Halloween party ideas 2015

By Ramthienghlim Varte

Mihriem hi rannung anga a ruol ruol a inpawl (social animal) le khawsa a khawtlang dan le dun mumal tak leh chengna le umna hmunbik neiin khawvel hmun hrang hrangah Sungkuo bing bingin ei um tlang a. Ei ni khawm ei khuo le veng-ah Hnam-khat tawng hmunkhat khawm ni inla Sungkuo bik neiin ei khawsa a. Chuleiin, Sungkuo le Kristien Sungkuo a pawimawna Kum 2007 khan ziekin Khawnvar Le Thuhriltu Journal/Magazine-a insuo ani tah nghe nghe. Tuta tum ruok chuh Mihriem Nunphung hung intan dan le bulthut, chutaka inthawka Sungkuo hungsuok danhai hi hrietchieng a pawimaw hle’n ka hriet a, Mihriem tobul le insiemdan mithiemhai tlirna tukver ah tanin tawite te’n hei suklang tum ei tih.

EVOLUTION THEORY :

Scientist-hai chun leihnuoi hi Kum Makteduoi 400 B.C. neka upa ni dingin an zeldin a. Kum Makteduoi 300 B.C. laivel khan khawvel hi hringna nei pakhat khawm um lova re thuop anga ngaiin chuhnung kum iemani chen a thilhring chite a hung inlang a, chu Bacteria tiin an inbuk a; Mit lawnga hmutheilo, Enlenna (Microscope) hmanga hmuthei hringna nei an nih. Chu thilhrik chite inthlapung peiin umna/chengna boruok angin piengphung hrang hrang nei a chi intlasawngpei ni dingin an ring. Chu hung inthlakdanglam pei chun thilhring danglam le mak tak tak an hungsuok a chuonghai lai a Ransa ke pali nei le piengpui varna nei Mihriem le inhnai hrietthei hmasatak chuh Mammals hi a nih. Hieng rannung-hai lai a nau pai a hringve chi, Nu nenetui a chawmlien Kut, Ke, Lu, Thluokbawm, Thin, Chuop, Thisen lum nei Ransahai chuh ani leiin Animal (Ransa) tiin an inbuk tah a nih. Mammal eiti a khawm hin piengzie in-ang naw, Sungkuo chi tum tum an hungsuok nawk pei a.

Hieng Ransa ( Animal) eiti hai hih Kum Makteduoi 64 B.C. laivel khan khawvel an hluo tan a, an ni lai a var tak chu Zawng chi hi a nih. Zawng hi chi hrang hranghai hi a huhouva (Group)/Sungkuo a khawsa chuh an nih ti vawisun chen khawm hin hmutheiin an um reng a nih. Hun iemani chen hnunga Zawng lien chi thenkhat Chimpanzee, Gorilla le dang danghai chuh Thinglera khawsa talovin hnuoia fak zawngin, Ke pali-in an lawn phawt a, chu hnungah Ke pahni-in an hung lawn tan nawk a, an Ke hnungtieng chuh lawnnaa hmangin, an hmatieng ruok chuh nuom nuom thawtheina le hmangruo siemna Kut-in an hung hmang ta pei a, a tawp a chun Mihriem angin an hung ngir-tlun at thei tah a. Chuh, Mihriem hmasa HOMO ERECTUS (Homo-Mihriem, Erectus-Ngil)/APE MAN tiin chuonglaia a var le hriet lar deua ngai an Ru hieng- Luru, Malpuiru, Khakru, Kut le Ke ru-hai an hmu/chosuokna hmun dungzuiin an hming an siem pekin hieng- Java Man, Peking Man, Nebraska Man, Piltdown Man, Neanderthal Man le dang dang ti a hung nih.

Chuleiin, Zawng Sungkuo hi Kum Makteduoi 27 B.C.vela um ni dingin an ring a. Hun a liempei a, kum 40,000 B.C.vel liemta khan an khawsak le nun a changkang ta vieu a. Chu inthlasawngpei chuh Mihriem nun intanna a hung ni a. Kum 12,000 B.C. hnungtieng lem khan chu Lo neina chang hrein Wheat, Barley, Maize dam chingin Beram dam Kel dam vaiin an khawsa ve ta a. Chuleiin, Baibul puotieng suinaa inthawka tlir chun Mihriem nunphung le Sungkuo intanna hi Kum 8000-7000 B.C. vel khah ni dinga ring a nih. Mihriem chanchin suitu (Anthropologist) hai khawmin Mihriem nunphung le Sungkuo (Family) a hung intanna le hungsuok dan hi chipchier deuvin an sui dawk thei bik chuong nawa chuh khawvel inthlakdanglam peiin a hung relsuok ngei chuh an ringdan a nih. Sungkuoa inenkawlna bik a um hma chun ransahai ang bawkin mumal umlo takin nuhmeiin nau an nei khawma Pa bik umlova nun inpher neinuoia um hlak khah, nuhmei-pasal bik neia nauhai le khawsakna ding ngaituo’n Puk le hmun remchang zawngin Ransa dang laka invenghim nachang le mumal nei taka Sungkuo siema khawsak relna chang an hung hriet ta pei a nih. Hi Evolution Theory-a Mihriem hung intan dan le Sungkuo suok dan an ring le hmu dan tlangpui a tawi thei anga ei hei tarlang chuh a nih.

CREATION THEORY :

Mihriem Zawng thla nia suisuoktu Charles Darwin le mithiem dang danghaiin an pawm thei derlo chuh Baibul-a ei hmu ‘A tirin Pathienin hnuoi le van le a sunga um po po a siem a, Nikhat a inthawk Ninga sung khawvela thil um po po a siem zo vawng hnungin ama angpui Mihriem Adam le Evi (pasal le nuhmei) nupa a siem’ ti hi a nih. Chun, Mihriem a siem ruol ruolin Sungkuo hmasatak an din pek nghal bawk a. Mihriem a siemhai umna dingin Eden huon a buotsai pek a; Chutaka chun inhawi takin an khawsa a, theira chitinreng hnieng-in-hnar taka an fakding a buotsai pek bawk. An sungkhuo khawsak danding chenin a rel pek a, thaw ding le dingnaw, fak ding le ding naw, chu chau nilovin khawvel a Ransa le thil dang danghai chunga thuneina khawm a pek a, mal a sawm a, a Mihriem siem Adam le Evi-hai nupa chuh an chetdan le an Sungkuo khawsak dan chuh a hmuin a lung a awi a, tha a ti bek bek a, a en nghawk nawh a, an kuoma um zing a nuomin, a kan hlak ti a nih.

Amiruokchu, khawvel mithiemhai tlirna tukver hi Baibul thiem tamtak haiin tlawp naw hai sienkhawm a tirin Pathienin Hnuoi le Van a siem a (Gen.1:1) ti hi an ring naw lei ni lovin Gen. 1: 1na le Gen. 1: 2na inkar hih kum zabi zawng a sui khawma hun sawt tak ni dinga ngaidan an nei ve tho. A san chuh, a thilsiem duthusam le thafamkima a ngai chuh Setan (Lucifar) suktlawmna dingin Hnuoi le Van a siem chuh suksiet vawngin a um a, hremna namenlo tuokin Zingtieng naupa lei chun Hnuoi le Van ruok huoiin a hun sawt tak a sie hnung a Gen.1:2 hin a sunzawm anga ngaidan an nei a, chuh, GAP THEORY ti a nih. Chun, mithiem haiin DAY AGE THEORY an ti Niruk sung a thilsiem khawm hih “Nang a ngai chun Kum sangkhat hi zan vengkhat ( Nikhat) sung ang chau a nih (Sam No. 90 : 4) “ ti le “ Lalpa ngaia chun Nikhat khawm Kum sangkhat ang a na, Kum sangkhat hi nikhat ang chau a nih” (II Peter 3:8 ) ti a ni si chun hi theory nikhat a ti hih Kum sangkhat sung pei khawm a ni thei leiin Niruk ati hih Kum 6,000 vel khawm thil ni thei dinga ringna nei pawl khawm an um ve tho.

Chun, kum thua hin Scientist-hai sui anga Kum upat dan sui thei dingin Baibul hi ziek a ni ve naw tlat leiin ‘a tirin’ tihi innghatna ding chu ni’l a ta. Ei chengna khawvel upatzie ei mithiem (Scientist) haiin Mihriem le Sungkuo insiem tanna hi Kum Vaibelse tamtakin suisuok hai sienkhawm ‘a tir’ ti neka upa hi a ni thei chuongnaw leiin khawvel mithiemhai suidan le khaikhin dingchun ‘a tirin’ ti chu an bul lem hrim hrim a, mithiemhai tlirna le ringdan po po a pei/hnawl tlak vawng ni’n an lang.

Iengkhawm nisien Mihriem nun intanna le Sungkuo insiemdan a chunga Theory pahni tlawmte te ei hei tarlanga inthawk Creation Theory Baibul-a ei hmu neka inril le chieng fek fawka inziekna chuh khawvel mithiem haiin ramtin ramtang kei fanin thaw hai sienkhawm belchieng dawl, hmu theia ziek le zawm ding Evolution Theory-a hin a um nawh a. An suia an ziek rawn po leh pawm dan, ngaidan le inselna a tam a, a buorchuorin a dal deu deu el. Chuleiin, Mihriem nun le Sungkuo chanchin sui ding chun Creation Theory/Creation hi ei pawm ding le Sakhuonaa khawm Christien-hai thuring bulpui chuh a nih.

SUNGKUO (FAMILY)

A chunga ei thu inbuonpui le inzawm hin Mihriem hi khawvel hluobit tuding le a chunga rorel dinga Pathienin alo ruot ei ni leiin Sungkuo bik nei a mumal um taka khawsa ding le cheng dinga ami siemhai ei nih. Chuong nilovin ka Nu, ka Pa, ka Nau ti bik umlovin mani tlat tlatin mumal um der lovin khawsa/tla ta mur mur inla Ransa-hai ang mei meiin inditsakna, hmangaina, lunginsietna umlovin ‘A ru no no suok’ thaw’n insuol, inhal, invuokhlumna/inthatna tam a ta, pung hratnaw hleng ei tih. Entirnan – India rama khawm Andaman and Nicobar-a Jarwa, Shampen hnam hnufuol, Sawrkar thangpuina khawm hmang tangkai nuomlova ning ninga khawsahai hi an population pung nekin tlawm tieng a panpei a, Jarwa hai lem chuh an rengin 600-700 bawrvel chauva ngai an ni tah.

Chubakah, mani a fak zawng theilo Pitar, Putar damnaw natna khirkhan nei le piengsuolhai tading lem chun thi nghak seng seng rin a um zuol hle ding ning a tih. Chuleiin, Mihriem hi khawvela thilsiem po po chunga rorel dinga ruot, ama (Pathien) angna neia siem, a hringna intawmpui eini leiin rorelna mumal tak nei a inrem tlang diel diela Sungkuo indin a inhawi taka nun chen a van nun intem-lawkna ding a Pathien thuruk inthup le a thiltum chuh a nih.

Chuongangin, nunphung umzie nei, nundan mawi, khawtlang rorelna tha le thildang Mihriemin ei mamaw zuolhai chu Sungkuo inchuktirna ah an tan phawt a tul leiin khawtlang nun inchukna (Sociology) tienga mithiemhai chun ‘Mihriem Ransa-hai neka ei hlutna chuh hieng- Nundan tha le mawi, Inza umna, Hlutna, le dang danghai hih ana, chu Inchukna School pawimaw hmasatak chuh Sungkuo hi a ni a; khawvel hi Mihriem chengna dinga siem a, chengna tlak a inbuotsaina hmun/institution pawimaw tak chu Sungkuo (family) hi a nih’ an tih. Chuongangin, “Sungkuo eiti chu a bika in-enkawlna Buzawl nei, chengna hmun bik um a, hotu pakhat rorelna hnuoia mi iemanizat um khawm hi a nih”.

SUNGKUO ( FAMILY) CHI HRANG HRANGHAI :

Anrian Wilson chun ‘Thisena inzawmna nei le khawtlang dan siemin a phuor tang tlat, hmunkhata cheng, fak le dawn a sem sem dam dam thaw a, in khata inlawi hlakhai hi Sungkuo’ (family) a ti bawk a. Chuongang chun Sungkuo ro-in-rel dan hi khawvela hnam chi hrang hrangin ei hmangdan an angnaw a, hieng a hnuoia anghin.

i) Hnamkhat, thlatu hming chawia suon thumna chen Sungkuo pakhata tiem pawl an um a, chuh Sungkuo huopzau/lien (Extended family) ti a nih.

ii) Sungkuo Nu-pa le nau hai chau chengna insung a um a, chuh Sungkuo hlang/inhlir (Nuclear family) an tih.

iii) Sungkuo Pa lutak ni a, nuhmei nau le insung thuomhnaw pasal thuneina pahai hnam nuhmei le nauhai intawmpui a um a, chuh Pa thuneina Sungkuo (Patriarchal family) an tih.

iv) Sungkuo Nu lutak pasal le nau le insung thuomhnaw nuhmei thuneina le Nu hnam pasal le nauhai intawmpui a um nawk a, chuh Nu thuneina Sungkuo (Matriarchal family) ti a ni nawk a.

v) Sungkuo nau pasal upatakin nulepa chanvo changa rorelna insung a um nawk a, chuh Nau Lutir thuneina Sungkuo (Fratriarchal family) ti a nih a.

vi) Sungkuo memberhai thuneitu bik um chuonglo, pa ruokchu nu neka thuneina insang lem nei patriarchal family ni si lo a um a, chuh Thuneina intawm Sungkuo (Egalitarian family) ti ani nawk a,

vii) chun Sungkuo memberhai mimal zalenna nei a um bawk a, chuh Mimal zalenna Sungkuo (Atomistic family) ti a nih.

Hienghai naw khawm tamtak a um. Eini ruokchuh Sungkuo Pa lutak ni a nuhmei nau, ro thil le insung thuomhnaw Pasal thuneina le pahai hnam nuhmei le nauhai intawmpuia um, Pa thuneina Sungkuo (patriarchal family) chu ei na, Baibul-a ei hmu angin khawtlang le Sakhuo thil kawng iengkima roreltu ding le hmathuoitu ding chuh Pasal ei nih.

PATHIEN SUNGKUO :

Sun hun a hmun hrang hrangah sinthawin ei fe khawm a, zantieng mani chengna hmun sengah Sungkuo bikin ei inlawikhawm nawk diel hlak hin vantlang le khawtlangnun a suk thienghlimin nun venghimtu thatak a nih. Chuleiin, Thutlunghlui hun a, Biekin ala um hma lem khan chuh Sungkuo nuna inthawk Kohran hung piengsuok a ni leiin Sungkuo le Kohran hi Pafa anga pumkhat an nih an ti hiel.

Pathienin Sungkuo a lo remkhawm dan hi an thuk em leiin insung khawsak relfello chun Kohran le khawtlang nun an fuk thei tak tak ngai nawh. Sungkuo neilo Ransahai chuh an hung piengsuok a, hun sawtnawtea inthe darin, an nuom nuom an inse-khek hlak. Mihriem ruok chu ei hung piengsuok a, Nu mal chunga Kumli vengvawng hmangai le duot takin nundan mawi, nungchang tha le thiltha an hriet taphawt an min chuktir a, ei chengna khawtlang, nundan le chetdan ang dungzuiin ei hung inthanglien hlak. Chuleichun, Sungkuo Skul (Family Institution)-a Zirtirtu pawimaw le naupang ta dinga an Inchuk Bu le Nun Robu pawimaw tak chuh Nu le Pa anni leiin ei Baibul khawm hi Sungkuoah a tan a Sungkuo bawkin khar a nih.

Nunghak-Tlangval inditna hi suol a ni nawh a, Pathien remruot a ni lem. Chuleiin, Pa thuneina Sungkuo (patriarchal family) ei nih a, Pathien remruotna a Nuhmei-Pasal innei a Pasal chu alu tak le roreltu (Head of the family) ni’n Sungkuo hi indin a nih. Pasal le Nuhmei mihrang dai Nupa pumkhata siem, man le muol inpek lei el khawm nilo inhmangai le indit em em, Pathien hming lama kut insuina, Pathien Thutlung SA-Ui ei tanna ang a ni leiin ‘Pathien Sungkuo’ ei nina dinga thuruk inthup, hmu theia Lal remruot le vanram hawl phak a Pathienin a nina an puongsuokna tak tak a nih tihi hre a, Lalpa ditdan anga Sungkuo ditum ni dingin ei inbuotsai a pawimaw. Pathien Sungkuo ni dinga a naua inbuk ei ni si a.

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.