niin a’n lang. Bible College hmunkhata kai seng seng, eini rawi le vaihai hung inchuk suok hi an inthiem hlei taluo a. Hienga chen hin Tribal concession an lo pek hlak ni dingin ka ring. Chun, ringna sartifiket chauh leklama thilthaw thrang loa kristien ni ei tum a. India sorkara inthoka kuata le chawmna ei beisei ang bokin kohrana khom ram danga inthokin khel le tak inpolin kohran chawmna ding sum zongin ei inmai a, a kutdaw thiem thiem hi hotu hlawtlinga ei ngai an ni hiel tah. Isu khom hi a dik chie chun kutdawnaa hmaimalar dinga Scheduled Christ-a ei sie ni tain a’n lang.

Ei pi le puhai khan an huna chu tu khom huoisen takin, “I chawm sa kan nawh” tiin an lo hmasuon ngam a, an tri tak le rin tak chu mi chawm hlawma um a nih. Anni tawka intodel le mani thaw suok sa ringa khawsa an ni leiin an lungril a zalen a, tu bawia um khom an nuom naw a, an huoisen a, tu khom an lo cho ngam a nih. Taimakna, tlawmngaina, huoisenna, ringumna, inthuruolna le iengkima insomdawltuo a, “Sem sem, dam dam, ei bil thi thi’ ti pawlisi chu nun meisera hmang an ni leiin, kristien an ni hma dai khan kristien thra lem an lo ni dai tah a nih. Anni huna chu tala le chabiin hmun an chang naw a, piengthar trium khom an la suok bok nawh. An lungril khom dol hnaa van daidaw intling khawm anga thienghlim le fim a la nih. Chu chu a nih Tribal Lungril indik tak lem chu. Tu laia Scheduled hnuoia Tribal lungril hi chu bawi lungril, kutdaw lungril, suoka khom suok dawbol a nih.

 

(August 16, 2004)