Halloween party ideas 2015

By Pu L. Keivom

Hun liem ta hnung kha a pâm an ta maw, Lalpa!

I hmangaina leiin ko kir thei ka tim?

“Ko kîr thei lo ve, ka nau, hun liem hnung chu!”

-Upa Ngama (1910-1982)

Kum bula inthoka ei Tlumte thlir Kristmas a hung tlung a, inring hman loin ami liemsan nawk a. Thingtlang khaw threnkhata chu a zawna ni thum ni li hmang an um laiin, Delhi tlanga ruok chu darkar ruk, chawhnung dar 3:30- 9:30 sungin, dit tawka tet mukin, kan hmang a, “La châm rawh, la châm rawh” tia thlo khom thlo sin hman loin, ei rama Gospel a hung luta inthoka kum zakhatna kristmas chu kumkhuoa tong phak nawk ta lo dingin a lo liem nawk vung vung a, kum thar, Gospel Centenary kumah ei lo chuong kai el chu a ni tah. Hi hun hi remchanga lain, kum 2009 sunga thil tlung poimaw zuolhai hang bi thuok thuok ei tih.

2009 pholeng

Kum 2009 sunga ei khawvel pawlitiks buzawla pholeng langsar tak chu January 20, 2009-a USA President 44-na dinga midum Barack Obama-in intiemkamna a nei kha a nih. America President-ah midum la hung thrang an tih ti hi kha hma khan chu mang rama um, thil ni thei ngai lo ding tluka ngai a nih. USA hi khawvela dimokratik taka insâl nuom le nuhmei-pasal intluk tlangna thua rawl sukpuom nasa tak a ni a, sienkhom independence a hmu hnung kum 233-ah midum President a nei trawk a, minu President ruok chu la nei ngai der lo a nih. Indian Sub-continent ei thlir thung chun, Bangladesh, India, Pakistan le Sri Lanka ah minu President le Prime Minister ei nei zing ut el a, khawvelah a nei inzing tak ei ni nghe nghe. Pasal inlalna, ‘Mother tongue’ le ‘Mother Land’ neka ‘Father tongue’ le ‘Father Land’ nei lem German-hai khomin kum 2005-a inthok khan Chancellor-ah minu Angela Merkel an nei hiel ta a. An pu Abrahama inthoka pasal inlalna le chu ngirhmun chu an sakhuo lekhabu ngei khoma a namdet Israelhai khomin 1969 daih khan minu Prime Minister Golda Meir an nei ta a. USA ruok chun 2009 khan Hillary Clinton fe thlengin a nei vang chauh a la nih.

Khawvelin a buoipui êm êm le kum 2009 sung khoma hmun hluo rawn thil pahni chu khawvel sumdawngna tlak siet (economic recession) le siksa inlumlet buoi (global warming) a nih. Ei ram tieng kum 2009 hi mautam dam kum a nia chu a mi chenghai ngirhmun a la dam chuong naw ang bokin, Americaa sumdawnghai verkherna leia khawvel sumdawngna tla se khomin thrat tieng a hung pana chu hmun tam takah a la nghong chim rui rui a, kompani tam takin an sumdawngna an khar a, mi a nuoi tela tiemin sin an chàn a. India rama ruok chu beisei nek hmana nasain sumdawngna tieng a hung leikang a, ngai ei aw el chauh khom ni loin, ngai khêl ei phak lem a nih. Thil man ruok chu a pung hrat hle a, mi rethei an rimsi zuol a, lo neituhai ruok chun an tharsuok man to lemin an zor thei ta a, an chang a par sot ring a um.

Sik le sa inlumlet leia khawvelin sietna rapthlak a tuok tran zing tah chu siem thrat dan ding lampui ngaituoin Denmark khawpui Copenhagen-ah December 6-18, 2009 sung khawvela sorkar thruoituhai an inkhawm a, hlawsam-hlawtlingin, an thiltum chu bawzui pei dingin an trin dar nawk tah a nih. Thil siemna le mihriemin ei hmang thil khu, boruoka inzam ral thei loa ei hnuoi uoptu chun hnuoi lumna a sukpung a, chu chun hmar le sim tawp le tlang insanga vur khalhai chu a suktui a. Chuonghai chu vadung le tuipuiah an luong lut a, damten tuipui a hung lien tiel tiel a, vakama hmun inhnuoihai a hung chim a. Hieng anga a fe pei chun kum iemani hnungah thlierkar tam tak hi chim pil a ta, Maldives um ta nawng a ta, Bangladesh chim pil treuh a ta, Mumbai-a Gateway of India le Chennai khawpui lien lem hi tui hnuoiah a um bok ding a nih. Tu khom hin a kum telin hmun tam taakah boruok lumlet dan danglam leiin siksawina a hung intlungtir a, chu chun mihriem chauh ni lo, thing le ruo, ramsa le vate le thilhring chi tinreng chunga khom hri le hrai le chi-aina chi hrang hrang a hung hring suok mek bok a nih.

Hi thil tlung mek hi a suktawp dan ngaituoin, kha hma December 11, 1997 khan Kyoto, Japan-ah sorkar tin palai fe khawmhaiin thuthlung an ziek a. Chu chu Kyoto Protocol an ti a, February 16, 2005-a inthok khan hmang tran a ni a. Hi inkhawma hin ram hmasawn 37 hai chun boruok thra lo (greenhouse gases) suktlawm dingin thu an thlung a, sienkhom a taka an mawphurna hlen suok mumal ruok chu an um nawh. Chu chu nasa taka bawzui dingin Copenhagen inkhawmpui hin a ngaituo a. China, Brazil, India le South Africa inthuruolin ram hmasawnhai chu an mawphurna hlen dingin nasa takin an nor a; ram hmasawnhaiin anni rawi chu mawphurna insang le rik lem inphurtir tumin an nor let ve thung a. Thil buoithlak pakhat chu, ram changkanghai hin inhlawfa tlawm tea ruoi theina ram hnufuolhai ramah a hlawk fak dingin anniin an thaw nuom ta lo thilsiemna faktorihai chu an son a. Hieng lei hin Call Center ei ti tam tak hi a hung pieng a nih. Chuonga an mi sorhai chu boruok thra lo phu suok rawntuah an intum zui a. Ka inah meikhu inzam ding ka dit naw leiin ka panthlang pansak hai ka bu suong dingin hlaw pein ruoi tah lang, ka in chun meikhu pumpel a ta, a khawtlanga meikhu inzam suok tam dan ruok chu danglam chuong naw nih. Khawvelin boruok thra lo suktlawm dan ding thu a ngaituo khom hi chuong ang char chu a nih.

India khawzawlah

Kum 2009 a India rama thil tlung poimaw tak chu 15 Lok Sabha inthlangpui April 16- May 13 inkara um kha a nih. Hi hi khawvel inthlanga chu a la ropui tak a nih. Voter 714,000,000 ei um a, polling booth 828,804 an hong a, voting machine 1,368,430 ei hmang a nih. Congress thruoi United Progressive Alliance (UPA) chun seat 543-ah 322 a hmu a, Prime Minister hmasa Dr. Manmohan Singh nina hnuoiah sorkarna an chel zom nawk tah a nih.

UPA sorkar hmasaka khan BJP thruoi National Democratic Alliance (NDA) le Communist Pawl inthuruolin USA le India inkara Nuclear Agreement thuthlung an siemna thuah an sorkar suot thlak el khom ni loin nasa taka sukmuolpho tumin an bei a, nasa takin an inbakkei a. Parliament sungah BJP uicho ruolin poisa note crore tam an hung tol lut a. Chuong note tel tam tak el chu UPA sorkarin vote inchawknaa MP iemani zat an tham rukna nia intuma an hang bun suok rui rui el kha chu inzak a umin, khawvel hmuah ei muolpho a, ei pawlitiks hang tirdakum takzie ei phor lang chieng ngot el. Hi trum hin mani ngaidan le thra ti zawng zuia vote thlaktu iemani zat an um a, chuong laia pakhat chu Pu H.T.Sangliana MP (Bangalore) a nih. Hi lei hin BJP-a inthokin an hnot suok a, a pham a chân pha a, ei naupa tlan hmang chun ban sawm nei maksanin a huongah a hung inlawi nawk tah a ni khah. An sorkarna ram taphot deuthawa kristienhai hnawchêptu le suknomnatua hril kai haiin inthlanga an hnàr an hang hmu vu vu el kha chu, hriet naw kar halelui hlado insam pal a ol khop el. Sakhaw thila tawrotna le inhnawchepna hrim hrim hi ieng sakhuo khom ni sien a thra naw vong. Crusades (1095-1291) laia Europe-a kristienhai tawrotna khan tu chen hin nghong thra lo a la nei zui pei a, rongbawlna lampui nasa takin a sukchep pha a nih.

Ei khawvel inlumlet dan

Mautam dam kum, a tontawa bu le bal tienga ei hnienghnar kum ding ni awm tak siin ei tram dan chu a la pangngai zing. Thingtlanga an inhnemna tak nia an hril chu sorkar somdawlna prokram National Rural Employment Guarantee Scheme (NREGS) hnuoia inhlawna a nih. Hi prokram hi UPA sorkarin February 2006 a inthoka a thaw tran a nih. An tran hlim chun districts 200 chauh an inhuoptir a, 2009 a ruok chu district 593-ah hmang a ni tah. Thingtlang le khaw kilkhawra cheng, thokna nei lo haiin ni tin cheng za hlawa kum khatah ni 100 an inhlaw theina dinga duong a nih. October 2, 2009 khan a scheme hming hi Mahatma Gandhi Rural Employment Guarantee Scheme (MGREGS) tiin an thlak a. Hi somdawlna thil hi rundâla thaw a, chu sum chu ringsana hring tum ei tam thu le biel tin le khaw tina roreltuhai invir buoina tak khom hi sum hnot le a tam thei ang tak sik thlak dan zong niin an hril. Inzakna ei ti hlak khan ei chengna khawvel, depdena rama hin inzàpa a nei ta nawh.

Ei rama ruo hung par le a zung hung thi le mazu hung intam leia tram tlak, a hminga ‘Mautam’ ei ti hih dannaranin kum 48-50 inkar dana tlung hlak, hnuoiin a hàngna a tuoi thar nawk theina dinga khuonu ruota chawl a lak hun, Israelhai kuoma ram inchawltir dan ding Pathienin a hril ang chara thil tlung ve a nih. Chu chu thil lawmum, sienkhom ei mawl lei le hmang thiem naw leia triuma ei ngai mei mei a nih. Josefa hun laia trampui mitsim a hung tlung hmaa kum sari zet a tontawa bu le bal a suok ang khan, mautam hma le mautam zo hin dannaranin a tontawin bu le bal an inthar hlak a nih. Josefa anga varna nei um inla chu, mautam sung hnuoi inawltir a, chu sunga fak ding bu le bal lo sek khawl ding ei nih. Mautam sunga lo ei nei tràl trál dam hi khuonu remruot kal zawnga khawsa tum ei ni leiin, sawl thlawn chu ei chan ding a ni hrim a nih. Kong hrang hranga histawri thuchahai hi ieng tik am inchuk nachang hrein ei hung var suok ve ta ding chu maw? Mautam A AW B khom hre suok hman loin Gospel Centenary ei lut el tah chu a nih!

Ei rama mautam neka trium lem chu mi tlung chiltu ei lungrila mautamna hi a nih. Chu chu ‘riltâm’ ti ding ni awm tak a nih. ‘Mautam’ chu hnuoi pil hang tuoitharna dinga khuonu ruot a ni laiin ‘riltâm’ ruok chu ei sungril phantu indikna le ringumna zai (moral fabric) fasetu kansar trium a nih. Indikna le ringumna mautamin a mi tlung chil a, zawlnei Isaiin,

Felna chu hla takah a ngîr a,

Thutak chu kotthlêrah a tlu a,

Indikna a lût thei ta nawh.

A nih, thutak a’n leng ta naw a,

Thil thra lo hnawltuhai chu,

Sa anga pèlin an um pei.

Chuong chu Lalpan a hmu zing a,

Indikna a bo tah leiin,

A lung a awi thei ta nawh (59:14-15)

a ti char ngirhmuna khan kum za kristien intihai hi ei lo chuong lut tah a nih. Chu chu 2009 kum bul tieng thla hni deuthaw ei chengna ram kil tin fanga ka’n zin truma a hmun ngeia ka thil hmu ve dan a nih. NREGS ei hmang dan ringot khom hi ei ngirhmun inkhinaah hmang inla, ei buk suok chu ‘mene mene tekel upharsin’ (Daniel 5:25-28) ti bak chu a khêl thei naw hrim hrim.

Chu riltâmin a mi fak siet dan chu Gospel Centenary hmang dinga kum 2009 sunga ei inbuotsai danah chieng takin ei hmu thei. A thuphungin a ruola hmang tlang ei nuom thu ei hril a, sienkhom ei intlansiekna tak chu kawmawbawl a nih. Ei hmang tlang thei naw dan ding suonlam ei dap khawm a. Kha hmaa inthuruol taka gospel hung tlungna nia a hnam pumin 1984-a ei lo pom tlang kha inza loa nêr tràl trâl nuom pawl le tum pawl ei hung suok a. Chuonga fe peiin, kum tawp ei hung hnai chun ei hmang nuom dan le tum dan a hung inthlit fim a, a hung chieng tah uor a. Watkin Roberts sulhnung zuitu poin Senvon-a Chanchin Thra a hung intlun ni February 5, 2010-ah Gospel Centenary lawm dingin an insingsa a. H.H.Coleman dawi sa kîl poin phuok fawm ni hrang hranga hmang dingin an inbuotsai bok a nih. Pawlah ei hring deu deu a, einiah thutak a da deu deu a, thudik khekpui le tran ngam ei vàng deu deu.

Kum 2009 hin kohran pawl hrang hrang thruoituhai hmelhmang le lungril puthmang chieng taka a min hmutir bakah Coleman Factor-in eini lai bu a lo khuor nghetzie a tar lang bok a nih. Hnam tinin an centenary ni lungruol takin an lawm thei a, einiin ei thaw thei si naw chun, kristien nia ei insàl hin umzie ieng am a nei a? Kum za kristien ei ni hnung hin kristien tak tak ieng zat am um hrim hrim ei ta? Zaa sawm tling phak ei inring am? Ei sungrila sietna mau intam nasatzie hi ieng le am tekhing ei ta? Thudik le thutak besana inremna ei zong nawzie eini ngei hi a hretu tak ei nih. Chu chu a ni si chun, a ieng tak am a na ei nungchang le inzoma umni khama ei lawm ta ding chu? Ei kohran pawl hrang hrang thruoituhai khawsak dan tluka Pathien luok suksuok ding ei kawl leh kiengah, sakhuo dang betuhai lai khom, mi hmung ei ti? Ka hmu dan chun, Gospel Centenary hin lawm le inser a phû hle laiin, ei inlamlet naw chun a lawmnaa thrang tlak mi ei tlawm a nih.

Kum 2009 sunga thil thra inchik tlak chu Watkin Roberts phun kohran chanchin le chutaka rongbawltuhai sulhnung suina lekhabu iemani zat Saptrong, Hmar trong le Mizo tronga a hung suok hi a nih. Kum za tling tah kristienhai kutsuok dingin ei thu ziekhai hi a puitling tawk am ti ruok chu zawna don harsa tak a ni thung. Chun, kohran pawl hrang hrangin Centenary Souvenir ding lekhabu an buotsai mup mup bok a. Chu sina chun ka tupa Dr. Lal Dena leh khom kum tluonin kan inhmang ve a, hamthra le vangnei kan inti takzet a nih.

Delhi tlangah chuong lut inla. Kum 2009-a mellung poimaw tak el phuna um chu North-East Tribal Welfare Society (NETWES) hminga Dwarkaah Community Hall-cum-Church bawlna ding hmun Rs. 145 lakhs a inchawk le Sinlengnews indintu Pu Lalchungsiem Thlawngate hmalakna hnuoia Hmar tronga Mobile Holy Bible (Delhi Version) siema um kha a nih. Chun, Bangalore HSA haiin Hmar e-Bible an hung siem suok bok a. Computer neihai chun a ruola BSI, BFW le DV Baibul hai tiem thei a hung ni tah a nih. Mobile Bible lem hi chu India ramah a nei tlawmte chauh an la nih.

Kei le kum 2009

Kum 2009 sung hin kha hmaa ka lo thaw nuom, sienkhom sin buoi lei le remchang nawna dang dang leia ka la thaw hman lo chu kum bulah iemani zat hlenin, Delhi-a inthokin Churachandpur-ah, chu taka inthokin Karbi Anglong khawpui Diphu-ah, fe peiin North Cachar Hills, Cachar District, Tripura, Mizoram le Cachar inrìni lai le Tuiruong dunga Hmar hnathlakhai chengna khuo tam lem sirin kan zin a, Meghalaya ka sir sa bok a. October chawhmain Aizawlah Zofest 2009-a thu hril dingin ka fe nawk a, Churachandpur ka hang sir bok a. Hi kan zin sunga ka thil hmuhai le inzoma artikul ka ziek iemani zat laia pakhat chu ‘Dawn Suktamtu’ ti a ni a. Hi artikula hin rambung hrang hranga tla dar Hmar hnathlakhai inbengbel pei dan ding relna dinga National Economic Survey thaw vat a trulzie thu ka ziek sa a. Chu chu thaw dinga ngaiven zui pei a nih. Mi mal, khawtlang le hnam thilah mi histawri siema chan thra chang tum chu beiseina thlawn el a nih. Histawri suongum le inzaum ei dit chun ei dit dan anga duongin eini kut ngeia ei ziek a ngai.

Kum iemani zat sunga keini sungkuo rongbawlna laia poimaw taka kan nei chu Baibul inlet le sut a nih. Inletnaa tha le sum seng dang thrang dêr loin, a sutna ringotin nuoi sawm panga vel a lak a. Chu taka ding chun advance-a pek ding nuoi nga kan pûk a, a Baibul neituah innghatin batin kan insuttir a. Sienkhom Remruottu Mak chun iengtin tin amanih rem a hung ruot a, tu khom pur buoi dèr loin kum 2009 sungin kan rul zo a. Chu el khelah, kan nauhai kut hmangin car thar nuoi ruk man lai zet le thil thar dang, a nuoia tiem kan nei bel bok a. Hi baka hin, kan nauhai in inchawknaa mortgage loan khom iengtin tin amanih a hung invir a, nuoi sawmsari laiin an hung sukhnuoipek tlat bok a nih. Chun, vaihnung ramah kan naupa BD inchukna ding kan zong leh Serampore Theological College-ah mak takin a lut theina lampui a hung inhong a, Pathien kut lei lieu lieu niin kan hriet a, kan lawm takzet a nih. Hieng thilhai hi uong thu ni loin Pathien ropuina dinga ka hril a nih. Pathien laka ei thaw ding ngai poimaw hmasaa ei thaw phot chun ei beisei khelah mak takin a let tamin malsawmnain a mi hung vur el a nih ti hi a thuphung el ni loin a tak ngeiin kan chungah a hung tlung a nih.

Trum hni zet, a rênga bel khawmin thla thum vel sung hmar sak tieng kan zin suok leiin ka nuom anga inzingin Delhi Thurawn-a ding artikul ka ziek hman naw a, sienkhom sawmthum chuong chu ka ziek hman thoin ka hriet. Law ngaina um si lo, ka thil inpam èm êm chu January-February sunga Manipur, Karbi Anglong, NC Hills, Cachar, Tripura, Mizoram le Tuiruong dunga kan zinna chanchin, ni tin zing le zana a kim thei patawpa ka ziek, lekhabu sa tawk tak daih tah ding, ka laptop-a mi chu Delhi ka hung tlung hnungin khìk lo ding a ieng am ka lo khìk palh a nih, thawk le khatah a bo vong a, ni thum chu ka bu fak khop a’n hnik naw pha hiel a nih. Computer-a innghat taluo triumzie le fimkhur dan ding tam tak inchuk phanain ka hmang a, matric ekzama voi hni zet ka tlol chu dam sunga ka hlawkpui ang elin, kong khata chu ka diary inhmang khom hi ka hlawkpui hle a nih. Chu chu ni naw ni’m Shakespeare-in, “Sweet are the uses of adversity” (As You Like It) a lo ti khah.

Tiemtuhai po po kum thar 2010 le Gospel Centenary chibai vochuom ka buk.

=============
[*Editor's Note: INPUI columnist Pu Keivom is a retired Indian Foreign Service officer, respected Hmar Mizo litterateur and author of 'Zoram Khawvel' series. This article is dated Jan 3, 2010, Delhi]

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.