Halloween party ideas 2015

Ziektu: Pu Ramthienghlim Varte, Senior Anthropologist

(Camp-Mysore)

Niphung a Piengtharna-II sunzawmna..

i) Hnam : Hnam a inthawka ei niphung (identity) mi hriet thei dinga suklang hih ei mawphurna ana, ei inzapui ding an nawh. A hmaa ka hril tah ang khan tum ka nih ti mi’n min dawn hai sienla, ka hnam chuh Hmar, ka ni chiengzie chuh Hmar a khawm Lawitlang pahnam (Clan), Lawitlang pahnama khawm Varte (Sub-clan), Tuolbung khuo, Manipur a pieng, chutaka inthawk hung inpemin Tuithaphaia puhai Veng Khawmawi a khawsa ka nih.

Amiruokchu, Hmar hnam tlawmte chauh hre ngai derlo haiin an mi pawmpek thei ding am? Teu love. Hi zawna dawnna chuh a hmun le ram izirin dang a tih. Asanchu, Anthropology (mihriem chanchin inchuktu)-hai chun a tlangpuiin Mihriem hmelhmang, piengzie le piengphung chipui pali–Mongoloid, Negroid, Australoid le Caucasoid-in anmi the pek a, hitaka hin Mongoloid thlaa mi ka nih ti piengphung, hnar bawng dan le taksa rawngah anlang tlat leiin America annawleh Russia rama chun Thai, Chinese, Japanese, Burmese, Nepali amani mi ti ngei an ta, India rama um ka nih tilang lem chuh awi dernawng an ta, a ngaina hre bawknaw ni hai. Nikodem anga nu sunga luta piengnawn rawtpawl ni deu vawng an tih. Iengleiin am ? Chu thla a hungsuok nilang khawm ka tawng hmang chuh Tibeto-Burman tawng chawkpawla, tawng hrang hrang 49 hmang hnam laia Hmar tawng a na, chu tawng le Thai am Japan tawnghai le dam chun inlaichinna chite khawm a nei dernaw a, anni le ka umna ram khawm mel sangtam a hla, ka pienga inthawk kala hmu ngailo hrim hrim an nih. Chuleiin, ka chipui nihai sienkhawm niphung a chuh inangnaw tak kan nisi leiin ka niphung an nawh ti thei nilo nibawk silo a nih. Chubakah, Sakhuona ah Christien ka ni a, chutaka khawm chun Protestant, chu pawl siper Evangelical Congregational Church of India (ECCI) le a siper nawksawng Evangelical Assembly Church (EAC) a member ka nih ti kan hrietchieng vei leh mi hrechieng ve tlatlo hai a. Chuleiin, piengphunga ka chipui ni hai sienkhawm niphungah chuh behna tawm inpe thei ding khawpa inhnaina kan nei der naw a. In angnaw tak kan nih.

A chunga ei tarlanghai bakah ei khawtlang zie pi le pu haiin anlo in-ser le hmanghlakhai hih inza taka vawng thienghlimin ei humhal tlat hih hnam-niphunga ei thawding makmaw a nih. Entirnan, ‘SIKPUI RUOI’ tu hnam khawmin annei ngailo Hmarhai ta lieu lieu ani leiin ei niphung (identity) mi hmu thei a suklangna hmangruo pawimaw tak a nih. A hmangdan thu a ruok chuh Sakhuo thiempuhai le inrawna ser le sang inkhak buoi nawzawnga thawdan ngaituo el ding.

Ei unau Assam rama um haiin Assam sawrkarah December Ni 5, SIKPUI RUOI DAY (Winter Festival) tia restricted holiday anlo sie dam hi hnam niphung (identity) mellung ropuitak ani a, ka hnam Hmar tia vawi duoilo khekpui a, a AK zawnga thaw nek khan a hlawk lem dai. Hiengang hin Meghalaya, Manipur le Mizoram a khawm thawthei nive sienla, nuom a um. Hienganga thawthei alo nisien chu van laia hung thlachawp mei mei hnam ei ninaw zie sukchiengtu record ani ding a ni si a. Chuongangin thil dang dang khawm tamtak a um.

Shillong a hin ka um sawtve fut ta a, EFCI Hqrs. innghatna alo ni bawk leiin kalo insuk ngeng thei fu hlak. Amiruokchu, ethnography tienga mithiem ruoltha le mi dang danghai kuomah ka hnam HMAR tihi hrilfet hnunga mi pawmpek thei chauh an tam em el. Chuong ani chun, Delhi khawpui le hmun dang danga lem chuh North East mi ka nih ti khawm hrechiengkuonglova Nepali annawleh, Chingki tia deusaw taka miti pawl khuong zozai lai HMAR ka nizie an nadar thlang raka hril khawmin pawpsa lo ding an tam el. A iengkhawm chu nisien, Ei niphung (identity) hretu an tam am an tlawm, Pathienin ami pek ani tlat leiin eiin phatsan theinaw a, theitawpa thanglak a tul a nih.

ii) Tawng : Ei niphung (identity) dinga tawng pawimaw zie chu Hmar le Hmar kara khawm a tak tak rama chuh ka Varte chanpui Mizoram a Duhlien tawng hmanghai nek chun Singson Hmar laia lo khawsa a, Hmar tawng hmang le khan kan inngaina a, kan inpaw lem a, inpawl inhawi kan ti lem a, nunghak khawm nisien alo zei raknaw khawmin a bula um ka nuom lem reng reng. Ka tawng a hmang tlat leiin. Chuongang peiin, nang Thiek pa, Zote pa am Khawbung, Mizoram a Zote khuo, Thiek khuo, Khawzawl khuo, Khawbung khuohai khi ka unauhai veng tiin hang inzin ta leh. Duhlien tawng anni anga zei deuva ihmang theinaw chun kan unaupa tiin i beisei ang chun lo be mawlh mawlh naw phawt an ti che a, anni anga an tawnghmang ithiem huna khawm inthlahrung derlovin an bubel irawk ngam dim chu aw! chu nek hmanin i unauhai vek khah an nih aw Mizo-II (two) tia hmusittu ding che chuh ti hih hrela, ring bawk rawh. Hmar tawng an hrietnawa an hmang bawknaw leiin Duhlien rulpui ai-keiin a chimral zo anni tah. Anni ang bawkin Biete, Kom, Chiru le dang dang khawm an tam el. A pawi hle nih. Chuleiin, ei niphung humhalna dinga hmangruo pawimaw em em el chu tawng a nih.Tawnghih hnam dam na a nih eiti lai zingin, Manipur Hmar khuo thenkhatah chuh inzakna chang hre derlo, mawng inlang kuk a Duhlien tawng saptawng ang ela ngaisang, thiemnaw sa sa a hmang pawl eila um deu deu.

Tuhin chuh ei tawng hih Manipur le State dang dang University chena recognized ani tah a, hnam-niphunga dinga mellung ropuitak, thiembuk insangin a pawm ani tah a, ei lawm hle. Hrat taka sukhmasawn tum ding a nih. Ei tawnghi Pathien mi pek ani leiin khawlai khawm ei inzapui ding annaw a ei hmusit ding an bawk nawh. Tawng sukhmasawna ding le inzawm a tuta ei literature tlirna tukver a ka dak chang ruok chun tlawmin a huopzau tawknaw deuvin ka hmu hlak. Chuleiin, tawng sukhmasawnna dinga ei hmalakna a hin Literature Society Manipur, Mizoram, Assam, Meghalaya le dang danghai ngaidan le lungril an pum theina dingin Hmar pumhuopa Hmar Literature Society nei a pawimaw. Chuonga thawthei ani chun inchukbu le lekhabu buotsaihai reng reng standat suksangtu le tawng hmangdan le ziekdan thua thuneitu le lampui kawk hmutu ning ata, ei pheikhai khawm inruol deuva a tih. Chuleiin, ei niphung humhalna dingin tawnghi a pawimaw takzet.

iii) Sakhuo : Sakhuona hin thil a fawmkem rawn em em el a. A thiltum tak chuh mihriem le khawvela thil tinreng siemtu, khawvel chunga roreltu le thuneina insangtak (Supreme) neitu um ngei dinga ringna ei nei, chu biek lungawi tumna mihriem lungrila tu nghettlat, ei nunphung le inzawla inza-tlawnna leia titakzeta ei chawibiek hlak chu a nih.

Mihriem nun mumal lo, insung le mimal taka vangduoina’n a thlak buok zing zing, suol tawpkhawk thawa inngai, mi tawphnawkhai khawmin sakhuona chun hlimna, lawmna le hadamna changa chatuon pielrala inhawi taka faisa ringna rama hluo thei dinga ringna le beiseina khaw-eng an tlir tir thei. Fak-le-dawn, sil-le-fen neinaw, mi pasie nitin a bahra cho ding zawnga invakhai kuomah hausakna thuruk a pek thei a, dotuhai chunga hnena puon sil, lungngaihai kuoma lawmna, ama leia tuor le chanhai kuoma malsawmna le chawimawinahai chang dinga beiseina hring mitin lungrila tu’n an to tir thei bawk. Chuh, Sakhuo thuring le beiseina remote control chun mihriem nunah hmun a khuor inthukzie chuh hrilfie zo el chi an nawh, hrattak a nih.

Chu ei sakhuo tuolto, Tuipui ralram hlataka inthawk Saphaiin muol zatam vuong khum a an hungphur lut Krista chanchintha hih ana, chuh Kristien sakhuo a nih. Chu chanchintha chun Tuiruong tuilienin vapanga sehnawk le thil thirdakum an thielfaia a len hmang angin nunphung tirdakum mi khuopdetu tamtak a len fai vawng a, ei lawm hle a, kum 100 hmel ei hmu ta bawk ning ata, zung a thlak inthuk hrat hle leiin ei hnam ro-lung, tangka rothangpui le nunphung pawimaw tamtak ami nawr thluksa pek reng a. Chuleiin, za a za sakhuona a chuh Kristien eini tah. Hi lei hin insukthienghlimna le taksa khawsakna a changkanglemnahai a hringsuok a, thiemna le varna khawvel kawt mihawngpektu a nih. chu zar chun Sawrkar milien tamtakel India khawpuilienhai a hmu ding ei umve ta a, vawisun hin chuh changkang tak eini tah.

Chu zar peiin ei kawlvela unau tamtak khawvel zanthima lenghai suk-engtu ei hung ni a, chubakah, ei sakhuo thiempu tamtakin khawvel pumhuopa rawngbawlnahai neiin ei niphunghi a hrephaknaw ding tamtakin an hung hrietpha nghe nghe a nih. Lawm a um takzet. Chuleiin, ei niphung humhalna dingin sakhuona hi a pawimaw hle a nih.

Leh, NIPHUNG pawimaw zie “Hnam, tawng le Sakhuona besanin ramtin ei hung thaikuol a. Ei buzawl izira niphunga piengtharlo le lan hmusuoklo hmun hrang hranga unauhai lai theitawpa thang la thar dingin niphungah piengthar ei tiu tihi thahnemngai taka ka thu suktawpna ni raw seh”. Piengtharna hi chikhat chauh a um sinaw a.

Ram le Hnam humhalna dinga ralthuom pawimaw tak chuh TAWNG a nih;

Tawng a dam chun Hnam a dam”.

Post a Comment

Comments not related to the news or article may be deleted.

Powered by Blogger.