Țuițhaphai Diary-6: Hluo Lo Lungdi

Dr. L. Dena

“A vanglaia Zawlkhawpui ‘Varpar Arasi’ ni hlak, a hmel enga vadung kawi sari khawm elvar thei khawpa mi hril Vanchunglaizuor sing zotu tluk hiela ka ngai hlak kha, tuhin chu tumbailawk tiet chauh a lo ni tah! Hringnun hang derdepzie hi aw!”- L.Keivom.

A chunga ka pu L.Keivom-in Tuithaphai Diary-5 thusep tawpna tak dawta a ‘Varpar Arasi’ a ti hi tu’m a nih a?  A hming hril nawng ka tih.HLUO LO LUNGDI ti el lem ka tih. A hmel thatzie hi kei khawmin ka hmu chienga, Zawlkhawpui mawitu chauh ni lovin, a hmel thatzie Kailam hnuoi tieng hahipa hril hril hat hat a tling a nih. Amiruokchu khang lai hun khan pawl sawm ekzam dinga inbuotsai lai kan nih a.

Vawikhat tleirawl hei inngaizawng hai hi innei an vang. Ka pu L.Keivom le a Lungdi khawm vawikhat hmangaina phul liemin kum sang dana insawn ngai lo le tuifinrieta lawngmi thlavaihai thuoitu Hmar Arsi-meuin biethu lo thlung hai sien khawm, khuonu tuorem lo, Pathien samsui lo an lo nih. Tuithaphaia pawl sawm ekzam dinga a fe kar a Lungdi hin pasal dang a lo neisan a nih. Chubaka Pu Keivom-in an chukna career a tan ding chauh a nih a. A lungdi’n pasal a lo nei el hi inthiem naw thei ding a nih nawh. Hi thu a zuk hriet char Muolvaiphei-a Nk Darthanglien-hai ina a lenglai Vai hla (…) thluk hmangin “Dawn ve la nunhlui thamrl hnung” LH No.128-na hi chawp le chilin Pu Keivom-in a zuk phuok nghal a nih. A chang tawpna tak zuk tarlang ei tih:

Lengdang tawna lunglai herin,
Ei tiem Hmar Arsi nghil la khawm;
Kei ka hringnun a ral hma chun,
Riengte’n thlir ka tih luoithli leh.

Ka hriet thiempui. Vawikhat tleirawl inngaizawng hai hi an nei an tam nawh. Pu Liankunga (IAS, Bihar cadre) chun hieng hin a lo ziek a:”Khawvela thilsut miha’n an inchuk le sut dan chun, tleirawl hlima inthawka nunghak tlangval chena inhmangai tak tak hai laiah zaah sawm vel chauhin an lungdihai an hluo a, zaah sawmkuo hai chun an hmangai le an thlakhla ngawi ngawi chu ‘Luah lo Lungdia’ an lo inchang ta lem” tiin. Angiel angina hril chun “Hluo lo Lungdi”nei hi thu le hla suktamtu le sukhausatu a nih hlauh. Khawvela inhmaingaina thawnthu ngainuom um ei ti hai hi “hluo lo Lungdi “ chanchin vawng an lo nih. Shakespeare drama Romeo le Juliet chanchin dam; ei thawnthua Tuolvung le Zawlpal chanchin dam, Tuoni le Neilal chanchin dam ngainuom an umna san chu khuonu tuorem lo an ni lei a nih. Pu L.Keivom khawmin “Hluo lo Lungdi” leia hla rieng inko, tienami tawi le thu le hla hieng zozai a phuok lei hin ei thu le hla a sukhausa pha a nih.

Tuta tuma Tuithaphaia a hung inzin zawk khan, a “Luah lo Lungdi’ leh vawihni an inhmuh a. Mi- u-hai tu-le-te nei hnunga hei intawng nawk thut chang dam a um hlak hrim a. Vangduoina leiin Zawlkhawpui Varpar khawm hi tu-le-tehai nei hnungin a pasal dit tak khawmin a lo boral san tah. Lua kelsam to le hahai mel hnung khawmin a tleirawl laia a lo hmangai em em chu a theinghil thei bik nawh. Natna khuma a zal lai khawm chun, inzak inphak dawn lovin a tuolbawmhai kuomah “U Muong hi ka thi hma’n vawikhat bek chu la hang hmu lang aw” a ti vawng vawng a. Chu thu chu tuta tum Pu Keivom kuomah an lo hril a.
 
Pu Keivom-in tum hni Zawlkhawpui Varpar hi a kan nghe nghe..A tum hnina chu March 24, 2017 Zirtawp zan ni’n ka hriet.

An inbiekna:

Tum I nil eh? Khawlaia inthawka hung che? (Muhai deuhin)
Lalthlamuong ka nih. I u Dari pasal. Delhi-a inthawka hung ka nih.

Ka U Muong kha maw? Ni thei naw ti nih. Awi um lo lo. (Khumbeta damnawa zal zing hung tho a nih).
Ni e, ka nih. Ka hungna a sawt rei tah a. I damnaw thu an mi hrila, ka hung kan vak che a nih.Thaw inchibai ei tih.
A na…tak tak maw. A va mak de!
 
Hi ni zantieng hin bu fa dingin ka Pu Keivom ka fiel a. Bufak hma’n Zawlkhawpui Varpar an hmupu thu a mi hril lai zingin, a kut khinghni’n a mitthli a hruk kuong kuonga, ka hriet thiempui hle. Ama leh hin lo innei pal hai sien, Pu Keivom-in tuta a ngirhmun hi tlung phak naw nih. Lungdi damnaw enna’n pawisa kutpar panga hmun nga a pek a, “I mamaw ang peiin mi hung hril la, hung thawn pei ka tic he” a la ti deuh deuh. A mak nawh. Upahai khawma ngaizawng hlui thilpek chu behnatawm khawm mi dang ta nekin a khin bik hlak an ti kha.
Khawvelah hin inngaizawng po po innei ngei ngei tina a nih kher nawh.Thu le hla le thil dang dang leiin innei naw thei a nih.

John F.Kennedy khawmin Jacquiline nunghak hmeltha le zei lo nei sienkhawm, hluo lo Lungdi Merilyn Monroe zuna a lo inuoi ve tho a nih. Pu Vankham, Mizo hlaphuok thiem khawma, “Ka thai changma lo la, Hmangaih, lung I dum phawt chuan lawm zel tang e”a lo ti thei a.

Innei innei naw thu chu thu dang nisien, mi thai mi nu an chang hnung khawmin inhmangai zing inla, ei theina kawng kawnga inthangpui zing inla, chu chu hmangaina indik tak a nih. Hmangaina naw chu tu iengkhawm bat lo dinga zirtir ei ni si a. Chuleiin, ka Pu L.Keivom hi, hi kawngah khawm hin role model (entawn tlak) a tling tak zet a nih.