Interview with Dr. L. Fimate, MLA Candidate of Tipaimukh Constituency

INPUI.COM & MANMASI DIGEST EXCLUSIVE

Manmasi Digest reporter Laltanvel in Manipur Tipaimukh Constituency-a MLA candidate hai po 'Common Questions' siem in written interview a thaw pui tawl a. Chu le inzawmin a hnuoia hi Dr. L Fimate le an tititna Inpui.com ah Manmasi Digest editor Pu Timothy Z. Zote hrietpuina in insuo sawng a nih. Candidate dang hai le titina hung insuo ni bawk a tih.  – Inpui.com Admin) 

I pa hming, i nu hming, i unau nei zat le an hming le an sin thaw hai i mi hril thei ding?
>>> Pa hming: Rev. H. L. Ngura, Nu hming : Chamte,
Unauhai: i) Rev. Ros Infimate, Pastor, ii) Upa Lalchawisang, Program Executive, Doordarshan.

I nuhmei hming, qualification le occupation.
Ans. Nuhmei hming : Mrs. Thangneikim, Programme Executive,AIR.

I Education qualification? Ei hnam society-a nina I lo chel ta hai?
>>> MD.

Hnama nina hai: Secretary, H.S.A. Churachandpur Govt High School, 1964.

MLA i nuomnasan, manifesto le Party ticket/independent candidate i ninasan.
>>> MLA hi ka thil nuomtak ni naw sien khawm, ei ram siem thata indinthar nuomna leia MLA platform ka hung hnawt ve chau a nih.. Vawisun hin Pathien zar chauin ka insung chu ka siemzo thawkkhatin kan hriet ta a, ka hmabak chu beisei nei thak loa Hmar Ram siemthat hi a nih. Ei rama la cheng le lo suoksan ta hai khawma an beidawngna tak chu ‘ ei ram hmasawn thei naw zie le, sorkar khawm uksak lova ei um el hi a nih. Chuleia, MLA ngir tum chau lem ka nih.

Ka piengna le ka seilienna, Tipaimukh area le ei Hmar Canan ram neisun khu thingle-ruo chau an inthanga, a mipui le sawrkar thil hrim hrim hai hlak inthang thei lo. Thi vang vanga hring zing si a, ei umna hi kum tamtak an ta a. Chuleichun, Pathienin “Indinthartu ding” le MLA dangdaitak (MLA with a difference) ni ding le ei ram inthimtak sukengtu dinga a mi ko ni’n kan hriet leia Pathien ringsana ngirtum ka nih. Party ticket (BJP)a ngir ka tum nasan chu kei ka hmakhuo ngaituona lei an naw a, ka biel mipuihai hmakhuo ka ngaituo lei chau a nih. Chun, Central sawrkar hi BJP a ni leiin ka lo tling chun ei constituency (Tipaimukh) hung ngaisak thei ding sawrkar ringum ka dit lei le Cabinet Minister chen chel thei dinga an mi fielna leia BJP hi ka zawm a nih.

Tipaimukh Constituency hi constituency danghai neka inhnuoi lema hril hlak hi iem a san niin i hriet a?
>>> Tipaimukh hi biel dang po po neka inhnuoi lem a nih ti hi chu mitinin an pawm seng ring a um. Ei ram fethlenga National Highway tak ngiel khawm rausana um, ei unau Mizoram hai le ei infepawna umsun leilak siem tum lo sorkar, ei health centre po po an rem zo tah, sorkar office reng rengin an mi rausan, India rama khuo (village ) po po electric meivar hmu ding ti nisienkhawm hmuphak ve lo, tui supply that naw leiin ei nuhmei ha’n vadung tui an la chawi, sikul hai hring tawk tawk, khuo kar lam hai reng reng motor lam lien um ve lo, blacktop chu ti lo, Elektrik High Tension wire-in mi pal tlang sienkhawm mei mi pe chuong lo, hieng hai lei hin ei biel hi chu Dark continent tiin an ko hiel hlak. MLA lo ni tahai ka dem naw a, amiruokchuh, MLA biel danga hai chun hieng ang bek bek hi anni naw-in ka hriet, Development Work tha taka an thaw leiin. Eini’n hieng ang thlawta harsatna ei tuok el hi chu asan ei hriet seng tho ka ring. Kei ka lo ngai dan chun, hmangaitu, berampu tha anga thuoitu tha MLA ei la hmuphak naw lei ni takin ka hriet. Thanlon hai MLA, mi thar, Minister khawm ni lo-in a biel ah khuo kar lam hai motorable road le Blacktop hai siemin, kum tin-in tamtak rangva an khum theia, Electrik transformer hai inbukin, khuo tamtak mei an vartir thei a, Jiri area a hai blacktop road um seu suou hai khu ei ena, ei ramin a nei ve thei der dal khu chu, bieltu MLA haiin an thaw thei ve naw’m a ni ding, an uk-saknaw am a ni ding, ei biel harsatna hi an hung hmu phak ve nawm a ni ding, ei ram an lunginsiet naw hrim hrim am ani ding, a pakhat tak chum ani ding, annaw leh, areng khin am anih, lo ngaituo ve el tar oh. Hiengang ram tha tak ei nei hi sukvultu le Hmar Canan rama siemtu ding hin MLA tha le huoisen, ma ni tading ni lo, hnam ta dinga inpe zo ei mamaw hle tain ka hriet.

Mi tamtakin MLA an hung kai a, a vote tlingtu mipuihai nekin hmun dang mihai an hmangaiin an ngaihlu nawk lem pei hlak an ti hi thudik tlingin i hriet am? Asan iem?
>>> Hi thu hi mi tamtaka i’nthokin ka lo dawng ve hlak. An dik khawm ni ngei a tih. Chuong a ni chun thil poi tak ning atih.Entirna dingin kum 2016 kumtawp tienga Congress Sawrkar in sin tamtak a hung lak khan, Hmarbiel tieng mi nekin phairam mi han sin an hmu rawn lem thlat a. Chun, Sawrkar schemes le hamthatna tamtak hmarbiel lut dinghai khawm phaitieng mi ha’n an lo fakzo pek hlak a ni ti hi hriet le hmu theiin a um bawk(Phai mi ka hrilsiet nuom lei an nawh). Hi thu hi mani nauhai bei lakpeka pansakpa nauhai pek ang tlukah ka ngai. Mani biel sunga mihai phiengtam le dangchar ngawi ngawia an um hmu zinga midang la zukpek hmasa lem dam chu concern MLA indiknaw lei a nih. A san ni dinga ka ring chu, a vote tu hai an pasietna leiin thawkna an inchawk zo ve naw lei a ni’l thei. A hlangkaitu voter hai hi ngai pawimaw hmasa tak ding a ni veileh, ngai pawimaw an hlaw ngai da’l hi chu lungsietum tak an-na, thaw ngai lo ding a nih.

“Tipaimukh Road chu Motor in ei tlan a, ei in bawr bawr a, lampui a hung inteta ei thanghar pha’t chun Hmar biel ei tlung an tah tina a nih” tia tawngbau um hi ieng anga sukbo chi am ning a ta leh? Lampui el chau khawm ni lo, a ram sung Development dan a hin lungawium tawkin i hriet am?
>>> Hi tawngbau hi thil indik a ni zie chu Tipaimukh pan a, Tipaimukh road hraw taphawt hai chun hrie chieng seng an tih. Phaizawl a hai lamlien reng reng blacktop vawngin a sip zova. Ei pansak Thanlon le ei panthlang Jiribam hai sien la, iengang development work am ka hung phursuok a ti chu mi hre thei an tih. A tawptakah, mani inhmangai lo a, ei ram lungsietumtak hi hmangai lema ei vote hlutak hi indiktaka thlak seng dingin ka fiel tawl takzet.

MLA thlangtling lo ni la, chun, in party in Ministry lo siem bawk inla portfolio iem chel in ring a? Chun, i term sung ieng ang development am i bielah kei lut i tum a?
>>>  MLA lo tlingin, kan party-in ministry lo siemin, Minister dam ei lo kai phak a ni chun, ka dittak chu Minister, Works ning a tih. Asan chu, ei rama lamlien hai a tha naw em leiin, ka term sung Tipaimukh road, JT road le khuo kar lam hai blacktop vawnga siem tum ka tih.

Pherzawl District Headquarter Pherzawl hi hmun danga sawna, chun Sub Division dang laklut ngei tuma hmalakna um anga hril hi, tling ni la, dang thei i ti?
>>> MLA kani sung Headquarter hi Pherzawl hmuna inthawk sawn ni thei naw nih.

Pherzawl District hi Autonomous District Council (ADC) Member iengtik am nei ve thei dingin i ring a? An nei thei huna din ADC Member ieng zam nei thei ning a ta? MLA Delimitation hun pha Pherzawl District hi MLA ieng zam nei thei i ring a?
>>> BJP MLA ka ni pha hi thu hi hrilfie thei vat ka tih.

Vote petu ding che le an khuo hai hi ieng ang chie-in am i ngaihlu-in I hmangai a? An ta dingin ieng ang thiltha le hamthatna am thawpek i tum? Ieng ang chiein am a biel mipuihai hi i hmu a?
>>> Vote mi petu ding ka mipuihai khu an ni chau nilovin an delram (Tipaimukh leilung) po po khawm khu ka lainain ka hmangai vawng a nih. An ni thawsuol niloa an thlangtlinghai thawsuol leia khung bek beka an hnufuol el khu chu lungril hi a na ngawi ngawi hlak a nih. Chuleichun, an ni hai ta dinga in-candidate ka ni ang hrimin ka tling vei chun mipuihai hmangai hmasatak ka tih, an hamthatna dingin transport, education, hospital hai ngaituo hmasatak tum ka tih. Chu chu Pathien hming sal meuin kan tiem ngam. Mi tamtak chun ‘Hmar biel khu hmangaitlak khawm ni lo hai a’ an mi ti khum hlak a, ka na thei em em hlak. Kei ruok chun ‘an nihai thawsuol nilem lovin MLA lo tling taha’n an lo thuoisuol ta lem lei a nih’ ti’n ka dawn hlak. Chuleichun, ka biel mipuihai hi mi taima, hnam tlawmngai, lekha thiem le MLA hai leia sungkuo rethei tak niin ka hmu tawl.

Kum 2012 a voters 17409 kha tukum 2017 a 17749 a nina thu a hin hril nuom i nei am? Hi hun sung hin Additional tamtak a um a, Deletion khawm tamtak a uma.A/C dang le tekhi in kum 5 sunga mi 340 (Avg.) chaua ei pung hi ieng anga hmalak am tul le tha’n i hriet? Hmalakna dam i lo nei ta am?
>>>  Hi voter enrollment chungthu a hin chu hrilnuom tamtak ka nei. Iengleia Hmar mi tamtak umzing sia electoral roll a hin ei tlawm bek bek ma-na? Ti hi ka hang suichieng taktak chun MLA lo tling ta hai khan an ni vote naw dinghai chu an lo pei (cut) hlak a ni’ ti in an mi dawn tawl. Ei delram Hmar Canan ram khu ei hang suichieng tak tak chun hnam danghai mi suksiet niloin eini le eini bawk lo insuksiet a ni ti hi hriet theiin a um. BLO hai hlak MLA hai thu thu-in ditsakbiek le theidabiek neiin belsap (addition) le peithei (deletion) neiin khuotin fangin thla (photo) an zu lak a. Hiengang inpeithei hi ei lo chieng leia hnam dang population ei tluk thei naw a nih. Khawtina hlak in (household) tam tak tak ei uma chu population tlawmte te chau an min umtira, hilei hin, ei MLA hai hin thil pawi tak an mi thaw pek an naw maw?. Kei ngei khawm hi thu hi ka hriet le inruolin mi pakhat thla la ding ka tir-suk a chu DC office lai lo cut (delete)-in an belsap nuomnaw a nih. Hieng zing ding hi ei ni chun ei hnam population chun pung zai rel ngai nawng ei tih. Hienghai po po khawm hi ka lo tling a ni chun inthielfaivawng tum ngei ka tih.

Tipaimukh A/C sunga mipui chu pawisaa inchawk thei an nih ti hi thudik a ni am?
>>>  Hi thu hi thudik lo ni reng sienkhawm kei chun kan chawk thei tawl ka ring naw a, inchawk dan ding kalhmang khawm ka hriet naw bawk. Chun, inchawkna dingin sum khawm ka nei ve nawh. Amiruokchu, a mi lainahai le a mi lo lunginsiettuhai chu ka thei ang anga thangpui ka nuom. Tuchenachu, mi kan chawk nekin mihai an mithangpui lem hman hman a ni. A then lem chun ‘Dr. Lallukhum hi sum a hau a chu politics a thiem naw em a nih’ an mi ti hlak. Sum seng ka tum naw a, Politricks hmang ka tum naw bawk a; Kristien politics
hmang ka tum tlat a nih.

Sawrkar thawktu tamtak an thawkna khuoa umlo hi thlangtling lo ni ta la ieng ti angin am thawng i ta?
>>>  Mimal tin harsatna enin, sorkar dan ang taka hma lak ka nuom.

Ditsakna: Manmasi Digest chun hlawtlingna insang tak hung chang din ditsakna kan inhlan che.