Halloween party ideas 2015

By ~ Billy Darngawn Ruolngul Pachal ~


Thuompachak hi hi kum 1909 khan a pieng a, a piengna khuo tak hi chiengkuong taka hriet a ni naw a chu a tu le nauhai chun Phuoibuong a pieng niin an ring deu tak anih. A hming indik tak chu Thuomzalal ania, a pa chu Khawtinhriet a ni a, a pu Thangkhawdai chu sa kap thei tak el pasaltha ani. An sungkuo hi an thlatuhai a inthawkin vantlang chungtieng deu vawng an ni a, an hming khawm hi umzie nei tak tak vawng a ni tawl bawk a. Thuomchak hin kum 20 mi a ni in nuhmei Germanliani a nei a sienkhawm kum 8 zet an innei hnungin nau an nei naw leiin an inthe nawk el ta a. Nuhmei a nei nawk ta naw dim ani anti hnungin, kum 20 zet a liem hnungin Zohmun (Burma) khaw mi Rotiali le innei nawkin nau 4 an nei an nau hai chu:-


1). Lalchangliana 
2). Zoramthanga
3). Hmingthanzauvi 
4). Thanghrima hai anni, 

Sienakhawm hinu le hin an inthe nawk a, chu zova chun Hauziki le a thi hma tawite an innei hman nawk a hinu le hin nau nuhmei Zoliani an nei bawk a ni. Chun Thuomchak hin Khawpuibung(saikawt khel) a an um lai zaunau Vanlalsang a nei bawk a nih. Mi hrat ma² hi anih.

Thuamchaka pa Khawtinhriet hi Phuoibuong a inthaw Manipur a anpem lut a. Manipur a an pem lut hin Phuoibuong khaw zatve zet in an zui a, lal in a thung a, chuongchun an pem lutna khawm hi khaw zatve zet in an zui leiin khawpuibung/ khawpui zatve tina anih. Hieng hunlai hi kum 1911-1913 bawrvel kha a ni. 1914 khan an lalna khuo bansanin Phuoibuong a bawk a kir nawk a, 1917 khan France rama ral dovin a fe ve a,a hung kirin Khawpuibung a bawk a kir nawk ta a ni.

Thuomchak hi a piengtir a inthawkin naute ditum le lien Å£ha tak el a ni a, hrisel khawm a hrisel a, an Å£henum khawveng hai khawmin, “Chu nau chu dit ava um de aw, a lu ringawt khawm tawngthum lai ani hi,” an ti fiemthu zie hlak a. Hieng hunlai hin an khuo a hin Malaria hri an lêng nasa em² ela, mihriem an thi an tam bawk, naupang khawlai leng hai hi an eng nuom bawk. Chuongang kara chun Thuomchak hi naupang hrisel le hrat Å£ha tak, harfel tak el a hung ni a,sienkhawm mi pawi hril zawng ruokchu a nuom ngai nawh. A naupang lai a inthawk hin a hrat hle el a, an in se tehlem insaina a khawm a ruolhan an pawthrawn chang khawm an hne thei ngai nawh. Èšumkhat chu naupang kum-9 mi vel ani lai hin a lawichal ngainat em² el chu Meitei haiin an inruk pek dai el a, an rutu hai hi an insunga an intawm tlat bawk si a, anni dân a tlangmi hai an ina lut a thieng si naw a, lungsen beidawng takin a kir tawp el ani. Hi taka inthawk hin, “Ka tlangval hun chu Meitei hai in ka pawi an tawk nawk ani chun kawtkhar in kalkhum tlat hai sienlakhawm lutlui tho² tang ka ti...” a ti a, hrat le thilthawthei ni a tum ta ran el a, hihin a hringnun lampui popo a her danglam ta a ni.

A u le nau han lekha an inchuk laiin ama chun an ranruol hai a enkawl a, lawi hai a veng hlak a, lawi chunga chuong khawm a thiem hle chu ning ati Lawi hnungzânga inÅ£hung le ngir pum khawmin hrat deu² khawmin a tlanpui theia a tla thla ngai naw reng² ani. Ran zawnga ramhnuoi vela a fena a hai hin thingtuoi lien Å£ha deu² patling ta ding khawma zuk ektliek ngaina um lo reng² hai chu a ektliek hmawk² hlak a, a hmutu hai chun, “Hihi chu Thuomchak nungchan zirna a ni maw “ an ti el hlak a ni. Thuomchak hi mi tumru tak el a ni a, tuorsel le hrat hi an chuk char² el ani. a taksa a sawizawi nasa a, hienganga nungchang an chuk lei hin mithenkhat chun ‘Ramhuoi le inzawl ning ati’ an ti ta a. A khawhnung a pei khawm mi tamtakin an buon hrawn a thang an tum a “Khawhe zuk thang tak² eiti aw...” an ti hai hin thangpuitu a nei a ,a ko hlak niin an ngai pek ta pei a, Khawpuibung khuo a khawm a rîng (neck) a tlangban thirzai an vet a, a hmawr le hmawra a chel a hmun hni a pawt bawng hmawk el a, ama chun “Kha ka hrat lei am ka thiem lei..?” a ti a. Chung hai chu remchanga la in ama khawmin ka hratna lei a ti naw a, Å£hangpui tu a nei a ni an ti pek ta pei a,hrui inpawt nikhuo a hai khawm a khingpui hai hriet a khekin “Khawhe hei Å£hang tak² ei ti aw..” a ti hai hi thangpuitu ding anei leia a kona angin an hril pei ta ani, hi lei hin mi tamtak hrechieng nawtu hai chun Ramhuoi in a thangpui niin an ngai pha ta hlak a ni (Kan chinlai khawm hin kan lo hriet ve dan chun ramhuoiin a thangpui ti ang vawngin kan lo hriet ve hlak a a lo zie naw khawp el, Eini tlangmi hai hi thil hrechieng mang silova thil hril hi ei chîng zie suklangtu ve pakhat alo ni a pawi takzet ani ama piengpui hratna lieu lieu ani ti hi a thi hnung bek hin hriet tum tang eitiu).
.
Indopui-I na lai khan Tuithaphai dung Saikawt laivel chu Japan sipai hai chun an tuom hne hle ela, hienglai hin Japan sipai hai le chun an inhmelhriet ve ta hlau el a. Japan sipai hai chun insawizawi dan le infiemdan chi hran² an inchuktir ve ta a.

Tumkhat chu Sipai hai laia mi infiem thei deu² le a hral Å£hal hi an hei inthlang suok a Thuomchak chu an infiempui ta a. Lungdeng, fei khaw, inbuon le inchawnsiek le infiemna dang² chun an tluk ta der dal a, chuongchun thla dam inlapui in an hmunpui tienga sakeibaknei anga huoi, India sakawr hrat tak khawmin a hnawt phaklo mihrat danglam ruoltha an sersuok thu an report ta hiel el a ni. Ama Thuomchak hi ruol el mi tak el a ni a, thingtlangpa sin ang chi le kutthemthiem tiengpanga lem hin chu mi vantlang chungtieng vawng a ni top el a, thir deng chenin a thiem a, a hreipui le chempui lem chu inhrawl tak hi a ni tawp el a, pa naran ta ding chun kut khinghni a chel naw chun hmangzo chi khawm a ni hmel rak naw. Sin a hei thaw tak² lem hin chu an bau ka kungin an thir Å£hup pei el hlak a ni.

Ama hi pa ngawichawi(zaidam) tak e tilo chun a bula um inhawi antia, hohlim khawm hi asep thiam hle el a, chun pa inngaitlawm thei tak el hi a ni ve a, an buonpui hai hi hnesaw deuvin a hne ngai naw reng² a, anni hne tawk vel char hin a Å£hang hlaka, “I hrat hle el, ka hne naw Å£ep che a ni” a ti pek pei a, “Hang in sâwizawi ngun deuin hang inchuk la lem chu hrat ngawt iti,” tiin an fui thei pei hlak a ni. ama hi a tlawmngai thei em² el a, Å£hangpui ngai nia a hriet hai hi chu iengtik huna a sin Å£ul maksanin a Å£hangpui thei zing hlak a ni. Fâk le dawn a khawm hin ansum thei hle el a, a fakthei bawk a hrat awm hrim ani annawm hang ti ding hin thil a fâk ve Å£eu² ngai naw a, sienkhawm fâk in-elna a nawk thung chu tluk chi a ni ngai chuong si nawh. Vawikhat khawm tlangval hrat thawkhat ve tak el, ama thil iengamani a khumkhel tum ve tlat el a kaihruoi hlak Engzauva an tipa chun an ramsuokna a an sakhi kap inrai hlim chu a phiengsung ami sakhite insiem hlim chu a pumin a dawl dai el a. Chuongchun Thuomchak kawla chun “Pu Thuom, khangkhan chu imi tluk ta naw, kei chun sakhi chal ka dawl...” a ti a. Ama el a thil thaw ani lei am Thuomchak chun anvawi ta hle el a,remchang a melkai ve ta ran el a. Chuongchun remchang chu a ta dingin a hung inher suok ve ta a, sazuk inrai hlim an kap nawk ta thung a Thuomchak chun a sakhite chu nawdangtieng nghat sanin a dawl ve ta el a. Engzau a kuoma chun, “Engzau, imi tluk naw, kei chun sazuk chal ka dawl..” a ti a. Engzauva le a ruolhai chun ieng kawnga khawm tluk chi alo ni naw hi an ti ta hiel el a nih.

.A PIENG PHUNG: Mihrat hmingthang Thuomchak hi chuong taka pa lien taluo le dung insang taluo ani hran naw Ama hi 5-feet le 7-inches bawrvel a insang a ni a, hmul ho tak el hi a ni a, a sam hi a sei deu chun tlammin an kir ve deu hlak a, chun a mit meng hi a fie tha hle bawk. A hnar hi Mongolian thla hnar pangngai ang hi a ni ve ela, a ha ruokchu a tha in a ha hi a hrat/nghet tha hle bawk a, chun sawr khawm a sawr tangkai hle hlak a ni. An sang zawng le a lien tiengpang hi anlang lien taluo rak naw a chu a bula um chun a mi dip a na an ti hle hlak. A rik dan hi Sêr-90 bawrvel a ni hlak a, a âwm (chest) lien zawng hi 42-inches a ni a ,48-inches chenin a suk lien(expand) thei bawk a, chun 33-inches chenin a suk chin thei bawk niin an hril a nih. Hiengang 15-inches inkara a nuom dan dan a suk liena, a suk chin thei lei hin an khipui hai hi an tietpui thei deu vawng hlak ani. Thuomchak hi nakru pakhat chau a phek cho in a nei niin an hril hlak a, sienkhawm Falam doctor han X-Ray an lakna a chun midang ang tho in nakru a nei a, anachu a nakru le a vun inkara hai hin duor ang deu sa tak el hi a nei a, chu chun a nakru chu pakhat phek tawp angin an langtir ta hlak a ni ti an hmusuok ta a, chun a âwmru a thin(liver) zawn ami hi mi pangngai nekin a lien lem dai ti an hmusuok bawk a, iengleia hienganga danglam bik am a ni a ti ruokchu a san an hriet naw thung.
.
TUORSEL TIENGPANG VE THUNG: Tuorsel tienga khawm hin a tuorsel naran el naw a, mihrat Saizahawl'n tuktulung hling in ahlap a na ti awm khawmin an lang naw a, a ieng thaw khawm a Å£hul chuong naw an ti kha a lo hriet ve a, chuongchun vangduoi thlak takin am eiti ding vanneithlak takin a ke a Tuktulunghling chu an vawi ve ta hlau ela. (Tuktulung hling hi pânna, khuoihli pui ang deu a ni a, kepha chunga invawi hai hi an pân tlang pawp thei a ni). A pân chun hnai a lak Å£ep tawmin a Tuktulung hling invawi ti hre lovin a panthlangpa chun a thing-ât ding inhlan pui dingin a fiela. Ama chun natna anei khawm hril chuong set² lovin a khat chau chun thing-ât ding chu hei inhlankai a tum ta a, a zuk Å£hang tak² el chu a rakna taphawt chu a ke pânhnai chun a Å£hutkhum ta per pur el a, a panthlang pa khawm chu an thlahrung hle niin an hril. Vawikhat khawm a kepha a saru hin tlang zawk khawp in a sun pal a, mi pangngai ta ding chun chu lawnpui chi ani naw a chu a iengthaw ding khawm a Å£hulpha chuong der dal ani.Vawikhat nawk chu vuongna tla sie ami a hma vir hi an hmu fuk hlau el a, an phu huk ta a. Lam laka chun kawrte/ruom chunga leilak hlui deu hlek el ta hi alo indaw a chu Leilak indaw chu hrawkai angai bawk si a, a thil put le chun a hraw ta a, leilak chun a dawl naw leiin a chim ta thut el a, a nakru a tet a, sienkhawm na ti hmel putna hrim² khawm a nei chuong naw ani, hun sawt tak hnungin Falam(Burma) a doctor an entir a, doctor chun a nakru chu a tliek a, chulei chun damdawiin a in enkawl phawt a ngai thu a lo hril a, sienkhawm damdaiin a um chu a nuom naw leiin intieng a fe kir nawk ta hlawl el ani, doctor pa mak ti taluo chun, “Na satliek khawm a ni naw a, thi puina khawp a na ni a, hipa hi mi pangngai chu ani rak hmel naw hi..” a ti hiel ta a ni.

A HRAT DAN: Thuomchak hi a ha a changin a hrat tha hle el a, kum 75 ani hnung khawmin a hâ pakhat khawm a la tlawng naw a, Jeep hi neutral a sie in a ha hin hmun inzawla a nuom chen chen a hnuk tawl thei a, a vanglai chun thirtieng lien zung 8 nei chi hi a sekuo sawk sawk thei a ni. A upat hnung khawm hin thir feet4 le a chanve a sei, a hmawr tawn a thir inmum 1kg vel a rik khai hi a nei a, hi khawm hi a la se kuo sawk sawk thei a ni. Mak deu elin a lei khawm hi a hratin a sek hle el a, thing kawr sa tak el ‘Batling’ hai khawm hi a hringlaiin a kawr hai hi a lei ngat-in a liek khawk tawp tawp thei a ni. A hnar ru teno chin khawm hi khawng deu in a suk sek thei a, a hnarkuo a hin chaiche/bechep rawllut in a ekkâwi vawng thei a, chun thirtieng zung8 nei ang chi hi a hnar in a nawr kawi vawng thei bawk. A putar hnung khawmin a hnarin thirtieng a nawr kawi ti vel ang hi chu ala hnesaw hle a ni.
A kutpar hai hi an hratin an seka, a kutpâr hai hi a khawng tha thei hle el a, Maipum lien (pumpkin) hai hi insang takin an vâwra a hung tla phat a kutpâr pakhat chau in a lo thil tlang zawt zawt thei bawk a ni. A kut hin thirkil 2-inches a inthawka 6-inches hi a hum khawm a chunghai chu a kutpui tha ringawtin a hmet kawi zung zung thei a, hihi mita hmutu hai chun an en nuom pawl tak a ni nghe nghe. Tumkhat chu a ruolpa Chalkhum inchung dângna a ava leng a, an rangva hmang hi Tata steel sâ chi ang kha a ni a, a hei them tawla, ‘Hi i rangva hmang hai hi ava sa tha theide, anachu a hmawn tawl ta ani hi.” ti pum zing chun a ek thler zung zung el a, a neitupa khawm chun a hmawn tak tak tam ani ati hiel el ani, tubo in an chuk hrep hlak a an thler thei der si naw a, a neitupa khawm a mak ati rak. A bantha mawl el hi a hrat ani, vuongna hmavir 50 kg vela rik hi dit tawkin khingkhat in a char a a thên kuol thei ani. Chun, lam lawn khawm hi a hrat hle nieng ati vawikhat chu Japan hai thurûk a hriet a chu² Pherzawl khuo a sung hai hrilruk dingin zingkar inhma takin a suok ta vang² el a, Khawpuibung a inthawka Pherzawl hi mel 80 vel (130 km) a ni a, ke a lawn chun a kara hin zan hni an riek tlangpui hlak a, ama chun zantieng nitlak hmain a tlung hman tlat el a ni.

Inchawm khawm hi alo thei ve fu ni ding ana,mi lo hmun busîp zawng sung vûm thûr chu tlangval hai chun an in chawmhlen insiek tawla, tum khawm an chawmhlen zo an um naw phing chun Thuomchak chu avan chawm ve ta aleh an chawmhlen khum hne taluo chu an chawmna a inthawka 18 feet zet a hla a zuk Å£um thla rak el anih. Kum 17 mi vel ani lai khawmin an khuo a zirtirtu Tuahthanga’n tlangval 8 in an zawn zo lo thingril put dingin a fiel a, ama khat chauvin an tina chen chu a put tlung zak el a ni,rik tina hmel khawm anlang tir der lo nawh. Kum 20 mi vel ani lai khawmin Lawichal hel pakhat hi a til lak an nuom si a chu thaw ngaina rak an hriet naw a, Thuomchak chu an ko ta a. Ama chun a ki pahni ah a chel a, a her thlu tawp el a, a kî a chun a chelnghet tlat el a, Lawichal chu a intleng suok thei der lovin a uma, chuongchun a tilmu chu an lakdawk thei ta a ni. Thir chain lien tha tawk tak haihin a âwma(chest) vêtin bana an vêt de bawk a, khingtieng panga chun patling tamtakin an pawt hrawn bawk a, a hei thang tak tak chu an chat Å£hawt² el a ni.
.
Vawikhat chu Zohmun (Burma) khuo a Lawngzauva ina an inhmu khawm tawla,Leilak dinga an hmang hlak thirhrui(cable) hi a bâna an lo thlung pek a, a pawt chat zo le zo naw ding an lo ring insiek lai² ela. Thenkhat in “Thuom sawmsari khawmin hiengang hi chu pawtchat zo bik nawni...” an ti bawk a. Chu² hre in, “Hieng zozai inbuoi chun zuk thaw sin kan hawk ngei,” a ti a, In ban ringzo um taka thirhrui chu an hang thlung a, a Å£hanghmun ding an siemrem pek bawk a, a hang pawt tak² el a, in chu a pumpui chun an hning ta lui² el a, thenkhatin "pawtchat zo nawng ata a lungsen hin mi hmet tawl hrep pal ata...” an ti a an tlanse tawl a, a huoi deu in tukver a inthawkin an bi dek² ngam Å£awk a, sawt deu a pawt hnungin an suina bula chun a pawtchat ta hmawk el a, “Kha Thuom sawmsari khawm angai chuonglem, Thuom khat khawmin a pawt chat el annawm...” a ti an ti chu. Vawikhat khawm ‘Assam Palien' an ti Assam Regiment Havilder Pension, sipai a khawm a hrat leia hmingthang le hreiha ding lak an in el a. Palien chun chem hi a hum tut el a, Thuomchak chun chem chawi lovin rawmau bul chu a pawt phawng ta zung² el a, Palien chun a hei pawt ve sen a,a tawpa chun pakhat chu a pawt phawng ve thei hram a, pakhat a pawtphawi sung hin Thuomchak chun 15 vel zet a lo pawt phawng hman ta a ni.
A chak zie hi a hmingthang pui tak a ni bawk a hril pei eiti ; Vawikhat chu a khuolzin na lamlak lai Manipur a suomhmang ruolin suom tumin anlo them ve ringawt el a, an thaw fuk rak naw khawpel. anni laia pakhat chu kaw dawk khawpin a malpuia a hei Å£ham pek el a, anni chun, “Ei suom tum hi mihriem a ni naw ani hi...” an ti a an tlansiet san inrang khawp el. ‘Chawilung’ eiti ang chi hi lung sakhat a inthawka cherzum deu ver vawr hi a nei a, a chawilung hi an hrawl angreng khawp ela, 2 feet vel a insang, chang-al tlawr bel ang deu a inzui tung hi a ni a, a bul tieng a inkhikuol chun 9 feet lai a ni a, rik tak ding chu a ni.

Thuomchak hi Mizorama khawm a hratna inentirin an zin ta a, ram buoi hma met kha khang hun lai a Mizoram group inlar tak ‘The Great Bear’ hai khan anni insuk larna malamin a show nei dingin 12 February,1966 khan an incha suok a.Hi Å£uma ava fe hin a hratna le thilthaw theina chi hrang² in an entir a chung hai lai chun hieng a hnuoia hai hi an entir- 

1). Thirtieng a hmawr a inthawk a se kuok
2). Thirtieng lien ban (post) a an sun bûr a, chu² a hnarin a nawr kâwi.
3). Bufai bag khat (Quintal1) a ha a se in a ngirpui.
4). A âwm (chest) theipatawkin hruiin an hren rêk a chuzo chun bottle 3 a la zep lut thei bawk.
5). A thal a zal in a âwm chunga cubic lung an sie a tubo lienin an chukkawi. 
6). Batling kâwr a Lei(tongue) in a liek khawk.
7). A ngal a thingtum an vuok bawng.
8). Rangva sa chi khawm lekha angin a pawt thler a ,thil dang tamtak an entir bawk a nih. Mizoram a inbuon hrat Chhundenga, Lianhluma le Lalkulha khawmin an pathumin insukher a an her hrawn a an hne thei thak naw ani. An hrildan chun hi tum avan zin hin Mizram hmun hrang² a show nei a tum a sienkhawm ram buoiin a nang ta a Manipur a bawk a kir nawk ta ani. Manipur an kirni a zinga char chun tuta Mizoram hi a buoi ta a ni.

Mi tamtakin a hratna san tak hi ramhuoiin a ţhangpui lei a ni e tia an hril hlak hi ama thiktu hai hrildar khawm ni rawi nam nim. Ama hin chu hienganga a hratna san tak hi chu Pathien in mal a sawm lei lieu lieu niin a thi tawm hnai a ama titipuitu Moreh Khristian Thalai Pawl a hril a ni. A vanglai huna khan vawr lartu ding tha tak nei sienlachu khawvel hriet khawp a ni ngei ring a um takzet.
.
A thi ding tawma thangthar hai kuoma a thu cha chu; “Miin tumruna le thil a thaw tak tak chun hming suklar theina khawp hlawtlingna a dawng ngei ngei hlak. Ei thalai hai lai khawm hin kawng hrang hranga hmingthang thei ding khawp a inchuktir thei ding an tam khawpel a. Inchukna hin mihriem hi a siem danglam thei em em a ni ti hi thangthar hai hin nghet takin vawng tlat unla, nasa takin changkangpui ngei inti tihi ka ring tlat a ni. Chun fâk le dawn tienga in lo fimkhur hle bawk ding ana...” tiin thangthar hai kuoma ancha bawk a. Chuongchuan hi khawvel Pathien in mi pangngai neka thilthawtheina le hratna ropui tak a pek ramhuoi sinthaw a an intumpek mai mai na ram chu kum 1988 khan a lo suoksan ve ta a ni.

A ruong hi Zohmun (Burma) rama phum ani a , a lungdaw khawm puithu taka siem ani a. Ama ngainatu haiin vawisunni chenin Zohmun le a sevel a kumtin Thuomchak Football Memorial Trophy puithu takin an huoihawt hlak anih.

Hieng a hratna ei tarlang hai baka hin thildang khawm hril ding a la tam khawpel a. Zakuo ha lova thirhlingnei chunga a zal a, a chunga patling an inţhunga dittawka an suk khawma iengtin khawm a um chuong naw dan hai, a thal a zaltluonin a âwm par a lung lientak an hlap khaw dan hai, Jeep tlan ding a pawt ngir dan hai, lungtum 8kg a rik an vawr kanga a âwm a, a lo dawng dan hai le thil dang tamtak hril ding ala um a, a sei taluo ding em leiin hi chena hin la hei dittawk phawt el inla. Hun remchanga post nawk ding ni rawseh.
.
Sources lakna: -

1). Mizo Mi Chakte Lekhabu ziektu Pu KC Vanlalruata
2). Zohmun website ,ami hai besanin a chanchin ka hriet hai po le ka remkhawma type ani e.
.
Thlalak:
1). Thuomchak Aizawl Lammuola show neilai, a rînga thirtluon a vet kuol lai 1965 kum 'The Great Bear' haiin an incha suok hi 1966 angin Pu KC Vanlalruata hin a hril bawk si a, Mizorama hin vawihni an zin am ani ding a kum indik tak hi hriet a harsa, iengkhawm nisienla hieng hunlai hin kum 58 mi a ni ta niin an hril. 
2). A hnerhmul umna hi a papui hnung kum 60 a hnai tep hun niin an hril
3). Thalak pakhat hi a tleirawl that lai ani hi.
4). Lungdawh lienlem hi Zohmun khuo Burma a , a ruong zalna chunga lungdaw chu a nih.

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.